6-mavzu. Vaqt oralig‘ida xatti-harakatlar

2. Ikki davrli modelning byudjet cheklovi va unda optimal isteʼmol

An’anaviy iqtisodiyotda iste’molchi C0 va C1 manfiy bo’lmagan iste’molning turli kombinatsiyalari uchun ekzogen va barqaror imtiyozlarga ega deb taxmin qilinadi, bu (C0, C1) bilan belgilanadi. Shuningdek, naflik U(C0, C1) yordamchi funksiya bilan ifodalanadi. Iste’molchi U(C0, C1) ning yuqori qiymatini beruvchi (C0, C1) ni afzal ko’radi. Demak, iste’molchi byudjet cheklovi (6.3) ostida U(C0, C1) naflik funktsiyasini maksimal darajada oshiradigan C0 va C1 kombinatsiyasini tanlaydi. Ushbu qaror qabul qilishni grafik quyidagicha tasvirlash mumkin.

Faraz qilamizki, agar C0 barqaror bo’lsa, C0 oshsa, u holda naflik ortadi. Bundan tashqari, agar C0 barqaror bo’lsa, C1 ortib borsa, u holda naflik ortadi deb faraz qilamiz. Ushbu taxminlar bilan (6.3) naflik maksimal darajaga ko’tarilganda tenglik bilan bajarilishi kerak. Bu tenglamada agar 0 va 1 davrdagi barcha daromadlar 1 davrdagi iste’molga sarflanganda nima bo’lishini ko’rish uchun C0 = 0 ni o’rnatsak, u holda C1 = (1+r)Y0 + Y1 va A = (1+r)Y0 + Y1 orqali aniqlanadi.
6.1-rasmda biz gorizontal o’qda C0 va vertikal o’qda C1 ni olamiz hamda byudjet cheklash tenglamasining grafigini chizamiz. Bu grafik qiyaligi -(1+r) va vertikal kesma A ga teng. Buning sababi (6.3) tenglik bilan quyidagicha yozilishi mumkin.
C1 =-(1+ r)C0 + A 6.4
Tenglamani ifodalovchi grafik (6.4) vaqtlar oralig’idagi byudjet chizig’i deb ataladi.

Insonning iqtisodiy xulq-atvorini tahlil qilib, Fisher uzoq muddatda shaxs vaqtlararo tanlovga, ya'ni bir necha davr uchun xarajatlar va tushumlarga nisbatan tanlovga duch kelishini ko'rdi. Fisher modeli ikkita shunday davrni ko'rib chiqadi, shuning uchun uni ko'pincha ikki davr deb atashadi.

Insonning iqtisodiy xulq-atvorini tahlil qilib, Fisher uzoq muddatda shaxs vaqtlararo tanlovga, ya'ni bir necha davr uchun xarajatlar va tushumlarga nisbatan tanlovga duch kelishini ko'rdi. Fisher modeli ikkita shunday davrni ko'rib chiqadi, shuning uchun uni ko'pincha ikki davr deb atashadi.