A. I. Karshibayev n. O. Ataullayev b. Sh. Narzullayev

Ehtiyojlar darajasi 
2.6. Rasm. Maslouning ehtiyojlar piramidasi (ierarxiya) 

Ushbu yondashuvda ehtiyojlarni qondirishda qat'iy tartib yo'q. Turli

darajadagi ehtiyojlar bir vaqtning o'zida harakat qilishlari mumkin. Yuqori
darajadagi ehtiyojlarni qondirish mumkin bo'lmagan past darajadagi
ehtiyojlar bilan insonning qoniqishlarini qoplash mumkin.
5. O'z-o'zini anglash

4. Ego (men) 

3. Ijtimoiy 

2. Xavfsizlik 

1. Fiziologik 

---

---

104
Litsert va McGregorning ishlarida boshqaruv harakatlariga asoslangan

odamlar hatti-harakatlarini tahlil qilish mumkin. Yo'nalishni nazorat qilish
va "integratsiya" Shu boisdan, bir "o'rtacha kishi" hatto o'z navbatida,
tabiiy tamoyillari bo'lgan X va Y-muqobil nazariyasi bilan izohlanadi.
Ko'rsatilgan X va Y nazariyalarining muqobil pozitsiyalarini
birlashtirish maqsadga muvofiqdir.
2.2-Jadval
Boshqaruv harakatlarining negizidagi inson xatti-harakatlari 
X nazariyasi (an'anaviy) 
Y nazariyasi (Mak Gregor) 
Yo'nalish va nazorat printsipi 
"Integratsiya" printsipi 
1.
Insonning
o'ziga
xos
dushmanligi va imkoni boricha
mehnatdan qochish istagi.
1. Ta'til vaqtida bo'lgani kabi mehnatda
jismoniy va aqliy harakatlarni bajarish uchun
sarflanadigan xarajatlarning tabiiyligi. Aslida,
inson mehnatni yoqtirmasligini his qilmaydi.
Shartlarga qarab: mehnat - qoniqish yoki jazo
manbai hisoblanadi.
2. Tashqi nazorat - xodimlarning majburiy
mehnatiga bo‘lgan yagona vosita emas.
Xodimlarning va‘da bergan maqsadlariga
erishishda o'z-o'zini boshqarish va o'z-o'zini
nazorat qilish juda samarali motivatsion
omillar hisoblanadi.
2.
Tashkilotning
maqsadlariga
erishish uchun xodimlarni nazorat
qilish, yo‘naltirish va to‘g‘ri kelsa
jazolash zarur.
3. Maqsadlarga erishishning eng muhim
mukofoti - majburiyatlarni bajarishda o'zining
ehtiyojlarini qondirishni amalga oshirishdir.
4. Ma'lum shartlarda (sharoitlarda) xodim
faqatgina
qabul
qilishni
emas,
balki
javobgarlikni ham o'rganadi.
3.
Xodim,
javobgarlikdan
qochishga, nisbatan o‘z hirsga ega
bo‘lmaslikga,
har
bir
ishda
xavfsizlikga
rioya
qilishligiga
yo‘naltirilishini afzal ko'radi.
5.
Ko`pchilik
xodimlar
tashkilot
muammolarini yechishda ijodiy hissa qo‘shish
qobiliyatiga ega.
6. Hozirgi kunda insonning "O'rtacha"
salohiyatidan to'liq foydalanilmaydi.
Shu nuqtai nazardan, quyidagi taxminlar juda muhim bo'lgan
taxminlardir, no‘to‘g‘ri taxminlardan ehtiyot bo'lish kerak.
Birinchi taxmin, dunyo "haqiqiy menejer" deb o'ylaydi.

---

---

105
Ikkinchi taxmin, "har bir kishi bir xil maqsadlarga erishish uchun

harakat qilmoqda".
Uchinchi taxmin, "faktlar o'zlari uchun gapiradi (bir xil ma'lumotni
har kimga etkazishadi)".