7-mavzu: Dorivor o‘simlik va ular asosida olingan summar substantsiyalar standartizatsiyasining o‘ziga xos uslubiyatlari. Reja

(DF 11 jild. I qism. 271-272 bb)
Xom ashyo tarkibidagi tirik va ulgan zararkunandalar oddiy kuz yoki lupa (5x10) yordamida tashqi nazorat vaqtida, shuningdek maydalik va yot moddalarni aniqlashda tekshiriladi. Kopning choklari, kadoklash materiallarining buklangan qismlari, yashiklarning tirkishlari tekshiriladi.
Xom ashyoning analitik namunasi tirkishining diametri 0,5 mm bo’lgan elakdan o’tkaziladi. Xom ashyoning elakdan utgan qismida kanalar; elakdan qolgan qismida kuya, tuxumlari va boshqa mayda zararkunadalar tekshiriladi.
Kanalar soni lupada, kuya va uning boshqa zararkunandalar lupa va kurollanmagan kuz bilan xisoblanadi. Topilgan zararkunandalar soni 1 kg xom ashyoga xisoblanadi.
1 kg xom ashyoda kanalar soni 20 tadan kam bo’lsa – I darajali, 20 tadan ortik bo’lsa – II
darajali, umuman ko’p bo’lsa – III darajali zararlangan xisoblanadi.
1 kg xom ashyoda omborxona kuyasi va uning tuxumlari, shuningdek boshqa zarurkunandalar soni 5 tadan kam bo’lsa – I darajali, 6 – 10 ta bo’lsa – II darajali, 10 tadan ortik bo’lsa – III darajali zararlangan xisoblanadi.
Zararlangan xom ashyo dezinfektsiya qilinadi, keyin agar kanalar bilan zararlangan bo’lsa, diametri 0,5 mm elakdan, boshqa zararkunandalar bilan zararlangan bo’lsa diametri 3 mm li elakdan o’tkaziladi.
Dezinfektsiyalangandan keyin I darajali zararlangan xom ashyo tibbiyotda ishlatilishi mumkin, II va juda kam xolda III darajali zararlangan xom ashyo qayta tozalangandan keyin ishlatilishi mumkin.
3. Dorivor o’simliklar xom ashyosini mikroskopik va mikrokimyoviy tekshirish
Dorivor o’simliklar xom ashyosini mikroskopik va mikrokimyoviy tekshirish usullari turlicha bo’lib, xom ashyo turiga, morfologik guruxiga va boshqa xolatlariga bog’liq.
Dorivor o’simliklar xom ashyosining namligini aniqlash. Namlik deganda xom ashyoni qizdirganda tarkibidagi namlik va boshqa uchuvchan moddalar xisobiga massasining kamayishi tushuniladi.
Buning uchun 3 – 5 g maydalangan (d=10 mm) 2 ta tortma olinib (0,01 g aniqlikda) byuksga solinadi va 100 - 105°S da 2 soat qizdirib, sungra sovutib tortiladi va yana doimiy ogirlikgacha quritiladi (fark 0,01 g). Namlikning foiz (x) miqdori quyidagi formula yordamida xisoblanadi.
m – xom ashyoning tortib olingan massasi, g; m1 – xom ashyoning quritgandan keyingi massasi, g.
4. Dorivor o’simlik xom ashyosi tarkibidagi oshlovchi moddalarni aniqlash
2 g maydalangan xom ashyo elakdan (diametri 3 mm) o’tkazilib, xajmi 500 m bo’lgan kolbaga solinadi va ustiga 250 ml kaynok suv qo’yiladidi, 30 minut davomida vertikal sovutgichga ulab, qizdiriladi. Xosil bo’lgan aralashma sovutiladi va xajmi 200 – 250 ml bo’lgan kolbaga paxta orkali 100 ml xajmda suzib olinadi. Filtratdan 25 ml olib boshqa xajmi 750 ml bo’lgan kolbaga solinadi va ustiga 500 ml N2O, 25 ml indigosulfat kislota eritmasi solib KMnO4 0.02 mol/l eritmasi bilan sarik – tilla ranggacha titrlanadi.
Bir vaqtning uzida nazorat tajribasi xam o’tkaziladi.
1 ml 0,02 mol/l KMnO4 eritmasi 0,04157 g oshlovchi moddalarga to’g’ri keladi.
Taninga xisoblangan oshlovchi moddalarning X% dagi miqdori quyidagi formula yordamida xisoblanadi.
Bu erda: m – dorivor o’simlik xom ashyosining aniq ogirligi, g; W – namlik, %;
V – nazorat tajribasi uchun sarf bo’lgan KMnO4 eritmasining xajmi, ml;
V1 – tekshiriluvchi eritmani titrlash uchun sarf bo’lgan KMnO4 eritmasining xajmi, ml.