A. I. Karshibayev n. O. Ataullayev b. Sh. Narzullayev
Rasm. O‘zbekiston respublikasi xududida quyosh nuri
Yüklə 0,94 Mb.
|
|
1.7. Rasm. O‘zbekiston respublikasi xududida quyosh nuri
intensivligi kartasi. 64
viloyatining Parkent tumanida joylashgan, ilmiy- eksperimental markaz - Fanlar akademiyasi ―Fizika-Quyosh‖ ilmiy-ishlab chiqarish birlashmasining faoliyati buning yaqqol tasdig‗idir. Bu yerda issiq suv va issiqlik ta‘minoti uchun past quvvatli qurilmalarni yaratish, elektr energiyasi olish uchun fotoelektrik va termodinamik o‗zgartkichlar, maxsus materiallar sintezi texnologiyalari, materiallar va konstruksiyalarga termik ishlov berishda quyosh energiyasidan foydalanish bo‗yicha ilmiy tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlari amalga oshirilmoqda. Uning natijalari esa mamlakat iqtisodiyotining turli tarmoqlarida qo‗llanilmoqda. Shundan kelib chiqib, O‗zbekiston quyosh energiyasi sohasidagi ilg‗or texnologiyalarni Markaziy Osiyoda tajriba tariqasida joriy etishda amaliy makon sifatida xizmat qiladi, desak, mubolag‗a bo‗lmaydi. Yevropa fotoelektrik sanoati assotsiatsiyasi ma‘lumotiga qaraganda, butun dunyoda qayta tiklanuvchi energiyadan foydalanish sur‘ati muttasil o‗sib bormoqda. Aytaylik, 2012 yilda jahon bo‗yicha umumiy quvvati 100 GVtga teng bo‗lgan fotoelektrik panellar o‗rnatilgan bo‗lsa, joriy yilning o‗tgan o‗n oyi ichida 30 GVtli shunday qurilmalardan ham foydalanish yo‗lga qo‗yildi. Gyermaniyada fotoelektrik stansiyadan olingan elektr energiyasining narxini 0.07 AQSH dollarigacha kamaytirishga erishildi. Mamlakatimizda esa, noan‘anaviy energiya resurslari, jumladan, quyosh energiyasidan foydalanish uchun keng imkoniyatlar eshigini ochib berdi. Quyosh va biogaz energiyasidan foydalanish sohasidagi eksperimental va amaliy tadqiqotlarni yanada chuqurlashtirish, bunda muqobil manbalardan energiya hosil qilish bo‗yicha tajriba loyihalarini ishlab chiqish va amalga oshirish, o‗zimizda tegishli uskunalarni, butlovchi buyumlar va materiallarni ishlab chiqarish, ularga servis xizmati ko‗rsatishni tashkil qilishga alohida e‘tibor qaratilgan. Shuningdek, fotoelektrik panellar tayyorlash bo‗yicha loyihalar imtiyozli kreditlar bilan moliyalashtirilishi, quyosh hamda biogaz energiyasini ishlab chiqaruvchilar va foydalanuvchilarga soliq va bojxona imtiyozlari berilishi belgilab qo‗yilgan. 65
texnologik ishlanmalarni amalga oshirish, quyosh energiyasi potensialini ilg‗or va samarali texnologiyalar asosida iqtisodiyotning turli tarmoqlari va ijtimoiy sohada qo‗llash, shu jumladan, maxsus materiallarni sintez qilish va ularga termik ishlov berish texnologiyalarini ishlab chiqish asosiy vazifa hisoblanadi. Quyosh elektr stansiyalari va suv isitish geliokollektorlarini barpo etishda kremniy, gyermaniy, galliy arsenidi, kadmiy-tellur, galliy fosfidi kabi yarimo‗tkazgich materiallaridan foydalaniladi. Bugungi kunda esa kremniy asosida yaratilgan qurilmalar keng qo‗llanilayotgan bo‗lib, ulardan 25-30 yil, hatto 35-40 yil davomida foydalanish mumkin. Ana shu noyob sanoat xom ashyosi yurtimiz zaminida bisyor ekanligi, keyingi yillarda u sanoat usulida ishlab chiqarilmoqda. Shu bilan birga, mamlakatimizda sohaga ixtisoslashtirilgan ―Eko-Energiya‖, ―Mir Solar‖, ―Intellekt Dialog‖, ―Chigatay invest‖, ―Solar Enyergy Products‖, ―Solar Plus‖, ―Hi-Tech Solar‖, ―Nova Engineyering‖ kabi o‗nlab korxonalar faoliyat yuritayapti. Ularda elektr quvvati olish uchun kichik quyosh stansiyalari, issiq suv va issiqlik ta‘minoti uchun past potensialli qurilmalar, qishloq xo‗jaligi mahsulotlarini qayta ishlash, xususan, quritish uskunalari tayyorlanib, yurtimiz aholisiga yetkazib berilayapti. Ma‘lumot o‗rnida shuni aytish joizki, fotoelektrik stansiyalardan dastlabki bosqichda yurtimizning tog‗li va chekka qishloqlari aholisi foydalangan bo‗lsa, keyingi bosqichda u ijtimoiy soha ob‘ektlari — qishloq vrachlik punktlari, ta‘lim muassasalari, Mehribonlik uylarida tatbiq qilindi. So‗ngra paxta tozalash zavodlari va punktlari, shuningdek, sanoatning boshqa tarmoqlarida ham foydalanila boshlandi. Mamlakatimizning geografik joylashuvi quyosh energiyasining katta potensiali mavjudligini ta‘minlaydi. Kuzatishlar Respublikaning turli mintaqalarida quyosh nuri bilan yoritish 2413-3095 soatni, radiatsiya balalansi esa 1718-2722 MJ/kv.m ni tashkil etishini ko‗rsatadi . Quyosh energiyasining yalpi potensiali shu davrgacha tadqiq etilgan qayta tiklanuvchi energiya manbalari yalpi potensialining 99.97 % ni tashkil etadi. 66
maqsadida energiyaning boshqa manbalari – yadro energiyasi, geotermal, bug‗, samol, quyosh energiyasidan amaliy maqsadlar uchun foydalanishda zamonaviy muqobil energiya manbalaridan va fotoelektrik stansiyalarini barpo etish lozim. O‗zbekistonda quyosh energiyasini elektr energiyaga aylantiruvchi muqobil energiya manbalarini yaratish, ilg‗or texnologik g‗oyalarni amalga joriy etish va quyosh panellarini (quyosh termobatareyalarini) o‗zimizda ishlab chiqarishni yo‗lga qo‗yish hamda innovatsion loyixalarni amalda qo‗llash zarur. Yüklə 0,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|