A avloniy nomidagi xalq ta’limi muammolarini

---

1 
A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TA’LIMI MUAMMOLARINI 
O‘RGANISH VA ISTIQBOLLARINI BELGILASH ILMIY-TADQIQOT 
INSTITUTI 
 
 
 
 
“Uzluksiz kasbiy rivojlantirish – 2022” loyihasi 
 
 
 
O‘quvchilar kompetensiyalarini baholash usullari va vositalari 
moduli bo‘yicha 
 
 
“MUSIQA MADANIYATI DARSLARIDA O‘QUVCHILAR 
KOMPETENSIYALARINI BAHOLASH” 
 
o‘quv kursining
“Bilim, koʻnikma va malakalarni baholash mezonlari”
mavzusidan ma’ruza matni 
 
 
 
 
 
 
 
Ma’ruzasi:
Yuldoshev Umidjon Yuldoshevich 
Dotsent, pedagogika fanlari boʻyicha falsafa doktori (PhD) 
Toshkent 2022 

---

2 
Bilim, koʻnikma va malakalarni baholash mezonlari 
Reja: 
1. Baholash - ta’lim jarayonining ajralmas qismi sifatida.
2. 
Oʻquvchilar bilimini baholash mezonlarining afzallik va 
kamchiliklari
3. Oʻquvchilar bilimini baholash usullari. 
Bilim, koʻnikma va malakalarni baholash mezonlari mavzusi haqida soʻz 
ochishdan oldin, daslavval 
bilim,
koʻnikma
hamda 
malaka
tushunchalariga 
qisqacha toʻxtalib oʻtsak. 
Bilim - o‘rganilgan ma’lumotlarni eslab qolish va qayta tushuntirib berish; 
Ko‘nikma - o‘rganilgan bilimlarni tanish vaziyatlarda qo‘llay olish; 
Malaka - o‘rganilgan bilim va shakllangan ko‘nikmalarni notanish 
vaziyatlarda qo‘llay olish va yangi bilimlar hosil qilish; 
Ta’lim oluvchilar tomonidan oʻquv materiallari oʻzlashtirilganligini, 
koʻnikma va malakalar hosil boʻlganligini tekshirish va baholash ta’lim 
jarayonining zarur tarkibiy qismi hisoblanadi. Bu faqat oʻqitish natijalarini nazorat 
qilish emas, balki oʻquv jarayonining turli bosqichlarida ta’lim oluvchilarning 
bilish faoliyatiga rahbarlik qilish hamdir. 
Koʻpincha psixologik va ayniqsa pedagogik adabiyotlarda “baholash” va 
“baho” tushunchalari aniqlanadi. Shu bilan birga, ushbu tushunchalarni farqlash 
oʻqituvchilar baholash faoliyatining psixologik, pedagogik, didaktik va tarbiyaviy 
jihatlarini chuqurroq anglash uchun oʻta muhimdir. 
Avvalo, baholash - bu shaxs tomonidan amalga oshiriladigan faoliyatdir. 
Bizning taxminiy va umuman har qanday faoliyatimiz baholashga bogʻliq. 
Baholashning aniqligi va toʻliqligi maqsad sari harakatning ratsionalligini 
belgilaydi.
Ratsionalizm (lotincha ratio - "ong, aql-idrok") bilim faqat ong orqali 
aniqlanishi mumkin. Bunda, kriteriyini hissiyotlar emas, balki aql oʻrnatadi, aqlni 
bilishning va kishilar xulq-atvorining asosi deb qaraluvchi falsafiy yoʻnalishdir. 
Ma’lumki, baholash funktsiyalari faqat tayyorgarlik darajasini tasdiqlash 

---

3 
bilan cheklanmaydi. Baholash oʻquvchini oʻrganish, ijobiy motivatsiya va shaxsga 
ta’sirini ragʻbatlantirishning eng samarali vositalaridan biridir. Aynan ob’ektiv 
baholash ta’siri ostida maktab oʻquvchilarida oʻz-oʻzini baholash va oʻz 
yutuqlariga tanqidiy munosabat shakllanadi. Shuning uchun baholashning 
ahamiyati, uning funktsiyalarining xilma-xilligi maktab oʻquvchilarining, ta’lim 
faoliyatining barcha jihatlarini aks ettiradigan va ularning identifikatsiyasini 
ta’minlaydigan koʻrsatkichlarni izlashni talab qiladi. Shu nuqtai nazardan 
qaraganda, bilim va koʻnikmalarni baholashning amaldagi tizimi uning diagnostik 
qiymati va ob’ektivligini oshirish uchun qayta koʻrib chiqishni talab qiladi. 
Baholash jarayoni ularning shartli ravishda rasmiy aks etishi natijasidir. Psixologik 
nuqtai nazardan, baholash va bahoni aniqlash, uning natijasi bilan muammoni hal 
qilish jarayonini aniqlash bilan barobar boʻladi. 
Baholash asosidagi belgi uning rasmiy mantiqiy natijasi sifatida koʻrinishi 
mumkin. Ammo, bundan tashqari, baho - bu mukofot va jazo xususiyatlarini ham 
birlashtirgan pedagogik ragʻbatlantirishdir. Yaxshi baho - mukofot, yomon baho - 
jazo.
Baholash odatda maktab oʻquvchilarining mavjud bilimlari va ular 
koʻrsatgan bilim va koʻnikmalarga bogʻliq. Bilim, koʻnikma va malakalarni 
birinchi navbatda oʻqituvchi uchun ham, talaba uchun ham ularni takomillashtirish, 
chuqurlashtirish va oydinlashtirish yoʻllarini belgilash uchun baholash muhimdir.