Abdulla sher axloqshunoslik

1 A vesto. Y asht kitobi. M . Ishoqov tarjim asi. Т ., «Sharq», 2001, 37—3 8-b .
2 4
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

q o ‘yganlarni ko‘ra-bila turib, devlarga sig'ingansan. Y aqin-uzoqdan 
kelgan musofirlarga boshpana berganingda, m ehnat qildirganingda, xayr- 
sadaqa ulashganingda, ularni kam sitgansan, yaxshi odam larni haqorat 
qilgansan, ularning yuziga eshigingni yopib q o ‘ygansan. M en — sen 
o 'y la g a n yom on o ‘y, sen aytgan y o m on s o ‘z, sen qilgan y om o n
a ’m ollaringm an. Nom ussiz edim , sen tufayli b a tta r orim ni yo‘qotdim , 
jirkanch edim , yanada jirkanch li b o ‘ldim , sh arm anda edim , b attarroq 
sharm isor bo'ldim »1.
Bu yerda ruh va vujud m uam m osi ifoda to pganini ilg'ab olish qiyin 
em as. Z ero, «Avesto»da jo n -ru h tushunchasi o ‘ta ilohiylashtirilm aydi, 
m a ’lum m a’noda «dunyoviy»lashtiriladi va o ‘z egasi bilan m uloqot 
qiluvchi vijdon sifatida nam oyon bo'ladi.
Shuni alohida ta ’kidlash joizki, «Avesto»da inson oliy jonzot tarzida 
talqin etiladi. Ayni paytda y er-u ko ‘kdagi b archa n e ’m atlarni sevish, 
ardoqlash insonning m uqaddas burchi hisoblanadi. O zodalik, tozalik 
gigiyenik tushunchadan axloqiy va ilohiy tushuncha darajasiga ko'tariladi: 
suvni, atrof-nuihitni toza tutish, jonivorlarga, xususan, itga uchi o ‘tkir 
suyak yoki qaynoq ovqat berm aslik — ularga nisbatan shafqatni anglatadi; 
inson shafqatli boMishi kerak. Bularning ham m asi «Avesto»da ekologik 
axloqshunoslikning dastlabki kurtaklari ham m avjudligini ko‘rsatadi.
«Avesto»dagi turli-tum an m a ’budlar bizning tushuncham izdagi pir 
darajasidadir (masalan, tem irchilikning piri — hazrati Dovud va h.k.). Iloh 
esa bitta — A h u ra-M azd a, faqat ungagina sajda q ilinadi. D em ak, 
yakkaxudolikni, tavhidni targ‘ib etishda ham birinchilik «Avesto»ga mansub.
«Avesto»dagi b a’zi bir u rf-o d atlar va irim larning hozirgi kunda ham
saqlanib qolganini ko‘rishim iz m um kin. Isiriq tu tatish , qurbonlik uchun 
so ‘yilgan jon kallasini davradagi o ‘to g ‘asilar2 oldiga q o ‘yish odatlari 
h am da sevimli N avro'z bayram im iz fikrlarim izga dalildir.
Xullas, «Avesto» yuqorida aytganim izdek, ajdodlarim izning axloqiy- 
estetik qom usi, qadim iy u rf-o d atlarim izn in g o ‘ziga xos, abadiyatga 
daxldor majmui sifatida qim m atlidir.