A21 Avezbayev S

Dala yer tuzish izlanishlari loyiha ishlarining asoslangan va 
t ri yechimlarini topish uchun tkaziladi. Uning lozimligi va 
hajmi kameral tayyorgarlik davrida yi ilgan hujjat va maiumot-
larni rganish va taxlil qilish natijasida belgilanadi. Bunday izla-
nishlar, yangi x jaliklar tashkil boiayotganda va mavjud x jalik-
lar qayta tuzilayotganda butun x jalik maydonlarida, agar x ja-
liklar yer maydonlaridagi kamchiliklar tugatilayotgan boisa, faqat 
yer tuzish ishlari tkazilayotgan yerlardagina olib boriladi. 
Dala izlanishlari loyiha instituti mutaxassislari tomonidan, 
x jalik mutaxassislari bilan birgalikda tkaziladi. Lozim boigan 
hollarda izlanishlarda tuman hokimiyatining qishloq va suv 
x jaligi boshqarmasi mutaxassislari ham qatnashishi mumkin. 
Dala izlanishlari davrida: 
— chegara va chegara belgilarining saqlanishi, mavjud yer 
maydonining huquqiy yer maydoniga, yer hisobi va reja-xarita 
hujjatlari maiumotlariga mosligi aniqlanadi; 
— yer tuzish ishlari tkaziladigan yerlar tavsifnomasi (tupro i, 
relefi, simlik dunyosi) va ishlab chiqarishda foydalanihshi, tuproq 
unumdorligi, qishloq x jalik yerlarining hosildorligi aniqlanadi; 
— joyida qishloqlar, ishlab chiqarish markazlari, suv man-
balari, asosiy yoilar va yoi inshootlari, boshqa qurilish va in-
shootlar, bogiar, uzumzorlar, tutzorlar, ihota daraxtlari va 
eroziyaga qarshi inshootlar k rib chiqiladi; 
— qayta taqsimlanayotgan yerlarning qishloqlar, ishlab chiqa-
rish markazlari, asosiy yoilar, suv inshootlari va boshqalar bilan 
bogiiqligi aniqlanadi; 
68 

---

— almashishga yoki berishga tayyorlanayotgan yer maydonla-
ridagi foydalanilmagan xarajatlar, kapital xarajatlar, tugallanmagan 
ishlab chiqarish, mevali va mevasiz daraxtlar, yerni, suvni muho-
faza qilish inshootlari va ihota daraxtlari, dala shiyponlari, chorva 
mollari uchun yozgi lagerlar va boshqa inshootlar, yoilar va y l 
inshootlari, irrigatsiya va melioratsiya tarmoqlari, artezian va 
boshqa quduqiar, k llar, gidrotexnika inshootlari, nasoslar, ekin-
lar, ekinlarga berilgan ma'danli itlar va boshqalar uchun qilin-
gan xarajatlar aniqlanadi; 
— yer tuzishni tkazish b yicha x jaliklarning taklif va is-
taklari aniqlanadi. 
Katta gidrotexnika inshootlari va sanoat korxonalariga yer 
ajratish loyihasi ishlanayotganda yuqoridagilardan tashqari yana: 
— ajratilayotgan yerlardan k chiriladigan aholini joytashtirish 
mumkin b lgan x jaliklar aniqlanadi; 
— olinayotgan yerlar rnini qoplash uchun yangi yerlar izlab 
topish, yangi x jaliklar tuzish va unga yangi korxona uchun oli-
nayotgan yerning aholisini k chirish imkoniyatlari izlanadi; 
— ustki unumdor qatlamini olish zarur b lgan yerlar maydoni 
aniqlanadi; 
— oldin ajratilgan yerlarning foydalanilishi va vaqtincha foy-
dalanilgan yerlarni rekultivatsiyalash ishlarining ahvoli tekshiriladi. 
Dala ishlanishlari natijalari b yicha har bir x jalikda dalolat-
noma va yer tuzish izlanishlari natijalari tushirilgan x jalik yerlari 
rejai tayyorlanadi. 
tkazilgan kameral tayyorgarlik va dala izlanishlari asosida 
loyiha muallifi tuman mutaxassislari bilan birgalikda x jaliklararo 
yer tuzishni tkazishga topshiriq ishlab chiqadi. 
Loyihalash uchun topshiriq l nda, iqtisodiy k rsatkichlar va 
boshqa axborotlar bilan ortiqcha t l azilmagan, yer tuzishda 
qatnashadigan hamma korxonalar va tashkilotlar bilan kelishilgan 
b lishi kerak, u loyihani tasdiqlaydigan hokimiyat tomonidan tas-
diqlanadi. 
Topshiriq ikki guruh masalalarini z ichiga oladi. 
Dasturli masalalar: obyekt nomi, loyihalashning maqsadi va 
vazifalari, buyurtmachi va loyiha tashkiloti orasidagi munosabatlar 
tavsifi, ishlarni bajarish muddatlari, loyihaviy hujjatlar tarkibi, re-
ja-xarita materiallari masshtabi. 
Me'yoriy-bashoratlash masalalari: Loyihaviy vazifalarni 
yechishning yer qonunlari, hokimiyatning mahalliy organlari 
69 

---

qarorlari va buyurtmachi talablaridan (loyihalash shartlari) kelib 
chiqadigan tamoyillari; buyurtmachining loyiha mazmuni 
b yicha tavsiyalari (x jaliklar ixtisosliklari, obyektning joy-
lashishi, infratizim obyektlarining — suv manbalari, y llar va shu 
kabilarni joylashishi); hisob-kitoblar me'yorlari va texnik-iqtisodiy 
asoslashlar (yer berish, qishloq x jalik ekinlari hosildorligi, chor-
va mollari mahsuldorligi va boshq.).
x 
Loyihani ishlash uchun topshiriqning namunaviy shakli va 
mazmuni quyidagidek b ladi. 
Titul vara i: topshiriqni kim tasdiqlagani, loyihaning nomi; 
kimlar bilan kelishilganligi — shaxslar, tashkilotlar, ularning im-
zolari va muhrlari; Yer resurslari Davlat -q mitasining tuman xiz- . 
mati boshli ining imzosi, vaqt, muhr. 
Topshiriq mazmuni: 
— loyihalash uchun asos; 
— buyurtmachi va loyihachi; 
— loyihalashning vazifalari (nima qilish, loyihalash obyektlari 
qayerda, qanday yerlarda joylashgan, ularning ixtiSosliklari, loyi-
hani texnik-iqtisodiy asoslash); 
— boshlan ich ma'lumotlar — x jalikning chegaraviy oicham-
lari, ekinlarning hisoblangan hosildorligi, chorva mollarining mah-
suldorligi va boshqa x jalik faoliyatining iqtisodiy k rsatkichlari; 
— boiajak yer mulkchiligi shakllari; 
— qishloqlarni joylashtirish; 
— hududni muhandislik jihozlash: irrigatsiya, melioratsiya tar-
moqlarini, yoilarni qurish, suv ta'minoti, elektr uzatish (hajmlari) 
b yicha tadbirlar; 
— birlashish aloqalari (mahsulotlarni ishlab chiqarish va qayta 
ishlash, texnikadan birgalikda foydalanish va sh. . b yicha); 
— tabiatni muhofaza qilish tadbirlari; 
— loyiha tarkibi,- reja masshtabi, majburiy chizmalar, yozma 
qismining mazmuni, loyiha xujjatlari nusxalarining soni. 
Xulosa: buyurtmachi va loyiha tashkiloti vakillarining imzolari 
(lavozimlari, muhri, vaqti k rsatilgan). 
Topshiriqning mazmuni loyihalashning xarakteriga bogiiq 
holda, boshqacha ham boiishi mumkin (masalan, noqishloq 
x jalik yerdan foydalanishlarini loyihalashda). 
Loyiha ishlashga topshiriq dala izlanishlari dalolatnomasi va 
chizmasi bilan birga tayyorgarlik ishlari hujjatlarini tashkil qiladi. 
Keyin topshiriq va tayyorgarlik vaqtida belgilangan umumiy 
yechimlar asosida x jaliklararo yer tuzish loyihasi ishlanadi.