Amaliyoti hisoboti

UMURTQASIZ HAYVONLAR 
Umurtqasizlar (Invertebrata) - umurtqa pogʻonasi boʻlmaydigan hayvonlar 
guruhi. Hayvonot dunyosini umurtqasizlar va umurtqalilarga ajratishni 19-asr boshida 
fransuz olimi J.B. Lamark taklif etgan boʻlib, sistematik ahamiyatga ega emas. 
Chunki umurtqasizlarga hayvonot dunyosining xordalilardan tashqari barcha tiplari 
kiradi. Lekin xordalilarning hamma vakillarida umurtqa boʻlmaydi. Hozir 
"Umurtqasizlar" termini faqat hayvonlarni umumiy tavsiflash uchun ilmiy asar va 
oʻquv qoʻllanmalarida ishlatiladi. Umurtqasizlarning taksonomik guruxlari uzilkesil 
hal etilmagan. Ularga bir qujayralilarning 5—7 tipi, plastinkalilar, gʻovaktanlilar, 
taroqlilar, barcha chuvalchanglar, mollyuskalar, boʻgʻimoyoqlilar, ignaterililar 
(hammasi boʻlib 16—23 tipga mansub hayvonlar) tipi kiradi. Lekin bir qancha 
taksonomik guruhlar tarkibi (mas, bir qujayralilar, chuvalchanglar) aniq 
belgilanmagan. Umurtqasizlarning 1,5 mln. dan 2,0 mln.ga yaqin turi maʼlum. 
Umurtqalilarning 
esa 
45 
ming 
turi 
bor.

---

Bugun 17-aprel dushanba dalada ari jonzotini o‘rganishga bordim bu jonzod 
umurtqasiz hisoblanadi o‘simliklar orqali oziqlanadi insoniyatga juda foydali jonzod 
hisoblanar ekan o‘simliklar shirasidan asal to‘plash xususiyatig ega ekan bu dunyoni 
nechanchidir mo‘jizasiga kirar ekan. 
Arining ichki tuzilishi; 
Anatomiya 
Anatomik tuzilish 
Asalarilar quyidagilardan iborat: 

ovqat hazm qilish; 

nafas olish; 

limfa tizimi; 

qorin bo'shlig'ida joylashgan genital organlar. 
Asalli hasharotlarda qorin tuxumsimon, bachadonda cho'zinchoq, uchuvchisiz uchi esa 
to'mtoq bo'ladi. U 2 ta yarim halqa bo'lgan segmentlardan iborat. Dronlar 7 ta segmentga 
ega, qolganlarida 6 ta. Oxirgi segmentlar orasida tiquvchi apparat mavjud. 
Diqqat! 
Asalarilarning ovqat hazm qilish tizimi 3 bo'limdan iborat bo'lib, ovqat hazm qilish kanal 
orqali oziq-ovqat harakati paytida sodir bo'ladi. Limfa tizimi yopiq emas, gemolimfa va 
suyuq moddalar bilan to'ldirilgan. Tizimning organlari besh kamerali yurak va qon 
tomirlarini o'z ichiga oladi. 
Ichki tuzilish 
kontekstda asalarilar quyidagicha: bir qator bezlar, tomirlar, tugunlar, oziq-
ovqat organlari. Nafas olish organlari tuzilishining o'ziga xos xususiyati shundaki, ichida 
xitin qoplamasi bo'lmagan havo qoplari va hasharotlarning holatiga va uning yuklanish 
darajasiga qarab ochiladigan halqalarda teshiklari bo'lgan traxeya tizimi mavjud. 
Asab tizimi 
ari quyidagi qismlardan iborat: 

markaziy; 

periferik; 

vegetativ. 
Asalarilarning vazni oiladagi funktsional majburiyatlarga bog'liq. Asal ari uchun 0,1 g, 
bachadon uchun esa 0,25 g.

---

og'iz apparati 
yuqori va pastki lablar, juftlashgan yuqori va pastki jag'lardan iborat. 
Asalarilarda og'iz apparati proboscis bilan jihozlangan, uning yordamida hasharotlar nektar 
yig'adi. 
Arpaning og'iz apparati, aridan farqli o'laroq, hasharotlar uya qurish yoki oziq-ovqat uchun 
foydalanadigan o'simlik massasini maydalash uchun mo'ljallangan. 
 
Chumoli 
bu 
umurtqasiz 
hayvon 
hisoblanadi