O‘SIMLIK VA HAYVONOT OLAMI
Atrofimizni o‘rab turgan tabiat jonli va
jonsiz tarkibiy qismlardan iborat. Tabiatning
jonli tarkibiy qismiga o‘simliklar va hayvonlar kiradi.
Ular tabiiy sharoitga bog‘liq holda juda xilma-xildir.
O‘simliklar
-
O‘simliklarning kelib chiqishi Yerda hayot paydo
bo‘lishi va ilk rivojlanish davrlariga to‘g‘ri keladi. Bun-
dan 3 mlrd yil oldin dastlabki ko‘k-yashil suvo‘tlar
paydo bo‘lgan. O‘simliklarning
oziqlanish jarayonida
atrof-muhitdan qattiq, gazsimon va suyuq moddalarni
shimib olishga moslanishi natijasida ularning tanasi
murakkablashib borgan. Shu tariqa o‘simliklar rivojla-
nib, hozirgidek turli-tuman ko‘rinishga ega bo‘ldi.
Odamlarning va hayvonlarning hayotini o‘simliklarsiz
tasavvur qilib bo‘lmaydi. O‘simliklar
havodan zaharli
gazlarni yutib, hamma uchun zarur bo‘lgan kislorod
chiqaradi. Shu yo‘l bilan yashil o‘simliklar havo tar-
kibining doimiyligini saqlab turadi.
O‘simliklar inson uchun oziq-ovqat,
kiyim-kechak,
yoqilg‘i, qurilish materiallari va boshqalarni beradi.
Ammo o‘simliklarni ko‘p miqdorda yig‘ib olish va
oqilona foydalanmaslik ko‘plab o‘simlik turlarining
yo‘qolib ketishiga olib keldi.
Hayvonlar dastlab suvda, bundan 1
mlrd yil oldin
yil avval hayvonlar o‘simliklar bilan bir vaqtda quruq-
lik yuzasini egallay boshlaydi. Quruqlikda birin-ketin
suvda ham, quruqlikda ham yashovchilar,
hasharotlar,
sudralib yuruvchilar paydo bo‘lgan.
Bundan 230–200 mln yil avval dinozavrlar paydo
avval qirilib ketadi. Ularning o‘rnini qushlar va sut-
emizuvchilar egallab, hozirgi hayvonot dunyosi shakl-
lanadi.
Tabiatda hayvonlar katta ahamiyatga ega.
Hayvon-
lar oziqlanish zanjirining asosiy tarkibiy qismi. Ular
o‘simliklar bilan oziqlanib, o‘zlashtirgan moddalarini
yana tuproqqa qaytaradi va o‘simliklarning o‘sishiga
qulay sharoit yaratadi. O‘simlik va hayvonlarning
qoldig‘i bilan oziqlanadigan
hayvonlar Yer yuzini qol-
diqlardan tozalaydi.
Hayvonlar odam hayotida ham katta ahamiyatga
ega. Ulardan bir qancha turlari ovlanadi. Uy hayvon-
lari go‘sht, sut, jun, teri va boshqa mahsulotlar olish
maqsadida hamda transport vositasi sifatida boqiladi.
Inson faoliyatining tabiatga ta’siri
tobora kuchayib
borishi ayrim hayvonlar sonining keskin qisqarib ke-
tishiga olib keldi.
Mamlakatimizda o‘simliklar va hayvonlarni muho-
faza qilish hamda ko‘paytirish uchun qo‘riqxonalar
tashkil etilgan.
Dostları ilə paylaş: