40
Yechimi : Bir minut 60 sekundga teng bo’lsa, 45 minut 2700 sekundga teng
bo’ladi.
Quyosh atrofida Yerning o’rtacha harakatlanish tezligi sekundiga- 29,82 km.
bo’lsa, uni 2700 ga ko’paytiramiz : 29,82*2700=80514 km
Javob : Yer shari 45 minut dars jarayonida Quyosh atrofida 80514 km
masofani bosib o’tadi.
Butun dunyo davlatlarining xalqaro kelishuviga ko’ra yer yuzasi shartli
ravishda 24 soat mintaqasiga bo’lingan (360:24=15
0
).
Mintaqa doirasida shu
mintaqaning o’rta qismidan o’tgan meridianning mahalliy vaqti qabul qilingan. Bu
soat mintaqasidagi vaqt –
mintaqa vaqti deb ataladi.
Yangi sutkaning boshlanishi 12-soat mintaqasining o’rtasidagi 180
0
uzunlikdan boshlanadi deb qabul qilingan.
Berilgan daraja (gradus), yani meridian yoki uzunlik qiymati orqali soat
mintaqasining tartib raqami aniqlanadi.
Buning uchun berilgan uzunlik yoki meridian sharqda joylashgan bo’lsa
to’g’ridan-to’g’ri 15
0
ga bo’linaveradi, agar g’arbda joylashgan bo’lsa,
qiymat
avval 360
0
dan ayirib, so’ng 15
0
ga bo’linadi.
4-jadval
Soat mintaqalari
Soat
mintaqalari
Sharqiy
uzunlikda
Soat
mintaqalari
G‘arbiy
uzunlikda
1 soat
7,5
0
-22,5
0
13 soat
172,5
0
-157,5
0
2 soat
22,5
0
-37,5
0
14 soat
157,5
0
-142,5
0
3 soat
37,5
0
-52,5
0
15 soat
142,5
0
-127,5
0
4 soat
52,5
0
-67,5
0
16 soat
127,5
0
-112,5
0
5 soat
67,5
0
-82,5
0
17 soat
112,5
0
-97,5
0
6 soat
82,5
0
-97,5
0
18 soat
97,5
0
-82,5
0
7 soat
97,5
0
-112,5
0
19 soat
82,5
0
-67,5
0
41
8 soat
112,5
0
-127,5
0
20 soat
67,5
0
-52,5
0
9 soat
127,5
0
-142,5
0
21 soat
52,5
0
-37,5
0
10 soat
142,5
0
-157,5
0
22 soat
37,5
0
-22,5
0
11 soat
157,5
0
-172,5
0
23 soat
22,5
0
-7,5
0
12 soat
172,5
0
24 soat
7,5
0
-7,5
0
Soat mintaqalarini aniqlashga doir amaliy mashg‘ulotlar
1 sutkada 24 soat bo‘lib, 24 ta soat mintaqasi mavjud va 15
0
dan ular
orasidagi chegara o‘tadi.
360
0
:24=15
0
4-Misol: 60
0
g’.u. dagi nuqtani qaysi soat mintaqasida
ekanligini aniqlash
kerak. Buning uchun ushbu sonni 360
0
dan ayiramiz. 360-60
0
=300
0
, hosil bo’lgan
ayirmani 15
0
ga bo’lamiz. 300:15=20 demak, berilgan nuqta 20 chi soat
mintaqasida joylashgan ekan.
90
0
sharqiy uzunlikdagi nuqtaning qaysi soat mintaqasida ekanligini aniqlash
kerak bo’lsin. Berilgan nuqta sharqiy yarim sharda joylashgan, shuning uchun uni
to’g’ridan to’g’ri 15
0
ga bo’lamiz:
Yechilishi: 90:15
0
=6, demak mintaqamiz 6-soat
mintaqasida joylashgan
ekan.
Aniqlangan soat mintaqasining tartib raqami orqali berilgan nuqtadagi vaqt
aniqlanadi.
Buning uchun mintaqalar tartib raqamlari bir-biridan ayriladi.
Agar vaqtni
aniqlash kerak bo’lgan mintaqa tartib raqamidan katta bo’lsa, mintaqalar ayirmasi
tartib raqami kichik bo’lgan mintaqa soatiga qo’shiladi, aksincha bo’lsa, kattasidan
ayriladi.
Dostları ilə paylaş: