1.2 Elektron o'quv nashrlarining turlariO'quv jarayoni uchun o'quv nashrlari majmuasi qo'llaniladi. Yuqorida aytib o'tilganidek, materialni izchil assimilyatsiya qilish uchun o'quv dasturlari zarur. Bu o'quv va dasturiy nashr bo'lishi mumkin - ma'lum bir ta'lim muassasasi uchun taqdim etilgan o'quv fanlarini o'rganish tarkibi, hajmi, tartibi, muddatlarini tartibga soluvchi o'quv nashri. O'quv va dasturiy nashrlarning turlari quyidagilardir:
Elektron pochta bilan ishlash
Elektron pochta – kompyuter tarmoqlari bo‘ylab elektron xatlar bilan almashish (qabul qilish va yuborish) imkonini beruvchi texnologiyadir. Elektron pochta tuzilishi va ishlash prinsipi jihati tomonidan oddiy (qog‘ozli) pochta tizimiga o‘xshab ketadi. Undagi terminlar (xat, konvert, banderol («посылка»), pochta quti, etkazib berish), unga xos bo‘lgan jihatlar – qulayliklar, xabarlarni jo‘natishdagi kechikishlar, yetarli darajadagi ishonchlilik va shu bilan birga etkazib berishning kafolatlanmasligi kabi xususiyatlar elektron pochtaga ham xos.
Axborot tizimlaridagi informasiyalarning ishonchliligini oshirish usullari.
“Page Maker” sahifalovchi dasturi bilan ishlash.
Kichik hajmdagi nashr matеriallari uchun Aldus Page Maker sistеmasidan, katta hajmdagi matеriallar (kitob va jurnallar) uchun Color Ventura sistеmalaridan foydalangan qulayroq. Quyida biz kеng tarqalgan ruscha va lotincha matnlar bilan ishlaydigan Word tahrirlagichi tavsifini kеltiram Page Maker dasturi Page Maker Aldus Corporation firmasi tomonidan yaratilgan keng imkoniyatli va qulay dasturdir. Uning ishlashi Microsoft Windows operasion sistemasining to’liq versiyasi bo’lishini talab qiladi. Page Maker dasturi fayl va kataloglar bilan ishlaydi. Fayl nomi esa .pub kegaytmasi yordamida yoziladi. Shuni ham aytib o’tish kerakki, nashriyot tizimlarining asosiy vazifasi nashrni tayyorlashda tez takrorlanuvchi amallarni iloji boricha ko’proq darajada avtomatlashtirishdir.
Ularning afzalligi esa nashr sahifasi va uning umumiy ko’rinishini tayyorlashdagi qulaylik hamda o’zgartirishlar kiritishning osonligi va vaqt tejalishidir. Nashr sahifasining umumiy ko’rinishini tayyorlashda xususiy kompyuterdan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Asl nusxa maketini bosib chiqarish uchun esa lazerli yoki post skript printeridan foydalanish ma'quldir. Matn va suratlar kompyuter xotirasiga oldindan kiritilishi lozim. Nashr asosiy elementlarini kompyuterda
sarlashning asosiy afzalligi shundaki, matnni to’g’ridan-to’g’ri harf terish qurilmasiga berish mumkin, shunda matn bilan suratlarni mos joylarga qo’lda joylashtirishga ehtiyoj qolmaydi.
Page Maker
Page Maker Aldus Corporation firmasi tomonidan yaratilgan keng imkoniyatli, qulay nashriyot sistemasidir. AQSh firmasining Yevropa bo’limi 1989 yil sentyabr oyida Page Maker dasturining ruscha variantini e'lon qildi. Page Maker dasturining ishlashi uchun Microsoft Office dasturining to’liq versiyasi bo’lishi talab qilinadi. Shaxsiy kompyuterning operasion sistemasi bilan tanish bo’lgan foydalanuvchi diskning formatlash, fayl nusxasini hosil qilish, faylni o’chirish, uni bosib chiqarish yoki dasturni ishga tushirish buyruqlarini albatta bilishi kerak. Page Maker dasturi yordamida nashr sahifasini ekranda ko’rish va unga chop shgangunga qadar tegishli tuzatishlar kiritish mumkin, Barcha kerakli o’zgartirishlar kiritilagndan so’ng, asl nusxa maketi harf terish qurilmasiga uzatiladi yoki lazerli printerda bosib chiqariladi.
Har qanday hujjatni nashrga tayyorlashda quyidagi ishlarni bajarishga to’g’ri keladi:
Taxrirlangan qo’lyozma elementlarini oxirigacha tayyorlash;
Kerakli surat, belgi va chizmalarni yaratish va joylashtirish;
Original maket (asl nusxa) ni tayyorlash.
“Prompt” elektron tarjimoni bilan ishlash.
Rus tilidan ingliz tiliga va ingliz tilidan rus tiliga avtomatik tarjima qilish tizimlaridan Socrat va Stylus kabi dasturlar keng tarqalgan. Stylus, shubhasiz, tarjimada yana ham yuqori sifat va o’zgaruvchanlikni ta’minlaydi. Stylus dasturining so’nggi lahjasi o’z nomini o’zgartirdi va u endi Promt 98 deb ataldi.
Promt 98 tizimi universal, shu bilan birga ixtisoslashgan lug’atlardan iborat boy tarkiblarni o’z ichiga olib, ulardan foydalanishni boshqaruvchi vositalarni o’z ichiga oladi. Bironta ham lug’atga kirmagan so’zlar tarjimasini mustaqil ravishda aniqlab, iste’mol lug’atida saqlaydi. Bundan tashqari, Promt 98 dasturi xususiy ismlar va tarjima qilish talab etilmaydigan boshqa so’zlar, masalan, qisqartma so’zlar bilan ishlash qoidalarini ko’rsatish imkonini ham beradi.
Dasturning qo’shimcha imkoniyatlari fayllarning turkum tarjimalari, tekislanmagan matnlarning tezkor tarjimalari, shuningdek, Internetdagi Web sahifalarini sinxron tarjima qilish imkonini o’z ichiga oladi. Ushbu vositalar alohida ilova dasturlar sifatida amalda tatbiq etilgan.Promt 98 dasturining ishchi darchalari Promt 98 dasturi o’rnatilgandan so’ng bosh tavsiyanomada uni ishga tushirishga izn beruvchi punktlar paydo bo’ladi.
Promt 98 interfeysi Windows 9x (bunda X-95, 97, 98, 2000 larni bildiradi) amaliyot tizimi talablariga muvofiq amalga tatbiq etilgan (17.18-rasm).
Bevosita asboblar paneli ostida joylashgan qism ilova darchasining ishchi sohasi deb atalib, u bir necha sohachalarga bo’lingan. Ikkala asosiy zonalar boshlang’ich matn va uning tarjimasini o’z ichiga oladi.Ilova darchasining pastki qismida axborot paneli joylashgan. U foydalanilayotgan lug’atlarni aks ettirish va tanlash, tarjima qilinayotgan hujjatning dasturga noma’lum bo’lgan so’zlari ro’yxatini olish va tarjima qilish lozim bo’lmagan so’zlar ro’yxatini boshqarish uchun mo’ljallangan uchta qo’shimcha varaqadan iborat:Ilova darchasining pastki qismida tavsiyanoma satri ostida asboblar panelijoylashgan. Ular satrida hujjat bilan ishlash imkoniyatini beruvchi piktogrammalar ro’yxatidir.Promt 98 da ishni boshlash Promt 98 da ishlash uchun bu dastur xotiraga chaqiriladi va Создать piktogrammasi bosiladi (17.19-rasm):
Natijada quyidagi ekran – Направление перевода (tarjima yo’nalishi) hosil bo’ladi