Adabiyotlar tahlili va metodologiya

Mavzu: Burg’ilash jihozlari va asboblaridan foydalanishda xavfsizlik talablari.
REJA:
1.ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA.

2.Burg'ulash uskunalarini ishlatish uchun xavfsizlik talablari.

3.Mexanizmlarning ishlash paytidagi zarur eslatmalar.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA

Burg'ilash dastgohi - bu yerga silindrsimon teshik ochish uchun ishlatiladigan qurilish uskunalari hisoblanadi. Burg'ilash moslamalarining o'lchamlari sezilarli darajada farq qiladi: ularning vazni bir necha tonna bo'lishi mumkin yoki aksincha, bir kishi mashinani qo'l bilan harakatga keltirishi uchun yetarlicha yengil bo'lishi mumkin.

Burg'ilash qurilmalari skvajinalar hosil qilish, foydali qazilma konlaridan namunalar olishi, toshlar, tuproq va yer osti suvlarining fizik xususiyatlarini tekshirishi mumkin. Ular er osti inshootlari uchun ham ishlatilishi mumkin: (tunnellar, quduqlar yoki kanalizatsiya).Quduqlarni burg'ilash turlari. Burg'ilash usullari mexanik va mexanik bo'lmagan
turlarga bo'linadi. Mexanik bo'lmagan usullar fanda kam o'rganilganligi bois ular amalda deyarli qo'llanilmaydi. Mexanik burg'ilash usullari turli maqsadlarda foydalaniladigan quduqlarni burg’ilashda qo'llaniladi. Burg'ilash maxsus dolotalar yordamida amalga oshiriladi, bu esa kerakli o'lchamdagi quduqni hosil qilishni ta'minlaydi.
Mexanik burg'ilash usullari o'z navbatida bir nechta turlarga bo'linadi:
●Aylanma.
●Zarbli
●Tebranma (вибрацион).
Burg’ilash usullarning har biri o'ziga xos xususiyatlarga ega, ammo ularning har biri qo’llanish sohasiga qarab kerakli natijaga erishishga imkon beradi. Aylanma burg'ilash eng samarali usuldir, chunki bu usul jarayonni to'xtatmasdan quduqdagi tog’ jinslarini chiqarib olish imkonini beradi. Shuningdek, aylanma burg’ilash usuli nisbatan arzon hisoblanadi,

shuning uchun burg’ilash ishlarning katta qismi aynan shu turdagi burg'ilash usuli yordamida amalga oshiriladi.Aylanma burg’ilash usuli quduqlarni burg'ilashning asosiy usuli bo'lganligi sababli, batafsilroq ko'rib chiqish lozim. Aylanma burg’ilash usuli uch turga bo'linadi:

●Kolonkali.
●Shnekli.
●Rotorli.
Aylanma burg'ilash usuli turli mustahkamlikka ega bo’lgan tog’ jinslarini burg’ilashda qo’llanilishi mumkin, shuning uchun aylanma burg’ilash har biri o'z maqsadi va xususiyatlariga ega bo'lgan uchta kichik turga bo’linadi. Quduqlarni aylanma usulda burg'ilashning umumiy jarayoni unchalik farq qilmaydi, ammo har bir usul faqat ma'lum mezonlarga rioya qilingan taqdirdagina maqbul hisoblanadi.
Kolonkali burg'ilash asosan qumli yoki mustahkamligi past bo’lgan gilsimon tog’ jinslarida qo'llaniladi. Burg’ilanayotgan jins kerna shaklida olinadi. Burg'ilash maxsus dolota yordamida amalga oshiriladi va quduqni quvurga o'rnatilgan maxsus koronka yordamida chuqurlashtirish mumkin. Aylanish momenti yer yuziga mustahkam tarzda mahkamlangan quvurlar yordamida uzatiladi. Agar burg'ilash zich jinslarda sodir bo'lsa, unda burg'ilash ishlari paytida qo'shimcha suyuqlik yuboriladi. Qattiq jinslarga quyidagilar kiradi:
● Suglinoklar.
●Qoyali tog’ jinslari.
●Og’ir glinalar

Ko'p miqdorda suv yuborish yordamida shlamlarni kovjoydan olib tashlash ham mumkin. Ba'zi hollarda, suv yuborish o'rniga quvurning ichki qismiga maxsus kompressor yordamida yetkazib beriladigan siqilgan havo bilan puflash qo'llaniladi. Kolonkali burg'ilash bilan diametri 8-20 santimetr va chuqurligi bir kilometrgacha bo'lgan quduqni burg’ilash mumkin.

Asosiy ish KAMAZ yoki KrAZ avtomobiliga o'rnatiladigan burg'ilash qurilmalari yordamida amalga oshiriladi. Shnekli burg'ilash qishloq xo'jaliklarida suv chiqaruvchi quduqlar burg’ilashda qo'llaniladi. Burg'ilash shneklar yordamida amalga oshiriladi, buning natijasida quduqning chuqurlashishi bilan bir vaqtda tog’ jinslari shneklar orqali chiqarib olinadi.
Shnek - bu bo'ylama o'qi bo'ylab qattiq spiral yuzasi bo'lgan novda.Ushbu konstruksiya chiqindi jinslarni kovjoydan to'liq chiqarib olishga imkon bermaydi, shuning uchun bu usul faqat yuqori qatlamlardan o'tishda samarali bo'ladi.Ko'pincha bu usul chuqurligi yumshoq tuproqlarda 30 m dan va o'rtacha zich tuproqlarda 20 m dan oshmaydigan quduqlarni hosil qilishda qo’llaniladi. Quduq burg’ilanib bo’lgandan so’ng shnek quduqdan olib tashlangandan so'ng, quduq teshigi obsadka bilan mustahkamlanadi va quduqning o'zi tosh qoldiqlaridan tozalanadi. Zich va toshli qatlamli tog’ jinslarini burg'ilash jarayonida shnekli burg'idan foydalanish.maqsadga muvofiq emas, shuning uchun bu usulni boshqa burg'ilash usullari bilan kombinatsiyalashgan holda qo’llash mumkin.Rotorli burg'ulash qoyali va yarim qoyali tog’ jinslarida chuqurligi 150 m gacha bo’lgan quduqlarni burg'ilashda ishlatiladi. Rotorli burg'ulash uchun odatda yuvuvchi suyuqlik ishlatililadi, shuning uchun qishda sovuq mintaqalarda texnologik komponentlarning muzlashi sababli ushbu usulni qo'llash mumkin emas. Ushbu usulning afzalliklari orasida quyidagilarni ta'kidlab o’tish kerak:
●Diametri 2 m gacha bo'lgan quduq burg'ilash imkoniyati.
●Suv quduqlarini yuqori sifat bilan burg'ilash.
●Resurs xarajatlari past bo'lgan tez burg'ilash jarayoni.
Obsadli quvurlar quduqni chiqindi jinslardan tozalagandan so'ng o'rnatiladi, bu esa yaxshi natijalarga erishishni ta'minlaydi.
Rotorli sharoshkali burgʼilash. Bunda quduq koʼndalang kesimi boʼyicha burgʼilash nakonechnigi bilan jinsni boʼshatiladi. Burgʼilash instrumenti doloto (koronka), poʼlat quvurlar yoki shtangadan iborat. Poʼlat quvurlarda ikkita teshik mavjud, yaʼni havo va suv jins aralashmasini oʼtkazuvchi kanallaridan iborat. Shtanga esa ichki kanali (teshigi) orqali havo yuborishga moʼjallangan boʼladi. Rotorli
burgʼalish stanoklari quduqni tik va kichik qiyalik (300 gacha) holatida burgʼilashi (qazishi) mumkin. Ularning qazish diametri 400 mm va chuqurligi 40 m gacha boʼladi. Bunda jinsni boʼshatish burgʼilash kolonnasini uch qisimga oʼrnatilgan tishli sharoshkalar (tishli shesternalar) ni jinsga vertikal kuch ostida aylanishi natijasida uning strukturasi buziladi.
Maydalangan jins bosimli havo yoki suv yordamida quduqdan chiqarib tashlanadi. Bu bir vaqtning oʼzida sharoshkalarni sovitish vazifasini ham bajaradi.