Abdulla sher axloqshunoslik



Yüklə 18,91 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə205/209
tarix07.01.2024
ölçüsü18,91 Kb.
#210787
1   ...   201   202   203   204   205   206   207   208   209
falsafa

3. 0 ‘lim jazosi
0 ‘lim, m a’lumki, axloqiy nuqtayi nazardan eng ulkan yovuzlik 
hisoblanadi. Ayniqsa majburiy o ‘lim. Shunga ko‘ra, o ‘lim jazosining 
huquqiy jihatdan qo‘llanilishi mohiyatan jamiyat tom onidan yovuzlikka 
qarshi yovuzlik bilan javob berishdir.
Payg'ambarimiz M uhammad alayhissalom islom dinining uch asosi 
borligini aytib, ularning birinchisi odam o‘ldirmaslik ekanini ta ’kidlaydilar. 
Buni imom G ‘azzoliy «Mukoshafat ul-qulub»da shunday keltiradi:
«Termiziy va boshqa hadischilar rivoyat qiladilar:
Rasululloh buyurdilarki:
... Islomning uch dasturi bor. Dinning tamoyili shular ustiga qurilgan. 
Kim shu asoslardan tashqari chiqsa, bu bilan u kofirlikka qarab ketgan 
bo‘ladi:
1 — Qonni (odam o'ldirishni) halol hisoblasa;
2 — Ollohdan boshqa iloh yo‘qligiga guvohlik (shahodat) bermasa;
3 — Farz bo‘lgan namozni va ro ‘zani inkor etsa»1.
Demak, inson hayoti eng oliy qadriyat ekani diniy nuqtayi nazardan 
ham nafaqat tan olinadi, balki birinchi o ‘ringa qo‘yiladi.
0 ‘lim jazosini kimlar qanchalik oqlashga harakat qilmasin, u — 
jinoyatchini jazolashdan ko‘ra, undan o ‘ch olishga qaratilgan, qadim- 
qadim lardan kelayotgan xun olish tamoyilining «demokratlashgan», 
yangilangan shakli sifatida nam oyon b o iad i. Aslida esa, insonning 
muayyan jinoyatni sodir etgan xatti-harakatlari qoralanishi kerak, uning 
o ‘zi emas, u qilgan yovuzlik o'lim ga mahkum etilishi lozim — odamni 
emas, yovuzlikni o ‘ldirish oqilona ish emasmi?! Yovuzlikni o ‘ldirish, 
yovuzlik sodir etgan kishining uzoq muddatli yoki bir umrlik qamoqdagi 
vijdon azobi va tazarrusi bilan amalga oshirilgani durustmasmi?!
www.ziyouz.com kutubxonasi


Bu masalaning bir tomoni. Ikkinchi tomoni shundaki, nodem okratik 
tuzumlarda belgilangan o‘lim jazosi kamdan kam hollarda adolatli hukm 
bo‘lib chiqadi. Chunonchi, Lenin, Stalin, Franko, H itler, Pol Potlar 
hukmronligida millionlab odam larning qatl etilishi yoki shu yaqin- 
yaqinlarda, sho'rolar tuzumi davrida 0 ‘zbekistonda o ‘tkazilgan «Paxta 
ishi» deb nomlangan qatag‘on paytida otishga hukm qilinganlarning 
taqdiri bunga yaqqol misol bo ‘la oladi. Ana shu davrlarda o ‘limga hukm 
qilinganlarning juda ko‘pchiligi keyinchalik oqlandi, ular gunohsiz deb 
topildi. Lekin hukm ijro qilib b o ‘lingan: nohaq jazolangan — qatl etilgan 
insonlar adolat tantanasini ko‘rolmaydilar.
U chinchidan, hatto dem okratik jamiyatlarda sudlam ing ham m a 
vaqt ham yuz foiz to ‘g‘ri va adolatli hukm chiqarishiga kim .kafolat 
beradi — hakam lar ham inson, ham m a qatori xato qilishi mumkin. 
Jamiyatning keyingi pushaymonidan qatl etilgan odam ga nim a foyda?
Bu misollarning hammasida o ‘lim - tor huquqiy jazo doirasidan 
chiqib ketadi ham da tarix da aldangan, adashgan in so n iy atn in g , 
jamiyatning va shaxsning axloqsizligi sifatida baholanadi. Shu jihatdan 
qaraganda, hozirgi paytdagi ko'pgina demokratik m am lakatlarda o ‘lim 
jazosining bekor qilinishini o ‘sha jamiyatlar axloqiy darajasi bilan bog‘liq 
ijobiy hodisa deyish mumkin. Bizning mamlakatimizda ham bu borada 
dadil qadam lar qo‘yilganligi — aw al yosh nuqtayi nazaridan o ‘lim 
jazosini qo‘llashning chegaralanganligi (60 yoshgacha), keyinroq esa 
uni butunlay bekor qilishga qaratilgan insonparvarlik harakatlari 
q uvonarli voqea. Bu n afaq at bizga, balki Y er y u zid ag i b arch a 
mamlakatlarga taalluqli m uhim , umumjahoniy muam m o.
S h u n d ay q ilib , ax lo q sh u n o siik o ld id a an a s h u n d a y , to b o ra
globallashib borayotgan axloqiy muammolarni hal etishda yetakchilik 
qilish vazifasi turibdi. Zero, mazkur global muammolarni bugungi kunda 
ax loq sh u no slik ning ah am iy atin i belgilab b eru v ch i b a ro m e trla r, 
deyishimiz mumkin. Chunki ular faqat milliy-mintaqaviy m uam m olar 
bilan dialektik aloqada hal etilishi mumkin. Ya’ni, axloqiy insondan, 
axloqiy insoniyatga o ‘tish qanchalik tez va samarali am alga oshsa, 
odamzod uchun o'zini ham o ‘z sayyorasini ham asrab qolish imkoni 
shuncha oson reallashadi.

Yüklə 18,91 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   201   202   203   204   205   206   207   208   209




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin