talqin etdi. Shuning uchun ham allom a Bertels Navoiyni, nafaqat buyuk
shoir ham da m utafakkir, balki buyuk va pokiza zot, nomi bosh harflar
bilan yozilishga loyiq Inson edi, deb ta ’riflaydi.
Navoiy o ‘z asarlarida inson qadr-qim m atini birinchi o ‘ringa q o ‘yadi,
nom us, oriyat va insoniy g‘urur tushunchalarining o ‘ziga xos talqinini
beradi. «Tavakkul sifati va betavakkullar mazammati» she’rida m utafakkir
shoir, Yaratganga tavakkul qilish o ‘rniga o ‘zini tam a yuzasidan shohlar
oldida quldek tutgan yaltoqi kishi, agar afsonaviy Q orun boyligini
m o ‘ljallasa-da, uning nasibasi b o r-y o ‘g‘i bir tovoq osh b o ‘ladi, deydi.
Zero, unday odam nafsi xurujida, katta d a’vo-maqsadlarni darhol unutib,
oldiga tashlab q o ‘yilgan suyak bilan ovora b o ‘lib qolaveradi; kichik bir
tovoqdagi osh u ch u n qullik qiladigan b u n d a y inson yuziga ulk an
qozonning qorakuyasi m unosibdir:
Tavakkulni ulkitn q o ‘yub xotirig‘a,
Tushar shoh ollinda qulluq havosi.
Nasibi oning bir ayoq osh erur, bas,
Agar ganji Qorun erur muddaosi.
Biravkim, bo ‘lur bir ayoq osh uchun qul,
Yuziga keraktur qazonning qarosi1.
N avoiy asarlari orasida ta s a w u f axloqiga doir yana b ir m ashhu r
q it’a borki, uning ichki — botiniy m azm uni alohida diqqatga sazovor:
Kamol et kasbkim, olam uyidin
Sanga fa rz o ‘lm ag‘ay g ‘amnok chiqmoq.
Jahondin notamom o ‘tmak biaynih,
Erur hammomdin порок chiqmoq2.
Bu she’rda, yuzaki qaraganda, gap dunyodan biror kasbning boshini
tu tm ay o ‘tib ketish yaxshi emasligi haqida ketayotgandek k o ‘rinadi.
Aslida esa u, yuqorida aytib o ‘tganim iz — ta s a w u f axloqshunosligining
«kasb» tushunchasi bilan b o g iiq . N avoiy hazratlari bu dunyoga kelib,
Alloh inson u ch u n yaratgan b arch a fazilatlar va ezguliklarni o ‘ziga
kasb qilib olm agan, yuqtirm agan kishi tiriklik olam idan boshi quyi
solinganicha chiqib ketadi, chunki dunyodan notam om , ya’ni komillikka
Dostları ilə paylaş: 
