Texnologiyalarni xalqaro uzatish shakllari va mexanizmlari
Xalqaro texnologik ayirboshlashga inson faoliyatining quyidagi to‘rt sohasi keng jalb qilinadi:
- ilm-fan (tabiatni anglashning nazariy qonuniyatlari);
- texnik (tabiatni o‘zlashtirish tajribasi);
- ishlab chiqarish (moddiy ne’matlarni yaratish);
- boshqarish (ishlab chiqarish va boshqa masalalami hal etish bilan bog‘liq faoliyat).
Texnologiyani xalqaro uzatish huquqiy himoya bilan kafolatlangan. Jahonning ko‘pchilik mamlakatlarida yangi texnologiyalar qator huquqiy dastaklar yordamida himoyalanadi.
Patent — hukumatning mutasaddi organlari tomonidan ixtirochiga beiiladigan guvohnoma bo‘lib, u ixtirodan foydalanishda monopol huquqni beradi. Patentning amal qilish muddati 15—20 yil bo‘- lib, berilgan mamlakat hududida amal qiladi. Patentdan foydalanish huquqini saqlab turish uchun katta miqdordagi patent to‘lovini to ‘lash talab etiladi.
Patent — hukumatning mutasaddi organlari tomonidan ixtirochiga beiiladigan guvohnoma bo‘lib, u ixtirodan foydalanishda monopol huquqni beradi. Patentning amal qilish muddati 15—20 yil bo‘- lib, berilgan mamlakat hududida amal qiladi. Patentdan foydalanish huquqini saqlab turish uchun katta miqdordagi patent to‘lovini to ‘lash talab etiladi.
Litsenziya — texnologiya egasi (litsenziar) tomonidan manfaatdor tcmonga (litsenziatga) patent bilan himoyalangan yoki himoyalanmagan texnologiyadan muayyan muddat va ma’lum to ‘lov evaziga foydalanish uchun beriladigan ruxsatnoma.
Kopirayt (taqdim etish huquqi) — adabiy, audio va videoasar muallifining o‘z ishini ko'rsatish va taqdim etish huquqi.
Tovar belgisi — muayyan tashkilot belgisi bo‘lib, undan tovar ishlab chiqaruvchini individuallashtirish uchun foydalaniladi. Tovar belgisidan egasining rasmiy ruxsatisiz boshqa tashkilotlar tomonidan foydalanish man etiladi. Ko‘pchilik hollarda tovar belgisi rasm, grafik tasvir, harflar abbeviaturasi, korporatsiya tashkilotchisi yoki egasining ismi shaklida bo‘lishi mumkin. Agar tovar eksport qilinsa, tovar belgisi importyor mamlakatda ro‘yxatdan o ‘tishi zarur.
