Alinmasinda tel m ve terb yen n rolu antisocial behaviors of students and education
Yüklə 57,21 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yrd. Doc. Dr. Elnare AHMEDOVA
- Anahtar Kelimeler
- Mövzunun Aktuallı ı
- Tedkikatın Meksedi
- EDEB YYAT S YAHISI
|
ALINMASINDA TEL M VE TERB YEN N ROLU ANTISOCIAL BEHAVIORS OF STUDENTS AND EDUCATION Yrd. Doc. Dr. Elnare AHMEDOVA ••••
Günümüzde Azerbaycan’da sosyal, psikolojik, ekonomik ve siyasi ko ullar çocukların ve gençlerin davranı larında olumsuzlukların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Söz konusu davranı ların ara tırılması, psikolojik nedenlerin belirlenmesi ve ardından çözüm yollarının aranması büyük önem ta ımaktadır. Bu çalı mada var olan literatüre dayanarak ö renciler üzerinde yapılan uygulama ve gözlemlere yer verilmi tir. Ara tırma sonucunda anti-sosyal davranı ların, ailede ve/veya okulda yeterli ilgi görememi ö renciler ile bo vakitlerini verimli bir biçimde de erlendiremeyen ö rencilerde ortay çıktı ı görülmü tür.
Recently in Azerbaijan, social, psychological, economic and political conditions may lead students to have some negative behaviours. It is of great importance analyze these behaviours and then offer solutions due to their psychological reasons. The aim of this study is to display the observations made based on the field literature. As a result of this study it is determined that negative behaviours are mostly observed with the students who had little attention in the family and/or school as well as the students who can not fill their leisure time efficiently.
•
Bakü Devlet Üniversitesi, AZERBAYCAN
Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research Volume 1/3 Spring 2008
agird ve Telebelerin Antisosial Davranı ının Kar ısının Alınmasında Telim ve Terbiyenin Rolü 56 Mövzunun Aktuallı ı: agird ve telebelerde antisosial davranı ın motiv ve mekanizmlerinin, tezahurlerinin öyrenilmesi heç ubhesiz, muasir eraitte çok ciddi bir ekilde aktüeldir. Çünki indiki dövrde ölkede mövcud olan sosial- psikoloji ve iqtisadi-siyasi veziyyet agird ve telebelerin davranı ve tavrına ciddi tesir gösterir ve onlarda antisosial davranı ın özünü buruze vermesini ertlendiren sebepler sırasında mühim yer tutar. Burada ya hususiyetleri de az rol oynamır. Ele bu özelliklerin bir araya gelmesi agird ve telebelerde antisosial davranı ların özünü buruze vermesini ertlendirir ve bunların ara dırılmasını ve psikolojisinin bozulmaması için önlemlerin alınmasını gerekli yapıyor.
meksed psikoloji, pedaqoji, huquqi edebiyatın tehlili esasında agird ve telebelerde antisosial davranı ların yaranma sebebini ö renmek ve bu hareketlerin aradan kaldırılmasının yol ve vasitelerini ara dırmaktır. Ayrıca agird ve telebelerin ferdi- psikoloji, emosional-iradi keyfiyetlerini ara tırmak, onların özunuderketmesinin ve özunukiymetlendirmesinin hangi seviyede olmasını mueyyenle dirmekdir. Yöntem: Qar ıya qoyulmu maksedin heyata keçmesi üçün bir sıra vezifeler mueyyen edilmi dir: -Tehsilde antisosial davranı ın formala masının psikoloji mekanizmleri ile ba lı mövcud edebiyatların tehlili; -Tedqiqat zamanı elde edilen neticelerin praktikaya uygulanması. Genç neslin ehlaqi dunyagöru e, yuksek ehlaqi keyfiyetlere malik olan ahsiyet kimi terbiye olunması problemi her zaman cemiyet qar ısında duran en muhum vezifelerden biridir. Aparılmı tedqiqat neticesinde muayyen olunmu dur ki, cemiyete zidd hereketler adeten yeniyetmelerin geli iminin daha erken a amalarında ba verir. Hele doqquz-on ya lılar arasında mekteb emlakının kasden harab edilmesi, hırsızlık ve s. bu kimi antisosial davranı tarzları mu ahide olunur. Bele hallarda çalınmı veya harap edilmi e yalar bir o keder de kıymetli olmur. Buna göre de suçlu ço u hallerde aranmaz, veya aranması formalite karakter da ıyır(3). Tebii ki, bele tedbirler cemiyete zidd hereketlerine göre cezalandırılmayan agirdlerin gelecek inki afına olumsuz tesirini göstermeye bilmez. Kayıt edilmelidir ki, agird ve telebe ahsiyetinin sosial-psikoloji durumu onun intellektuel, emosional, iradi ve ehlaqi elametlerini, ve özel hisselerini kapsar. Bu bakımdan bu özelliklerin hem davranı da tezahuru, hem de harici erait ve tesirle elaqesi ubhesizdir. nsanın davranı ında, her bir hereketin bu veya di er formada onun intellektual özellikleri (geli im seviyesi, maraq dairesi, bilgi
Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research Volume 1/3 Spring 2008
57 Yrd. Doç. Dr. Elnare AHMEDOVA seviyesi), hisleri, psikoloji proseslerin cereyan etmesi dinamikası, meqsedyönluyu, kararlı veya kararsız olması, kabiliyyetlerinin seviyesi ve s. tezahur edir. Ona göre ister agird, isterse de telebenin ahsiyetini öyrenerken ona bir tam sistem kimi yana ılmalı ve herterefli tedqiq edilmelidir. Genc neslin ahsiyetinin kriminogen hususiyetlerini tam olarak onların psikoloji ve fizioloji inki afının gecikmesi veya geri kalması ile izah etmek de düzgün olmazdı. Aynı zamanda bu agird ve telebelerin dü düyü, terbiye aldı ı, geli ti i muhitin tesiri altında sosialla ma prosesinin bozulması ile de ba lıdır. Çünkü sosialla ma prosesinde onların ahsiyetinin strukturunda yaranmı bo luqları sosial-neqativ anlamlı ihtiyaçlar tutarsa, do al olarak böyle yeniyetme ve genclerin antisosial davranı a meyli olması uçun real zemin yaranmı olur. Ona göre de bele agird ve telebelerin psikolojik özelliklerini dikkate alarak onların manevi heyatının anlamını, mikrososial ortamını deyi mekle huquqazidd davranı ın ve heyat terzinin mezmununu olumlu istiqametde deyi mek olar. Böyle oldu unda onların arasında cinayetkarlı a meylliyi ilkin merhelede a kar etmek ve aradan qaldırmaq mumkun olur. Ekser tedqiqatçıların fikrince, agird ve telebelerin antisosial davranı ının qar ısını almaq ve onun tenzim edilmesi uçun en muhum amil olanların telim ve terbiye i ini duzgun te kil edilmesi ile ba lıdır. Bildiyimiz kimi, agird ve telebelerin düzgün terbiye olunması meselesi onların ailede, teshil ocaqlarında ve sosial muhitde nece terbiye olunmasından, hemçinin terbiye prosesinde hansı psikoloji tesir usullarından istifade edilmesinden asılıdır. Qeyd etmek lazımdır ki, agird ve telebelerin antisosial davranı ının qar ısının alınması ve telim- terbiye i inin düzgün qurulmasında mesuliyet, ilk növbede, aile ve teshil ocaqlarının uzerine du ur. Fakat, nezere almaq lazımdır ki, ne ailede, ne de mekteb ve institutlarda lazımi faydalı yol ve araçlar kullanılmıyor. Ara tırılmı kaynakların incelenmesi ve yapılmı olan tedkikatlar sonucu agird ve telebelerde antisosial davranı ların yaranma sebebi unlardır: 1. Yeniyetme ve genclerin ilk ahsı munasibet sistemi onların öz aile uzvleri ile olan munasebetleri kapsar (4,15). Bu munasebetler sistemi aile üzvlerinin ona nasıl munasibeti olmasından ( yani baskı veya sert munasibet ), onların neqativ
davranı larına göz
yummasından, ımartılmasından, nezaretsizlikden ve s.-den ibaretdir. Bu halda umumen valideyn övlad munasibetlerinde ziddiyyet, uyu mazlıq emele gelir ki, bu da onlarda antisosial davranı a, ahlaq normlarına uy un gelmeyen hareketlere getirib çıkarır. 2. Daha sonra agird ve telebelerin munasibetler sistemini mekteb, institut, yani ders prosesinde ve dersdenkenar vaktlarda temasda oldu u sinif ve qrup
Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research Volume 1/3 Spring 2008
agird ve Telebelerin Antisosial Davranı ının Kar ısının Alınmasında Telim ve Terbiyenin Rolü 58 yolda ları, ve onlara ders deyen muellimler te kil edir. Buna göre de agird ve telebenin öz muellimlerinin terbiyevi tesir usullarına, e itim fealiyyetinin karakterine, muellimlerin hemin agird ve ya telebeye olan munasibetlerinin mezmununa, sinifde agird- agird, auditoryada ise telebe-telebe munasibetlerinin nüanslarına, ve bu yeniyetme veya gencin munasibetde oldu u diger sinif ve ya qrup yolda ları ile munasibetin karakterine fikir vermek lazımdır. Bazı hallarda muellimler agird ve telebelerin antisosial davranı a el atma a mecbureden dahili-psikoloji sebebleri bilmeden ceza tedbirleri hakkında fikirle irler. Bir sıra hallarda ise yeniyetme ve genclerin keçirdikleri emosional psikoloji hali ile heç kim maraqlanmır. Tam olarak bu psikoloji hal de onu uzen stress veziyyetinden kurtulmak için antisosial davranı a el atma a zemin yaradır, hetta onu cinai davranı a böyle sürükler. Ona göre de her bir yeniyetme ve gencin antisosial davranı ının psikoloji sebep ve mekanizmlerini derinden öyrenmeli ve bundan sonra hemin komplikasyonların aradan qaldırılması uçun psikolojik bakı açısından optimal yol ve vasiteler bulunmamalıdır. 3. Bir takım agird ve ö renci bo özlerini derk ede bilmedikleri üçün idare de ede bilmirler. Bu sebebden onlar bo zamanlarını da doldura bilmirler. Netice: Qeyd etdiklerimizi genelle tirerek bele neticeye gele bilerik ki: 1. Antisosial davranı lı agird ve telebelerin ço unlu u ister teshil ocaqlarında, isterse de ailede diqqetden kenarda qalan, ders çalı mayan, derse davamiyyeti zeif olan, asude vaktı te kil edilmeyenlerdir. Erken ya larda ufak huquq bozulmasına kar ı hemen zıt etki olmadı ında bu gençler sonradan da aynı faaliyeti devam etdirer ve sonuçta manevi kayıpların elde edilmesi mu ahide edilir. 2. Bele yeniyetme ve genclerin daha çok neqativ yöneli li referent gruplarda birle mesi de onların davranı ına menfi tesir gösterir ve huquqazidd davranı ının olu masına uygun ortam yaratır. Qrup halında ise yeniyetme ve gencler daha a ır cinayetler töredirler: o urluq, terbiyesiz davranı , tecavüz, e kiyalık ve s. Belelikle, agird ve telebelerde antisosial davranı ın çe itli tezahurlere malik olması, ilk növbede, onların ya hususiyetlerinin duzgun nezere alınmamasından, hemçinin onlara psikoloji tesir usullarının uygun olan yol ve vasitelerinden ister aile terbiyesi eraitinde, isterse de teshil ocaqlarında telim- terbiye usullarından duzgun istifade edilmemesinden asılıdır ve her bir yeniyetme
Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research Volume 1/3 Spring 2008
59 Yrd. Doç. Dr. Elnare AHMEDOVA ve gencin ahsiyetinin olu masına, davranı ve reftar terzine onun psikolojik özellikleri ile birlikte sosialla ma eraiti, aldı ı telim ve terbiyenin mezmun ve harakteri esaslı suretde tesir gösterir. Bu yüzden toplumda ba lıca olarak iki i in yapılması önem ta ıyır:
Mehkeme-sorguya çekilme idare terefinden mekteblerin, yeniyetmelerin i leri uzre komissiyanın, bölme muvekkillerinin qar ısında belirgin meseleler koymalı ve onların çözümü uçun belirli yol ve araçlar kullanmalıdırlar. Bu sebepten de ister huquq orqan i çileri, isterse de valideyn ve muellimler agird ve telebelerde antisosial davranı tezahurlerinin sebeb ve eraiti ile birlikte onların önemli olan psikoloji mekanizmlerini de etraflı öyrenmeli ve onlarla terbiye i prosesinde bu cehetleri duzgun dikkate almalıdırlar. Bu halda onlar yeniyetme ve genclere duzgun terbiyevi tesir etmek funksiyonlarını leyaqetle yerine yetirmi ve bununla da genc neslin menevi tereqqisine yardım olarlar. 2. Yeniyetme ve gençlerde özünüderkin formala masına ve özünü idare etme terbiyesine hususi diqqet yetirilmelidir. Tasadufi deyildir ki, humanist yönumlu psikologlardan K. Rodcers, A. Menigetti ve b.-rı agird ve telebelerde antisosial davranı ın kar ısının alınması uçun onların öz dahili alemini derinden derk etmelerine, reallı ın telebleri ile onu uy unla dırmalarını vacib sayırlar. Yani antisosial davranı ın aradan kaldırılması uçun agird ve telebelerin özunuderkinin, özunutenziminin önemlili ini özellikle qeyd etmi ler. Görkemli rus psikoloqu S. L. Rubin teyne göre antisosial davranı ı aradan kaldırmaq ya da bastırmak için heyatla, praktika ile elaqe yaratmaq, problemi insanile dirmek, yeniyetmede kendisinin bu dünyada bir yeri oldu unu ve bu yeri bulması arayı larını güclendirmek vacibdir. Burada ister yeniyetmenin, isterse de gencin kendini anlama, kendini idare etme muhum rol oynamaktadır. ( 6, 212 )
D PNOTLAR 1. Ahmedova E. E. Yeniyetmelerin cinayet emeli töretmesinin kar ısının alınması problemi / Bakı Dövlet Universiteti elmi konfransın materialları, Bakı Universiteti ne riyatı, 1999. 2. vanova E. A. Osobennosti Kritiçeskogo Otno eniya K Sebe Uça iksya 5-7 Klassov. M., 1955. (Rusça) Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research Volume 1/3 Spring 2008
agird ve Telebelerin Antisosial Davranı ının Kar ısının Alınmasında Telim ve Terbiyenin Rolü 60 3. Rubin teyn S.L. Osnovı ob ey psixologii. SPb., “Piter”, 2002 (Rusça)
Aliyev B. H. Cinayet ve mulki mehkeme-psikoloji ekspertizası problemleri. Bakı, Azerne r, 1996. Ahmedova E. E. Yeniyetmelerin cinayet i leri uzre mehkeme-psikoloji ekspertizası problemleri. ( namizedlik dissertasiyası), Bakı, 2004. Ahmedova E. E. Yeniyetmelerin cinayet emeli töretmesinin kar ısının alınması problemi / Bakı Dövlet Universiteti elmi konfransın materialları, Bakı Universiteti ne riyatı, 1999. vanova E. A. Osobennosti Kritiçeskogo Otno eniya K Sebe Uça iksya 5-7 Klassov. M., 1955. (Rusça) Kon . S. Psikologiya Star eklassnika. M., “Prosve enie”, 1982 (Rusça) Rubin teyn S.L. Osnovı ob ey psixologii. SPb., “Piter”, 2002 (Rusça)
Yüklə 57,21 Kb. Dostları ilə paylaş:
|