A. T. G 'o fu ro V, S. S. F a y z u lla y e V, A. K. R a X im o V, B. Z o X id o V a, F. I. M a tk a r im o V

Irqlarga ta’sir etuvchi omillar
Quyi paleolit davrida insoniyat kam sonli bo‘lib tabiiy 
sharoitlari bilan bir-biridan farq qiluvc-hi odamlaming o'zaro aloqa 
bog'lashga halal beruvchi turli to'siqlar (baland tog‘lar, chuqur 
daryolar, choMlar) mavjud bo‘lgani sababli ular alohidalashgan 
holda hayot kechirganlar.
Insoniyat: tarixining ilk bosqichlarida - paleolit; davrlarida 
alohidalanish antropologik tiplar irsiyatining o‘zgaruvchanligi 
katta rol o‘ynagan.
139

---

Muhtasar qilib aytganda, geografik alohidalanish inson guruh- 
lari differensiyalani shiga sababchi bo‘lib, irqiy belgilami taraqqiy 
qilishga katta ta’sir ko‘rsatgan.
Eng qadimgi, qadimgi odamlar evolyutsiyasida tabiiy tan- 
lanishning shakllantiruvchi ta’siri bir mnncha davom etgan. Ana 
shu vaqtdan boshlab irqlaming paydo bo‘lishiga asos solingan.
Irqlar orasida chatishuv uzoq vaqtdan beri davom etib kel- 
moqda. Biologiya fanlari doktori, antropolog M.F.Nesturx ma’lum 
qilishicha Meksika aholisining 60 %, Kolumbiya aholisining 11 
%
iga yaqin indeitslar bilan yevropaliklar o‘rtasidagi nikohdan 
tug‘ilgan metislardir (22, 23, 24-rasmlar). Irqlar chatishganda irqiy 
belgilarning ko‘pchiligi oraliq xarakterga ega bo‘ladi.
Yuqori paleolitdan boshlanib tobora kuchayib borayotgan 
irqlar orasidagi chatishuvni so‘nggi ming yilliklarda kuchayib 
borishi oraliq holdagi guruhlar sonini muttasil ortib borishiga, 
har bir irqqa xos belgilami kamayib ketishiga olib kelmoqda. Shu 
ma’noda toza irq tushunchasi afsona bo‘lib qolmoqda.
23-rasm. Yevropeoid va
m ongoloidlar orasidagi
kontakt tipi
24-rasm. Yevropeoid va
mongoloidlar orasidagi
kontakt tipi
140

---