5. Təşkilatı kommunikasiya Şəxslərarası informasiya mübadiləsi prosesinin və ünsiyyət

Kommunikasiya və idarəetmə qərarlarının işlənib hazırlanması və reallaşdırılma-sı idarəetmə prosesində funksiya rolunu oynayır.

İnvestisiya şaquli kommunikasiya çərçivəsində təşkilat daxilində bir səviyyədən digər səviyyəyə keçir. O get-gedə əksinə başqa sözlə yuxarı səviyyədən aşağı səviyyəyə verilə bilər. Bu zaman tabeçilikdə olan idarəetmə səviyyəsinə cari vəzifələr konkret tapşırıqlar tövsiyyə edilən prosedurlar və s. haqqında məlumatlar verilir.

Get-gedə azalan informasiya mübadiləsindən başqa təşkilatın artan (yüksələn) kommunikasiyaya da ehtiyacı vardır. Aşağı idarəetmə səviyyəsindən informasiyanın yuxarı idarəetmə səviyyəsinə verilməsi əmək məhsuldarlığına hiss olunacaq dərəcədə təsir göstərir. Yüksələn kommunikasiya həmçinin aşağı idarəetmə səviyyələrində işlərin yerinə yetirildiyi haqqında yuxarıları məlumatlandırmaq funksiyalarını yerinə yetirir. Yüksələn kommunikasiyadan son idarəçilik inkovasiyası istehsal problemlərinin müzakirəsi və həlli və ya tələbatın müzakirəsi üçün müntəzəm toplaşan fəhlələrdən ibarət qrupların yaradılmasıdır. Yüksələn informasiya mübadiləsi adətən hesabat , təşkilat və izah verici qeydlər formasında həyata keçirilir.

Şəxslərarası informasiya mübadiləsi prosesinin və ünsiyyət

üsullarının, təkmilləşdirilməsi metodlarını bilmək sizin idarəçilik

fəaliyyətinizin effektliyinin artmasına kömək etməlidir. Lakin

şəxslərarası təmasların tamamlanması üçün menecer təşkilatda

informasiya mübadiləsi yolunda duran maneələr və belə mübadilənin

təkmilləşdirilməsi haqqında təsəvvürə malik olmalıdır. Təşkilati

kommunikasiyadakı maneələr sırasına aşağıdakıları aid etmək olar:

Məlumatın təhrif olunması. Təşkilat daxilindəki informasiyanın

yuxarı və aşağı hərəkəti zamanı məlumatın mahiyyəti müəyyən

dərəcədə təhrif olunur. Belə təhrifolunma bir sıra səbəblərlə şərtlənə

bilər:

-

gözlənilməyən - şəxslərarası təmaslardakı çətinliklər -

məlumat verilməsindəki ixtilaflar (razılaşmamalar) - menecer

məlumatı elə modifıkasiya edir ki, mənanın (məqsədin)

dəyişməsi onun maraqların uyğun olur;

-

fıltirasiya nəticəsində - idarə edicilərdən hər hansı biri

məlumatla razı olmadıqda və onu öz maraqlarına uyğun

olaraq motifikasiya etdikdə informasiyanın düşünülmüş

şəkildə təhrif olunması baş verir;

-

təşkilati səviyyələrin statuslarının uyğun gəlməməsi.

İnformasiya ilə həddən artıq yüklənmə. Bildirişdəki

informasiya zəruri olandan çox olduqda onun artıqlığı yaranır (məsələn

məlumatdakı hər söz təkrar olunur).

Təşkilatın qevri-qənaətbaxş (yarıtmaz) quruluşu. Bu maneənin

aradan

qaldırılmasına

təşkilatdakı

kommunikasiyanın

təkmilləşdirilməsi üzrə aşağıdakı tədbirləri həyata keçirmək yolu ilə nail

olunur.

1.

İnformasiya potokunun tənzim edilməsilə. Bunun üçün rəhbər

aşağıdakıları etməlidir:

-

şəxsi tələbatlarını öz rəislərinə, həmkarlarına və tabeçiliyində

olanlara təqdim etməlidir (çatdırmalıdır);

-

özünün həmçinin təşkilatın digər informasiya istehlakçılarının

informasiyaya olan tələbatını kəmiyyət və keyfiyyətcə

qiymətləndirməlidir.

2.

İdarəçilik davranışı ilə.

3.

Əks əlaqə sistemi ilə.

4.

Təkliflər toplamaq sistemi ilə.

5.

İnformasiya bülleteni ilə.

408

Toşkilati kommunikasiya

6.

Müasir informasiya texnologiyası ilə.

Kommunikasiyada üç problem sahəsini fərqləndirirlər. Geniş

mənada kommunikasiyaya münasibətdə üç .səviyyədə problemlər

mövcuddur. Fikrimizcə onların aşağıdakı ardıcıllığı daha əsaslandırılmış

hesab olunur.

A səviyyəsi. Kommunikasiya simvolları nə qədər dəqiq verilə

bilər? (texniki problem).

B səviyyəsi. Arzu edilən məqsədi bu simvollar nə dərəcədə dəqiq

ifadə edir? (semantiq problem).

C səviyyəsi. Alınmış məlumat obyektin davranışını hansı

dərəcədə istiqamətləndirir? (cffektlilik problemi).

Səmərəli kommunikasiya şəbəkəsi təşkilati kommunikasiyanın

təkmilləşdirilməsinə kömək edir. Qrupdakı və ya təşkilatdakı iş və

insanların qarşılıqlı asılılıqlarının xarakteri kommunikasiya şəbəkəsinin

tipini müəyyən edir.

Kommunikasiya şəbəkəsi. İki fərd və ya təşkilat arasındakı

kommunikasiya xəttini kommunikasiya kanalı adlandırırlar. Məsələn, A

- B o, deməkdir ki, A və B arasında kommunikasiya vardır. Belə ki, bu

cür təsvir kommunikasiyanın istiqamətini açmır. Ona görə də istiqaməti

müəyyən etmək üçün ox işarəsi tətbiq edilir. Belə, A ^ B onu

göstərəcəkdir ki, kommunikasiya yalnız A-dan B-yə doğru həyata

keçirilir. Bir neçə obyekt birlikdə bir neçə kanalla əlaqələndirildikdə

kommunikasiya şəbəkəsi formalaşır. Kommunikasiya şəbəkəsi fərdlər

arasında, həmçinin ali rəhbərlik və hər bir istehsal vahidləri arasında

əlaqə yaradır. Burada insanın əsəb sistemi fəaliyyəti ilə analogiya

görmək olar. Baş beyin hüceyrələri əsəb sisteminin köməyi ilə insan

bədənin bütün toxumaları ilə hər bir orqanı əlaqələndirir. Hər bir əsəb (və

ya kanal) xüsusi işin yerinə yetirilməsi üçün nəzərdə tutulub. Onlardan

biri məlumatı beyinə verir, digəri isə əksinə beyindən verir. Beyin

informasiyanı alır və qiymətləndirir, sonra isə cavab göndərir. Hərçənd

mühafizəkar qərarların əhəmiyyətli bir hissəsi əsəb sisteminin digər

hissəsində, məsələn, əsəb qovşağında qəbul edilir.

Kommunikasiya şəbəkəsi -- bu informasiya potokunun köməyi ilə

bu prosesdə iştirak edən fərdlərin müəyyən şəkildə birləşdirilməsidir.

Belə yanaşma fərdlərə deyil, onlar arasındakı kommunikasiya

münasibətlərinə baxır. Kommunikasiya şəbəkəsi müraciət potokunu və

ya iki və daha çox fərd arasındakı siqnalları özündə birləşdirir; o,

müraciət əhəmiyyət və ya məna verilməsinə nə dərəcədə nail olunmasına

deyil, təşkilatda bu potok nümunələrinin

409

Mcnccmcntdo kommunikasiya

İşlənib hazırlanmasına əsaslanır, həmçinin müraciət edilən (göndərilən)

və alınan qiymət arasındakı fərqin azalması və ya çoxalmasına təsir

göstərir

Rəhbər informasiya potokuna həm təşkilat daxil'Mdəki və həm də

onun xaricindəki bir çox müxtəlif insanları birləşdirməlidir. Rəhbərin

yaratdığı şəbəkə şaquli, "ıfüqı və dioqnal əlaqələrdən təşkil olunur.

Şaquli əlaqə rəisdən tabeçilikdə olanlara yönələn rəhbərlik xətti üzrə

qurulur. Üfüqi t»laqələr eyni .səviyyəli ı'ərdlər və ya təşkilatın bölmələri

arasında həyata keçiriliı: müavinlər arasında; şöbə rəisləri arasında;

tabeçilikdə olanlar arasında. Dioqnal əlaqələr -- bu digər rəislər və digər

tabeçilikdə olanlar ara'^ındakı əlaqədir. Bu əlaqələr şəbəkəsi təşkilatın

real strukturunu yaradır.

Aşağıdakı şəkildə beş nəfərdən ibarət olan qrup üçün

kommuniktisiya şəbəkəsi tə.şvir olunmuşdur (şəkil 4).

Şəkil 11.4-də verilən bütün kommunikasiya şəbəkələrinə nəzər

saldıqda belə bir sual meydana çıxır ki, bu şəbəkələrdən .əansı yaxŞidır.

Ekspertmentlər göstərir ki, sadə problemlərin həlli üçün «çarx» modeli

etibarlıdır. «Hamı hamı ilə» (all-çhannel; şəbəkəsi yaxşı mənəvi mühit

və uyğunlaşa bilmə şərait yaradır, ’'əsişən işçi qrupları kimi təşkilati

forma təklif edən R.Laykert hamı harp’ ilə» tipli şəbəkə təklif edir. Onun

fikrincə bu işçi qruplarındakı fikir mübadiləsini stimullaşdırır Belə

şəbəkədən (əgər sədr təkid etmirsə ki, bütün əlaqələr onun vasitəsi ilə

olsun) adətən komitələrdə istifadə edilir.

«Çarxda»kı A elementi qrupun fəaliyyətini koordinasiya etmək

nöqteyi-nəzərindən ən yaxşı mövqeni tutmuş olur Bu /aman qrupun işi A

elementinin formal səlahiyyətlərindən asılıdır. Bəzən fıltir rolunda çıxış

edən A qrup üzvləri arasında mövqelərin bölüşdürülməsinə də təsir

göstərir. Əgər A-da olduqca böyük .sayda kanallar kəsişirsə o, həddən

artıq yüklənmiş olur. Problemin həlli ideyaların qarşılıqlı

mübadiləsindən və daimi əks əlaqədən asılı olduğu hallarda «dairə»

özünü doğruıtmur.

Fərz edək ki. marketinq məsələləri üzrə direktora marketinq

strategiyasını işləyib hazırlamaq lazımdır (şəkil 11.5). Han .ı

kommunikasiya şəbəkəsi qəbul edilməlidir?

Burada «hamı hamı ilə» daha məqbul ola bilər, çünki, iştirakçılar

zən'»‘i olduqda öz ideyalarını bütün qrupla müzakirə edə bilərlər. Bu isə

ideyanın hərtərəfli yoxlanmasını təmin cd;> və münaqişələrin aradan

qaldırılmasına kömək edə bilər. Əksinə, əgər marketinq məsələləri üzrə

direktor yalnız satış üzrə illik müşavirə