7. Mavzu: Kurs ishini yozish tartibi. Rеja

13. Mavzu: Ta’lim muassasalarida psixologik xizmat kursining predmeti va vazifalari
Reja:
1. Psixologik xizmat kursining predmeti
2. Psixologik xizmat kursining vazifalari
3. Psixologik xizmatning bugungi asosiy yoʼnalishlari
. Mavzuning o`quv maqsadi: talabalarni amaliy psixologik faoliyatida ia’lim muassasalarida psixologik xizmat kursining predmeti va vazifalari bilan tanishtirish
bilan tanishtirish.
Darsning vazifasi: talabalarda kursining predmeti va vazifalari bugungi asosiy yoʼnalishlari haqida tasavvurni shakllantirish.
Tayanch tushunchalar:
Psixologik xizmat . kursining predmeti, kursining vazifalari
Psixologik xizmatning maqsadi o‘quvchilarning ma’naviy va aqliy rivojlanishi, barkamol shaxs sifatida shakllanishi, faol ijtimoiy moslashuvi va ularning yosh davrlari bo‘yicha rivojlanishida salomatligini muhofaza qilish, uzluksiz ta’lim jarayonida o‘zligini anglashi, individual psixologik xususiyatlari, shaxsiy imkoniyatlari va qobiliyatlarini namoyon etishlari uchun psixologik-pedagogik shart-sharoitlar yaratishdan iborat. Ijtimoiy psixologik vazifalarni aniqlashga qaratilgan tadqiqotlarni (G.M.Andreeva, B.D.Parigin, T.V.Snigireva, A.V.Filippov, P.N.Shixirev, V.A.Yadov) ta'kidlash joiz. O`zbekistonlik psixologlardan M.G.Davletshin,V.M.Karimova, B.R.Qodirov, G`.B.Shoumarov, E.G`G`oziev, Sh.R.Baratovlarni alohida qayd etish mumkin.Bu esa psixologik xizmatning bugungi kundagi ayrim dolzarb jihatlari, muammolari va uning yechimlari haqida o`ylashga, fikr mulohaza yuritishga va vazifalarni belgilab olishga nazariy-ilmiy va metodologik manba sifatida yordam beradi, deb o`ylaymiz. Ijtimoiy psixologiya metodologiyasi, tamoyillari va vazifalarini belgilashga qaratilgan tadqiqotlar mazmunida psixologik xizmat muammosining ham ma'lum ma'noda yashirinib yotganligini ko`ramiz.Gap shundaki, har bir fanning rivojlanishi yangi dalillar asosida ilmiy yo`nalishni ochib beruvchi metodik qurilmalarning tuzilishi bilan bevosita bog`liqdir. Chunki, aniq metodologiya bo`lmagan sohada aniq amaliy natijalar ham bo`lmaydi. Zero, ijtimoiy psixologiya fanining yana bir muhim yangi vazifasi psixologik xizmat metodologiyasi bilan bog`liq nazariy, amaliy va empirik yo`nalishdagi tadqiqotlar ko`lamini belgilashning bugungi kungacha necho`lik hal qilinayotganligini tahlil qilishga to`g`ri keladi. Bu borada psixologiya olamida hanuzgacha mukammal tarzdachiqilgan, rasmiy tarzda tan olingan yagona ilmiy yo`nalish yoki kontseptsiyaning qabul qilinmaganligi ayon bo`lsa-da, ilg`or g`arb psixologlari, Markaziyhamdo`stlik Davlatlari psixologlari, O`zbekiston psixologlari tomonidan olib borilgan va olib borilayotgan (eksperimental izlanishlarga yo`l ochib berilayotgan) fan olami uchun o`ziga xos salohiyatga va nufuzga ega bo`lgan tadqiqotlar mavjudki, ular qaysidir jihati bilan psixologik xizmat modeli, uning psixologik himoya vositasi sifatidagi mohiyati, ahamiyati hamda ijtimoiyistiqbollari haqidagi ilmiy-amaliy tasavvurlarimizni shakllantirishga asos bo`lib xizmat qilishi mumkin. Ilmiy adabiyotlardan bizga ma'lum bo`lishicha, ijtimoiy psixologik xizmat metodologiyasining umumiy yo`nalishlari G`arb ijtimoiy psixologiya namoyondalari tadqiqotlarini quyidagicha izohlash mumkin: V.Vundtning 1900 yilda chop etilgan "Xalqlar psixologiyasi" nomli yirik(o`n tomlik) epik asari ijtimoiy psixologiya yo`nalishlarini yorqinlashtirishga xizmat qilib, inson ma'naviyati, madaniyati va mafkurasini o`rganishning murakkab tomonlarini ochib berdi. Taniqli ingliz psixologi Vil'yam Makdugallning 1908 yilda yozilgan "Ijtimoiy psixologiyaga kirish" asaridagi "ijtimoiy xulq-atvor instinktlari" nazariyasi freydizmga qarshi o`laroq inson instinktlari va faoliyat uyg`unligini ta'minlash muammosini yoritishga ilk bor asos bo`lib xizmat qildi. Binobarin, E.Fromm, J.Sallivan kabi olimlar tomonidan guruhlar psixologiyasi nazariyasini yaratishga asos solindi. Bunda turli xil ijtimoiy psixologik treninglar orqali guruhdagi shaxslararo munosabatlar bilan bog`liq psixologik iqlimni kamol toptirish yo`llarining ilk bor ko`rsatilishi mehnat jamoalaridagi ijtimoiy psixologik xizmat vazifalarini belgilash uchun ma'lum darajadagi empirik ma'lumot sifatida xizmat qilishi mumkin.G`arbda yaratilgan kognitivizm doirasidagi nazariyalar psixologik xizmat metodologiyasi uchun muhim ahamiyatga ega. Chunonchi, L.Festingerning kognitiv dissonanslar nazariyasi (insonning faoliyat ob'ektiga nisbatan xulq-atvori yoki munosabatini ongli ravishda o`zgartirishga asoslangan), T.Nyuxomning hamkorlik kommunikativ nazariyasi (o`zgalarga va umumiy faoliyat ob'ektiga ijobiy munosabatlarni tarkib toptirishga asoslangan), C.X.Osgud va P.Tanenbaumaning "kongruentlik" (inson kognitiv tuzilishi asosidagi ob'ektni baholashga qaratilgan) nazariyasi, G.Olport, A. Maslou, K.Rodjers kabi ijtimoiy psixologlarning gumanistik doiradagi qator tadqiqiy izlanishlari shular jumlasidandir. Yana shuni qayd etish kerakki, amerikalik taniqli psixolog Abraxam Xarold Maslouning "Insonga bir butun yondashuv konsepsiyasi" psixologik xizmat jarayonida insonni tushunish va ijtimoiy motivatsion rivojlantirish muammosi ustida tadqiqotlar olib borilishi uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Maslouning fikricha, insonning barcha tug`ma potentsial imkoniyatlari faqatgina ijtimoiy shart-sharoitning yaratilishi bilan ro`yobga chiqishi va kamol topishi mumkin. Albatta, mazkur fikrlarning nechog`lik haqiqat ekanligini bugungi kunda har bir insonning o`ziga xos va uning ijtimoiy taraqqiyotini ta'minlashga xizmat qiluvchi imkoniyatlari ko`lamini o`rganish hamda tarbiyalashni asosiy vazifa qilib olgan psixologik xizmatning tashkil etilishini muntazam kuzatishlarimiz natijalari tasdiqlab turibdi.