8 – amaliy mashg‘ulot. Ma’lumot va fayllarni nusxalashda Paragon Drive Backup dasturiy ta’minotlari

BIOS xavfsizligi
BIOS xavfsizligi kiberxavfsizlikning biroz e’tibordan chetda qolgan qismidir. Hakkerlarning OT da zararli kodni amalga oshirishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun uni boshqarish kerak. 2017-yilda Cylance xavfsizlik guruhi zamonaviy BIOS xavfsizlik kamchiliklari Ona plata (motherboard) ning UEFI dasturlarini ishga tushirishi va kompyuter BIOS ning boshqa zaifliklaridan qanday foydalanishi mumkinligini ko‘rsatdi.
BIOS manipulyatsiyasi bilan bog‘liq yana bir noyob ekspluatatsiya Plundervolt edi. Plundervolt ma’lumotlar xotiraga yozilayotgan paytda kompyuterning quvvat manbai bilan aralashish uchun ishlatilishi mumkin, bu esa xavfsizlik bo‘shliqlariga olib keladigan xatolarga olib keladi. Intel undan himoyalanish uchun BIOS yamog‘ini chiqardi.
BIOS ishlab chiqaruvchilari
BIOS dastlab IBMga tegishli edi. Phoenix Technologies kabi ba’zi kompaniyalar o‘zlarini yaratish uchun IBM ning asl versiyasini teskari loyihalashtirdilar. Phoenix bu bilan boshqa kompaniyalarga IBM PC klonlarini va BIOS bilan ishlaydigan IBM bo‘lmagan kompyuterlarni yaratishga imkon berdi. Buni amalga oshirgan kompaniyalardan biri Compaq edi. Bugungi kunda ko‘plab ishlab chiqaruvchilar BIOS chiplari bo‘lgan Ona plata (motherboard) larni ishlab chiqaradilar. Ayrim misollar quyidagilardir:

• 
  Asus
  
• 
  Foxconn
  
• 
  Hewlett Packard (HP)
  
• 
  Riko
  

Ona plata (motherboard) ishlab chiqaruvchisini bilish juda muhim, chunki foydalanuvchilar o‘zlarining BIOS va chipset drayverlarini - operatsion tizimning kompyuterdagi boshqa qurilmalar, masalan, video karta bilan ishlashini ta’minlaydigan drayverlarni eng so‘nggi versiyalarga yangilashni xohlashlari mumkin. Drayver yangilanishlari kompyuter ish faoliyatini yaxshilashi yoki so‘nggi BIOS darajasidagi xavfsizlik zaifliklarini tuzatishi mumkin. Har bir ishlab chiqaruvchi ushbu drayverlarni yangilashning o‘ziga xos usuliga ega.
BIOS Setup Utility yordamida BIOS-ni qanday sozlash mumkin
BIOS Setup Utility dasturida faqat o‘qish uchun mo‘ljallangan ma’lumotlar va sozlash mumkin bo‘lgan sozlamalar mavjud. BIOS Setup Utility dasturiga kirish va sozlamalarni sozlash uchun ushbu qadamlardan foydalanish kerak:

• 
  Tizim yoqilganda o‘z-o‘zini tekshirishni (POST) amalga oshirayotganda F2 tugmasini bosib BIOS Setup Utility dasturiga kirish;
  
• 
  Asosiy BIOS sozlamalari menyusi ekrani paydo bo‘ladi;
  
• 
  BIOS Setup Utility dasturiga o‘tish uchun klaviatura tugmalaridan foydalanish:
  
• 
  Asosiy menyu ekranlarini tanlash uchun chap va o‘ng strelka tugmalaridan foydalanish.
  
• 
  Ekrandagi elementni tanlash uchun klaviaturadagi yuqoriga va pastga o‘qlardan foydalanish.
  
• 
  O‘zgartiriladigan elementga o‘tish.
  
• 
  Sozlanishi mumkin bo‘lgan yoki pastki darajaga kirishni ta’minlaydigan maydonlar ajratilgan ko‘rinadi. Boshqa barcha maydonlar faqat o‘qiladi.
  
• 
  Elementni tanlash uchun Enter tugmasini bosish.
  
• 
  Mavjud parametr maydonlari bilan pastki daraja yoki dialog oynasi paydo bo‘ladi.
  
• 
  Maydonni o‘zgartirish uchun yuqoriga yoki pastga o‘q tugmalaridan yoki + yoki - tugmalaridan foydalaning.
  
• 
  BIOS sozlamalarini sozlashni tugatgandan so‘ng, Chiqish ekraniga o‘tish.
  
• 
  Chiqish opsiyalaridan birini tanlab Enter tugmasini bosish.
  
• 
  Masalan, kiritilgan o‘zgarishlarni saqlash uchun Save Changes and Exit opsiyasini belgilab Enter tugmasini bosish.
  
• 
  BIOS Setup Utility dasturidan chiqqanda, server ishga tushadi. Agar BIOS sozlamalariga o‘zgartirishlar kiritilgan bo‘lsa, bu o‘zgarishlar tizimni yuklashda amal qiladi.
  

10.