9-ma’ruza. Algoritmlash va dasturlash asoslari reja: Algoritm tushunchasi. Algoritmning asosiy xossalari Algoritmning tavsiflash usullari

4. Paskal dasturlash tili va uning alfaviti
Alfavit - bu Paskal tilida ishlatishi mumkin bo`lgan belgi va simvollar to`plamidir. Turbo-Pascal muhitning hamma belgilari ASCII (American Standard Code for Information Interchange ) kodining standart belgilaridan tashkil topgan.
Turbo paskal tili alfavitiga quyidagilar kiradi:
1) lotin xarflari: A, B, C, ..., Z va a,b,c,...,z;
2) arab raqamlapi: 0, 1, 2, ..., 9;
3) maxsus belgilar: , -, *, , , [, ], <, >, . , , , (, ), :, ;, @, ^ ,$, ', {, }, #, (probel) ;
4) arifmetik amallar belgilari: , -, *, , div, mod;
5) taqqoslash amallari: <, < , >, > , ,<>;
6) mantiqiy amallar: not, and, or, xor;
7) kalit so`zlap: absolute, and, array, begin, case, const, constructor, destructor, div, do, downto, else, end, external, file, for, forward, function, goto, if, implementation, in, inline, interface, interrupt, label, mod, nil, not, object, of, or, packed, program, procedure, record, repeat, set, shl, shr, string, then, to, type, unit, until, uses, var, virtual, while, for.
5. Paskal-programmasining strukturasi
Paskal-programma sarlavha va tanasidan(blok) iborat. Ulardan keyin nuqta qo`yiladi. Sarlavha tanadan nuqta-vergul bilan ajratiladi:

::= < programma sarlavhasi >;

.
Sarlavhasi program xizmatchi so`zidan boshlanadi, so`ng programmaning nomi(identifikator, harflar va raqamlardan iborat, harfdan boshlanadi) va qavs ichida tashqi muhit bilan o`zaro aloqa qiluvchi fayllarning nomlari yoziladi:

:: = program

({, < fayl nomi >});
Ko`p programmalik operatsion sistemalarda amal qiluvchi Paskal tillarida o`rnida standart input (o`qish) va output (yozish) fayllari keladi va u programma tomonidan o`qish-yozish qurilmalariga buyurtmani bildiradi. Shaxsiy EHMlarda bo`lishi shart emas. Programmaning tanasi blok bo`lib, u 6 bo`limdan iborat :
::=


.
Nishonlar bo`limida programmada foydalanilgan nishonlar e`lon qilinadi. Nishon-bu qaysidir operatorga o`tish uchun ishlatilgan, 0...9999 oralig`idagi butun son yoki identifikator. Nishon bo`limining sintaksisi quyidagicha yoziladi:
::= yoki label {,};
Masalan,
label 6, 2, 56, 888;
O`zgarmaslar bo`limi programmada foydalanilgan o`zgarmaslar e`lon qilish va ularga qiymat berish uchun ishlatiladi va quyidagicha yoziladi:
:: = yoki const {,}
::= =
::= yoki yoki yoki yoki -
:: = {}
Masalan:
const n=34; mh=3.12; nn=-n; t=d
Turlar bo`limi programmada ishlatilgan o`zgaruvchilarning turlarini e`lon qilish uchun ishlatiladi vа quyidagicha yoziladi:
::= yoki type {;};
::= =
:: = yoki
Masalan:
type log=boolean; week1= (monday, friday, sunday); week2=3..6;
O`zgaruvchilar bo`limi programmada foydalanilgan o`zgaruvchilar qaysi turlarga tegishli bo`lganlarini e`lon qilishda ishlatiladi va quyidagicha yoziladi:
::= yoki var {;};
::= {,}:;
Masalan,
var x, d: real; d1: week1; asd: log;
Protsedura va funktsiya bo`limini programma tuzuvchi programmada o`z maqsadi uchun kiritgan protseduralar va funktsiyalarni e`lon qilishda ishlatadi. Operatorlar bo`limi programmaning asosiy bo`limi bo`lib, bo`sh bulmaydi. Uning ichida programmada kerak bo`lgan amallar ketma-ketligi yoziladi:


:: = begin {;} end;
Turbo-Paskalda programmaning to`la tuzilishi quyidagi ko`rinishga ega.
PROGRAM
;
USES
;
LABEL

;
CONST

;
TYPE
;
VAR
;

;
BEGIN

END.