9 Mavzu. Iqtisodiy indekslar reja indekslarning mohiyati, vazifalari va turlari

2. Agregat shaklidagi indekslar umumiy indekslarning asosiy shaklidir
Agregat indekslar turli xildagi elementlardan tuzilgan murakkab hodisalarning o‘rganilayotgan davrlar ichida o‘rtacha o‘zgarishini ta’riflaydi. Bu indekslar har qanday umumiy indekslarning asosiy shaklidir. CHunki har qanday indekslarda bir xil o‘lchov birligiga keltirish maqsadida indekslanayotgan ko‘rsatkich vaznga ko‘paytiriladi. Bu esa har qanday holda indekslarni agregat ko‘rinishiga olib keladi.
Statistika amaliyotida asosan quyidagi ko‘rinishdagi agregat indekslar qo‘llaniladi:

Narx umumiy indeksi:

Fizik hajm (miqdor) umumiy indeksi:

Tannarx umumiy indeksi:

Vaqt sarfi umumiy indeksi:

Mehnat unumdorligi umumiy indeksi:
Harajat umumiy indeksi:
Tovar oborot (qiymat) umumiy indeksi:
Bu erda: Jp - narx umumiy indeksi;
Jq - fizik hajm (miqdor) umumiy indeksi;
Jt - vaqt sarfi umumiy indeksi;
Jv - mehnat unumdorligi indeksi;
Jqc - harajat umumiy indeksi;
Jpq - tovar oborot (qiymat) umumiy indeksi;
Σq₁P₁ - Hisobot davridagi mahsulot qiymati;
Σq₁P₀ - o‘tgan davr narxlaridagi maxsulot qiymati indeksi;
Σq₀P₀ - o‘tgan davrdagi maxsulot qiymati;
ΣS₁q₁ - joriy (hisobot) davridagi mahsulotni ishlab chiqarish uchun qilingan harajati;
ΣS₀q₁ - - bazis davrining tannarxidagi joriy davr mahsulotini ishlab chiqarish uchun qilingan harajati;
ΣS₀q₀ - bazis davridagi harajat;
Σt₀q₁ - bazis davridagi sarf bilan hisoblanilgan joriy davr mahsulotini ishlab chiqarish uchun ketgan vaqti;
Σt₁q₁ - joriy davr mahsulotini ishlab chiqarish uchun ketgan vaqti.

Oddiy (individual) va agregati shaklidagi umumiy indekslarning hisoblanish tartibi bilan quyidagi misol (sharti) da tanishib chiqaylik.

SHahar bozorlaridan birida sotilgan mahsulotlarning ayrimlari to‘g‘risida quyidagi ma’lumotlar ma’lum:
9.2.1-jadval