Abulqosimov h. P., Muminov n. G

5.4.1-jadval 
1990 yillar oxirida sobiq sotsialistik mamlakatlarda poralar 
berilishining qaytarilishi va hajmi
Mamlakatlar 
Tez-tez pora 
beradigan 
firmalar foizi 
Firmalarning yillik 
daromadlariga nisbatan 
poralarning o‘rtacha foizi 
Ozarbayjon 
59,3 
6,6 
Armaniston 
40,3 
6,8 
Belarus 
14,2 
3,1 
Bolgariya 
23,9 
3,5 
Vengriya 
31,3 
3,5 
Gruziya 
36,8 
8,1 
Qozog‘iston 
23,7 
4,7 
Qirg‘iziston 
26,9 
5,5 
Litva 
23,2 
4,2 

---

Moldova 
33,3 
6,1 
Polsha 
32,7 
2,5 
Rossiya 
29,2 
4,1 
Ruminiya 
50,9 
4,0 
Slovakiya 
34,6 
3,7 
Sloveniya 
7,7 
3,4 
Ukraina 
35,3 
6,5 
Chexiya 
26,3 
4,5 
Xorvatiya 
17,7 
2,1 
Estoniya 
12,9 
2,8 
Va, nihoyat, korrupsiya va ish hujjatlarini rasmiylashtirishdagi 
byurokratik 
sansalorlik 
investitsiyalarga 
(ayniqsa, 
xorijiy 
investiyalarga) to‘siq bo‘ladi, natijada iqtisodiy o‘sish sekinlashadi. 
Masalan, 1990 yillarda amerikalik iqtisodchi Paolo Mauro tomonidan 
ishlab chiqilgan model hisoblanayotgan “byurokratiya samaradorligi 
indeksi”ning
72
2,4 ballga o‘sishi mamlakatning iqtisodiy o‘sish 
sur’atlari taxminan 0,5 foizga pasayishiga olib keladi, degan xulosa 
qilish mumkin. Boshqa amerikalik iqtisodchi Shan-Chin Vayaning 
hisob-kitoblariga ko‘ra korrupsiya indeksining 1 ballga (10 ballik 
shkala bo‘yicha) o‘sishi to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar 0,9 
foizga pasayishiga olib keladi. Korrupsiya indekslari sharhida 
korrupsiya darajasi bilan iqtisodiy rivojlanish darajasi o‘rtasida 
yaqqol salbiy korrelyatsiya (bog‘liqlik) mavjud emasligi ko‘rsatilgan, 
bu bog‘liqlik umumiy qonuniyat sifatida seziladi xolos. 
Korrupsiyaning ijtimoiy xususiyatga ega bo‘lgan salbiy natijalari 
nohaqlik bilan bog‘liqdir – firmalarning nohalol raqobati va fuqarolar 
daromadlarining asossiz qayta taqsimlanishi. Gap shundaki, katta 
porani samarali faoliyat yuritayotgan qonuniy firma bermaydi, balki 
jinoyatchilik bilan shug‘ullanuvchilar beradi. Natijada pora 
beruvchilar va oluvchilarning daromadlari oshib boradi, qonunlarga 
rioya qiladigan fuqarolarning daromadlari pasayib boradi. Soliqlarni 
yig‘ish tizimidagi korrupsiya juda xavflidir, boylarga soliq to‘lashdan 
72
Transparency International tomonidan hisoblanadigan korrupsiyani idrok etish 
indeksiga o‘xshash indeks. 

---

bo‘yin tovlashga imkon berib soliq yukini daromadi kamroq bo‘lgan 
fuqarolar bo‘yniga qo‘yish imkonini beradi (qarang: 5.4.2-jadval).