A21 Avezbayev S

H
= : — -
 -f-
 -I = - -
u u u u ' 
Hisoblashning bu usuli yaylovlar bilan yaxshi ta'minlangan 
x jaliklarda sutchilik, q ychilik va qoramollar buzoqlarining 
b rdoqichilik fermalariga q llanilishi mumkin. Ch chqalar va 
parrandalar, odatda, yashil massani almashlab ekish dalalaridan va 
ferma yonidagi uchastkalardan olishadi. 
Yaylovlar maydoni yetishmaydigan x jaliklarda (haydalma 
yerlar nisbati yuqori tumanlarda), birinchi navbatda, ularni fer-
malarga, mollar turlariga biriktirishning maqsadga muvofiqligi 
masalasi yechiladi, sababi, mollar mahsuidorligining sishi ayrim 
mol turlari uchun ajratilgan yayiovlar sifatiga bevosita bogiiq 
b Iadi. 
430 

---

Su oriladigan madaniy va yaxshilangan yaylovlarni sut fer-
malari va majmualari uchun ajratishga harakat qilinadi. 
Qoramol buzoqlarini stirish uchun k proq qur oq tipdagi, 
asosan, har xil boshoqli tlarga ega yayloviar t ri keladi. 
Q ylar uchun pastqam, zax yaylovlar yaroqsiz b ladi, sababi, 
ular gijjali kasailiklarning rivojlanishi uchun qulay muhit b lib 
xizmat qiladi. 
Ishchi otlar uchun yaxshi, boshoqli-dukkakli tlar qoplamasi-
ga ega, aholi yashash joylariga va ularning ish joylariga yaqin 
yaylovlar ajratiladi. 
Shahsiy mulkdagi mollar yashil massa bilan qishloqlar yonida-
gi, qishloq ma'muriyati ixtiyoridagi yaylovlar hisobiga ta'minlana-
di. 
Yaylovalmashishlarni tashkil etish. Yaylovlardan bir xil mud-
datlarda mollarni boqish uchun t xtovsiz foydalanishda t qo-
plamasining botanik tarkibi yomonlashadi, uning mahsuldorligi 
pasayadi. Yaylovlar mahsuldorligini oshirish va t qoplamasi 
tarkibini yaxshilash uchun moliarni boqish va tlatishni 
yaylovlarni t la yoki qisman yaxshilash, pichan rish va t qo-
plamasini yangilash uchun mol boqishdan chiqarish bilan al-
mashtirib turish kerak b ladi. Bunga yaylovaimashishni joriy etish 
bilan erishiladi. 
Yaylovalmashish deganda ularning mahsuldorligini tlatish, 
dam berish va pichan rishni ayrim uchastkalarda yillar b yicha 
t qoplamasini qayta tiklash va yaxshilashga qaratilgan boshqa 
tadbirlar bilan birgalikda ketma-ket almashtirish y li bilan ushlab 
turishga va k tarishga qaratiigan yayiovlardan foydalanish va 
ularni parvarishlash tizimi tushuniladi. 
Dam berish va t qoplamasini tiklash uchun qoldirilgan 
yaylovlar su urta tbndi vazifasini ham oajaradi, ya'ni tlar sishi 
uchun noqulay kelgan yillarda, uiar moliarni boqish uchun ham 
foydalanilishi mumkin. 
Yaylovalmashishlar tartibi (sxemasi) yaylov uchastkasining 
tabiiy xususiyatlariga, maydoni va mahsuldorligiga, t qoplamasi 
tipiga, sish muddatlari va intesivligiga, yashil va da al 
ozuqalarni yetishtirish tizimiga bo liq holda bir-birlaridan farq 
qiladi. 
Yaylovalmashishlar poda uchastkalarini yoki mollar navbat bi-
lan qamab boqiladigan uchastkalarni loyihalashda ishlanadi va 
ular bilan birlashtiriladi. Katta maydonga ega poda*uchastkalarida 
431 

---

shunday yaylovalmashishlar loyihaianadiki, uiar navbat bilan qa-
mab boqiladigan uchastkalar ichida yaylovlardan foydalanish va 
ularni parvarishlash b yicha tadbirlarni nazarda tutadi. Maydoni 
katta b lmagan, navbat bilan boqiladigan uchastkalarning 
hisoblangan sonini loyihalash imkoni y q uchastkalarda tlati-
ladigan (poda) uchastkasi yaylovalmashishniki hisoblanadi. 
tlatiladigan (poda) uchastkalari tizimida yaylov almashish-
larni tashkil etishda, rotatsiya tartibida t qoplamasini qayta tik-
lash va yaxshilash, tlarni pichan yoki yashil ozuqa rish 
b yicha tadbirlarni tkazish uchun uianiing soni 2—3 k paytiri-
ladi. Qolgan maydonlarda mollar tlatiladi. 
Yaylovalmashishlarga bir turdagi moilar uchun foydalaniladi-
gan tlatish uchastkalari birlashtiriladi. 
Yaylovalmashish yillari soni har yili pichan rish, kech kuzda 
pichan rilgandan keyin mol boqilishi mumkin b lgan, dam 
berish va uru lantirish uchun ajratiladigan tlatish uchastkalari 
sonini va yaylovlar maydonini oldindan belgilaydi. Yayloval-
mashish rotatsiyasi iqlimiy sharoitlarga, tuproqlarga, yaylov tipla-
riga bo liq b Iadi. 
Yaylovalmashish rotatsiyasi uzunligi qui oq-ch l tumanlarida 
3—6 yilga teng b ladi (41—42-jadvaIlar). 
41-jadval