87. Əmək tərbiyyəsi;vəzifələri, növləri, yolları və vasitələri. İqtisadi tərbiyə

---

87. Əmək tərbiyyəsi ;vəzifələri, növləri, 

yolları və vasitələri. İqtisadi tərbiyə 

Əmək insanın maddi və mənəvi tələblərini ödəməyə 

yönəldilən əsas fiziki və mənəvi qüvvələrini inkişaf etdirən 

faydalı, yaradıcı intellektual fealiyyətdir.Şagirdlərin əmək 

tərbiyəsi əməyə hazırlıq və peşə seçməklə bağlı şəxsi 

keyfiyyət və xüsusiyyətlərin formalaşdırılması, inkişaf 

etdirilməsi və tərbiyə edilməsi kimi başa düşülür. İnsani 

keyfiyyətlə- rin məhz əmək prosesində formalaşdığı da bir 

həqiqətdir. İnsanın xəmiri zəhmətdən yoğrulduğu kimi, nəcib 

keyfiyyətləri də əmək fəaliyyəti zamanı təşəkkül tapmışdır. 

Əməyin yaradıcı, inkişafetdirici və tərbiyəedici funksiyaları 

vardır. Əməyin yaradıcı funksiyası müasir dövr üçün daha 

aktualdır. O, bazar münasibətləri şəraitində uşaqlarda 

sahibkarlıq hissi yaratmaqla six bağlıdır.İnkşafetdirici 

funksiyası əmək prosesine qoşulan insanın əsas qüvvələrini 

hərəkətə gətirməklə şərtlənir. O, uşağın intellektuallığı, 

əzələləri, əl və ayağın cəldliyi,iradəsi ilə ölçülür. Tərbiyəedici 

funksiya əmək prosesində uşaqlarda dəyərli keyfiyyət və 

xüsusiyyətləri inkişaf etdirmek və möhkəmləndirməklə 

şərtlənir. Əmək səyləri həm də məhdud dərəcədə olsa da, 

uşaqlara tərbiyəvi təsir göstərir. O, uşaqlarda əmək vərdişləri, 

əmək iradəsi, fiziki zəifliyi aradan qaldırmaq bacarığı 

formalaşdırır. Əməyə psixoloji hazırlıq özündə bir sıra 

məsələlərin birləşdirir. A)əməyin insan həyatı üçün gərəkli ol-

duğuna inamın istifadəsi;  c) əməyə məhəbbətin idarə 

olunması və inkişaf etdirilməsi;  ç) əməyin tərbiyədə oynadığı 

rolun dərk etdirilməsi;  d) tələbələrin şüurlu surətdə peşə 

---

seçilməsinə istiqamətlendirir.Məktəbdə əmək tərbiyəsi bir  

sıra vəzifələri yerinə yetirir.1)Vətən naminə əməyə qoşulması, 

2) ikinci, əməyin sosial mahiyyətinin dərk olunması; üçüncü, 

aməyə yaradıcı münasibətin bəslənilməsi; dördüncü, əmək 

mədəniyyətinin və intizamının formalaşdırılması; beşinci, 

politexnik biliklərə yiyələnmək, əmək üçün zəruri biliklər əldə 

etmək və s. Pedaqoq J.J.Russo «əsl insanı» əməkdən kənarda 

qala bilməz.Uşinski insanin düzgün inkşafi üçün əməyi zəruri 

hesab etmişdirŞağirdlərin əməyə hazırlığında məişət əməyinin 

də böyük rolu vardır. Özünəxidmət əməyi uşaqlarının 

rəhbərlərinə köməyi kimi qiymətləndirilir.Uşağın yerini yığıb 

qaydaya salması, qabları yuması, evi təmizləməsi, pal-paltarı 

yığışdırması özünəxidmət əməyi həsab olunur. Əməyin 

növlərindən biri də məhsuldar əməkdir.  Bu, maddi sərvətlər 

yaradılmasına yönəldilən və haqqı ödənilən əməkdir.  

Məhsuldar əmək bilavasitə maddi nemətlər istehsalı ilə təmin 

olunur. Şağirdlərin iqtisadi tərbiyəsi elmi dünyagörüşün vacib 

tər- kib hiss olunur.  İqtisadi tərbiyə tələbələrində iqtisadi 

şüuru formalaşdirmaga xidmət edir.  O, gəncləri faydalı 

əməyə hazırlayır.iqtisadi tərbiyə bazar iqtisadiyyatının 

inkişafını, istehsalın səmərəliyinin yüksəldilməsini, idarəetmə 

sistemini və yeni təsərrüfatçiliq metodlarının əsas qanunlarını 

tələbə aşılamağı idarə edir.  İqtisadi tərbiyə iqtisadi fikrin 

inkişafını, işgüzar keyfiyyətin formalaşdırılmasını təmin edir. 

Cəmiyyətimizin başlıca vəzifələrindən biri olan vətəndaşla- rın 

iqtisadi tərbiyəsinin forması və məzmunca zənginləşdirilməsi 

dövründə çox vacib tələb olunur.  Bunlar onu göstərən ki, 

insan iqtisadi - təhsilə yiyələnmədən quruculuğun aktivliyi və 

şurlu iştirakçısı ola bilməz.  Bununla yanaşı, tələbələrin 

---

iqtisadi təhsilinə və tərbiyəsinə əsl diqqət yetirilməlidir.  

İqtisadi təhsil tələbələri tərə- findən dərk edilmiş və qəbul 

olunmuş iqtisadi fəaliyyət prinsiplərini və normalarını, 

tələblərini davam etdirən iş yollarını göstərdilər. Ümumtəhsil 

məktəblərindəki tələbələrin iqtisadi tərbiyəsi həm təlim 

prosesində, həm də dərsdənkənar iş formasında işləyir.  

Məsələn, o bütün əsas fənlərin: riyaziyyat, biologiya, fizika və 

b.  tədrisdə tətbiq olunur.  Riyaziyyatdan «ki- çikdir və 

böyükdür», «faiz» və s.  Mövzuları tədris olunan iş 

adamlarının, ailə büdcəsinin xərclənmə imkanlarından istifadə 

olunur.  Bu fənn ayrıca uşaqlarda yeyinti məhsullarından 

istifadə etmək üçün bacarığı formalaşdırır, lazımi səviyyədə 

statistik hesabatları aparmaqda, konkret göstəricilərə əməl 

et- məkdə, iqtisadi formullara müraciət etməyi və 

düşdüklərini çətin vəziyyətə gətirməkdədir.