9-amaliy mashgulot mavzu: rangli metallar va qotishmalarni mikrostrukturasini o’rganish

2- rasm. 

+ 

 latunlarning strukturasi (sxemasi) 
Harflardan keyin latundagi misning miqdori va legirlovchi elementlarning 
miqdorlari (%) sonlar bilan ko'rsatiladi. Masalan: LS 59-1 latunning tarkibida 
57/60% mis va 0.8-1.5% ko'rg'oshin bor, qolgani esa rux atomlaridan iborat. 
Maxsus latunlar ikki turga bo'linadi: 
1.quyma latunlar: LK 80-3L, LKS 80-3-3L, LAJ 66-3-2, LMtsJ 52-1-1 va 
boshqalar; 

---

3 
1. Bosim ostida ishlov berilgan latunlar: LAJ 60-1-1, LS 59-1, LMtsJ 59-1-1 va 
boshqalar. 
Bronza 
Bronza deb misning qalay va boshqa elementlar (Al, Si, Be,PI), bilan 
legirlanishiga qarab bronzalar: qalayli, alyuminiyli, kremniyli, berilliyli turlarga 
bo'linadi. 
Bronzalar Br. Harflari va legirlovchi elementlarning bosh harflari bilan, xamda 
ularning mikdorini kursatadigan sonlar Bilan belgilanadi, Masalan: Br OTSS4-4-
2,5 markali bronzaning tarkibida qalay (0)-4%, Rux (TS)-4%, qo'rg'oshin (C)-
2,5% bor. qalayli quyma bronzaning strukturasi ikki fazadan iborat: 

- dendrit kristallar (qalayning misdagi qattiq eritmasi) va ular orasidagi 
joylashgan evtektoid aralashma (


+
) (3-rasm) Bu erda 

- Cu
31
 S
ng
  birikmasi. 
qalay quyma bronza antifriktsion (engil sirpanadigan) detallar, tishli g'ildiraklar, 
sirpanma podshipniklar va nam havoda xamda dengiz suvlari ta'sirida ishlaydigan 
detallar tayyorlash uchun ishlatiladi. 
 
3-rasm. qalayli quyma bronzaning strukturasi 
Bosim ostida ishlov beriladigan bronzaning tarkibida qalayning mikdori 5-6% 
dan ortmaydi. Bronzaning bu turidan prujina, membrana, antifriktsion detallar 
tayyorlashda va boshqa sohalarda t'oydalaniladi. Bosim ostida ishlov beriladigan 
va yumshatilgan bronzaning strukturasi bir xil a - qattiq eritmaning kristallaridan 
iborat.