sanoat korxonalarida mahsulot ishlab chiqarish tannarxi tahlili
- 71 - imtiyozli kreditlar bera olish imkoniyatini oshirdi. Natijada mamlakatimizda juda kup
korxonalar, ayniksa xorijga mahsulot eksport kiluvchi korxonalar banklarda imtiyozli
kreditlar olishga muvaffak buldi. Buning natijasida esa korxonalar ishlab chiqarish
xajmi xamda sifati oshirildi. Eksportyor canoat korxonalarda mahsulot sotilishida pul
mablag’lari o’z vatida kelib tushmasligi natijasida vaktinchalik ishlab chiqarishning
o’zilishi oldi olindi. Buning natijasida esa mahsulot unumdorligi oshirildi, korxona
o’z aktivlaridan samarali foydalanib ularning rentabelligi darajasi yanada oshirildi.
Bu esa o’z navbatida mahsulot ishlab chiqarish tannarxi tarkibiga kiruvchi doimiy
ya’ni o’zgarmas xarajatlar xajmi kamaytirilishi natijasida umumiy mahsulot tannarxi
kamaytirilishiga erishildi.
Sanoat korxonalarda mahsulot ishlab chiqarish tannarxini pasaytirishda
korxona moliyaviy holati ning yukoriligi juda ahamiyatga ega. Korxonalarning
mahsulot ishlab chiqarishida kerakli bo’lgan zamonaviy texnologiyaning sotib
olinishi mahsulot sifatini xamda xajmini oshirib, juda kup ijobiy natijalarni keltirib
chikaradi. Bulardan eng asosiysi Mehnat unumdorligi. Chunki bugungi kunda
mahsulot ishlab chiqarishda eng katta xarajatlardan biri Mehnatga xak to’lash
xarajatlaridir. Ayrim sanoat korxonalarda, masalan kompyuter dasturlari ishlab
chikaruvchi va uni tuzatuvchi sanoat korxonalarda eng katta xarajat Mehnatga xak
to’lash xarajatlari xisoblanadi. Bunday sharoitda korxonada ishchi xodimlardan
samarli foydalanib, ular ishlab chiqarishini kupaytirish xamda mahsulot sifatini
oshirish juda katta ahamiyat kasb etadi. Buning natijasida korxona mahsulot ishlab
chiqarish tannarxi yanada tushadi.
Korxonada uzoq muddatli aktivlariga amartizasiya xisoblash uchuli xam
ahamiyatlidir. Bugungi kunda bozor iqtisodiyotining tez o’zgaruvchan bir sharoitida
amartizasiya xisoblashning tezlashtirilgan usulining o’ziga xos ijobiy tomonlari
mavjud. Mahsulot ishlab chiqarishda tezlashtirilgan amartizasiya usulini kullash, bir
tomondan vaktinchalik mahsulot ishlab chiqarish tannarxini oshirsada, lekin
amartizasiya xisobi natijasida korxonaga kup pul mablag’lari kelib tushadi. Bu esa
yukorida aytib utganimizdek kup ijobiy natijalarga olib boradi. Boshqa tomondan esa