Amea botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci IL, XXXII cild
Yüklə 7,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Publisher’s Address
- BITKILƏRIN QORUNMASININ REGIONAL STRATEGIYASI: INKIŞAF VƏ PERSPEKTIVLƏR
- I. Bitkilərin müxtəlifliyinin izahı, sənədləşdirilməsi və qəbul edilməsi;
- III. Bitki müxtəlifliyindən bərabərhüquqlu və davamlı istifadə olunası
- IV. Bitkilərin müxtəlifliyi və onun yer kürəsində bütün həyat üçün davamlı yaşayış vasitələrində mühüm rolu haqqında mülahizələrin və biliklərin inkişaf etdirilməsi.
- V. Strategiyanın həyata keçirilməsi üçün vacib olan ictimai öhdəliklərin və bacarıqların işlənilməsi
|
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
REDAKTOR Akademik Cəlal Əliyev
REDAKTOR MÜAVİNİ Səyyarə İbadullayeva
REDAKSİYA HEYƏTİ İradə Hüseynova Validə Əli-zadə İbrahim Əzizov Ninel Qarayeva Oruc İbadlı Siracəddin Sərkərov Əliyar İbrahimov Xuraman Xəlilova Dilzarə Ağayeva Zaur Hümbətov Vüqar Kərimov
MƏSUL KATİB Vəkil Xəlilov
KOMPÜTER TƏRTİBATI Nuri Mövsümova
EDITOR Academician Calal Aliyev
DEPUTY EDITOR Sayyara Ibadullayeva
EDITORIAL BOARD Irada Huseynova Valida Ali-zade Ibrahim Azizov Ninel Garayeva Oruc Ibadli Sirajeddin Serkerov Aliyar Ibrahimov Khuraman Khalilova Dilzara Aghayeva Zaur Humbatov Vugar Karimov
EDITORIAL ASSISTANT Vakil Khalilov
COMPUTER ARRANGEMENT Nuri Movsumova
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
PERSPEKTIVLƏR Əli-zadə V.M. AMEA Botanika İnstitutu
Məlumdur ki Qafqaz 6500 ali bitki növünün qeydə alındığı, bitki və heyvanların müxtəlifliyinin və endemizmin qaynar nöqtələrindəndir. Bu Ümumdünya Vəhşi Təbiət Fondunun (WWF) “biomüxtəlifliyinə görə beynəlxalq zəngin” 200 ən həssas ekoloji regionlarından biridir. Qafqazın 6 ölkəsinin botaniklərinin, WWF-in Qafqaz təmsilçisinin və ABŞ-ın Missuri Botanika bağının əməkdaşlığı ilə 2006-2009-cu illərdə IUCN-in (Beynəlxalq Vəhşi Təbiətin Mühafizəsi İttifaqı) tərəfindən “Qafqazın biomüxtəlifliyinin gərgin sahələri üçün Qırmızı Siyahının qiymətləndirilməsinin işlənməsi və əlaqələndirilməsi” layihəsi həyata keçirilmişdir. Görülmüş işlərin nəticəsi əvvəlki biliklərə əsaslanan Qafqaz regionunun endemik bitki növlərinin qorunma statusunun və paylanmasının ətraflı xülasəsi oldu. Qafqazın bioloji müxtəlifliyinin gərgin nöqtələri üçün əvvəldən yerli növ kimi təklif edilən bitki taksonları qaynar nöqtələrin sərhədləri daxilində onların paylanmasına nisbətən layihənin milli məsləhətçiləri tərəfindən tam yoxlanılmış, 2810 növ, yarımnöv və variasiyadan ibarət yerli takson sahələrinin tam siyahısı tərtib edilmişdir. Onlardan 1250-ə qədəri Qaynar nöqtələrin 1-3 ölkə ərazisində rast gəlinir, yəni bütün milli endemiklər 2-3 ölkədə rast gəlinən digərləri kimi həm də daha çox ehtimal ki, təhlükə altında olan kateqoriyalardan birinə aid olur. IUCN-in Qırmızı Siyahısının kateqoriya və kriteriyalarından istifadə etməklə onlar üçün qorunma statusu qiymətləndirilmişdir. Bitkilərin Qafqaz Qırmızı Siyahısı Şurası tərəfindən ilkin mərhələdə “Qafqaz Bitkiliyinin Qorunmasının Regional Strategiyası”nın inkişafı və qorunmanın planlaşdırılması üçün irəli sürülmüş qiymətləndirmə və istifadə olunma bitkilərin Qorunmasının Qlobal Strategiyasınin məqsədi üst-üstə düşür. BMT-nin Biomüxtəliflik (CBD) üzrə Yaponiyada keçirilən Konvensiyanın Tərəflər Konfransının 10-cu görüşünə əsasən üzv ölkələrə 2011-2020-ci illərdə Bioloji müxtəliflik üzrə CBD-nin Strateji Planına uyğun olaraq Bioloji müxtəliflik üzrə Milli Strategiya və Fəaliyyət Planına (NBSAPs) yenidən baxılması təklif edilmişdir. “Qafqaz bitkiliyinin təşəbbüsü” Qafqaz ölkələrinin NBSAPs-a daxil edilməsindən ibarətdir. Beləliklə, Qafqaz bitkiliyinin qorunmasının regional Strategiyası bitkilərin qorunmasının Qlobal Strategiyasının məqsədlərinə uyğun olaraq yenilənmişdir (http://www/plants2020.net/files/Plants2020/popular_quide/englishguide.pdf). Qafqazın Qırmızı Siyahı Bitkiləri Şurası tərəfindən işlənmiş Qafqaz bitkiliyinin qorunmasının regional strategiyasının vəzifələri və məqsədinə baxaq:
1. Qafqazın təsvir edilmiş bütün bitkilərinin “on-line” florası; 2. Qorunma tədbirlərinin həyata keçirilməsi üçün Qafqazın mümkün qədər çox məlum bitki növlərinin qorunma statusunun qlobal/regional/milli səviyyədə qiymətləndirilməsi; 3. Bütün Qafqaz üzrə işlənmiş Strategiyanın həyata keçirilməsində vacib olan metodların, informasiyaların, tədqiqatların və onların nəticələrinin əldə oluna bilməsi; II. Bitkilərin müxtəlifliyinin təcili və effektiv qorunması: 4. Hər bir ekoloji sahənin və ya bitkilik tipinin heç olmasa 15%-nin bərpası və ya effektiv idarə olunmasının təmin edilməsi;
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
5. Qafqazın bitki müxtəlifliyi üçün daha çox vacib olan sahələrinin heç olmasa 75% bitkilərinin genetik müxtəlifliyi və qorunma yerində effektiv idarə olunması yolu ilə mühafizəsi; 6. Hər sektorda bitki müxtəlifliyinin qorunması ilə yanaşı məhsuldar torpaqların heç olmasa 75%-nin davamlı idarə olunması; 7. Yox olmaq təhlükəsi altında olan məlum bitki növlərinin heç olmasa 75%-nin in-situ qorunması; 8. Təhlükə altında olan bitki növlərinin əsasən yarandığı ölkədə heç olmasa 75% -nin, regenerasiya və bərpa proqramları üçün heç olmasa 20%-nin ex-situ qorunması; 9. Dənli bitkilərin, onların yabanı sortlarının və digər iqtisadi əhəmiyyətli bitkilərin onlarla bağlı ilkin və yerli biliklərə hörmətlə yanaşaraq genetik müxtəlifliyinin 70%-nin qorunması; 10. Bitki müxtəlifliyi üçün mühüm sahələrin idarə olunması və rast gəlinən yeni bioloji invazivlərin qarşısının alınması üçün yerlərdə effektiv idarə etmənin planlaşdırılması. III. Bitki müxtəlifliyindən bərabərhüquqlu və davamlı istifadə olunası: 11. Yabanı flora növlərinin beynəlxalq ticarətinin təhlükəyə məruz qoyulmaması; 12. Bitkilərin yabanı halda davamlı toplanılma mənbələrinin artırılması; 13. Yerli qida təhlükəsizliyi və sağlamlığını gözləməklə davamlı yaşayış vasitələrindən ümumi qəbul edilmiş istifadəsinin təmin edilməsi üçün bitki ehtiyatları ilə əlaqədar yeni qayda və üsullara dair yerli və ilkin biliklərin inkişafına yardım edilməsi. IV. Bitkilərin müxtəlifliyi və onun yer kürəsində bütün həyat üçün davamlı yaşayış vasitələrində mühüm rolu haqqında mülahizələrin və biliklərin inkişaf etdirilməsi. 14. Bitkilərin müxtəlifliyinin vacibliyi və onun qorunmasının zəruriliyinə dair biliklərin rabitə vasitələrində, təhsildə və ictimai proqramlarda əlaqələndirilməsi.
15. Bu strategiyanın məqsədinə milli tələbə uyğun olaraq müvafiq xidmət sahələrində işləyən kifayət sayda insanların öyrədilməsi yolu ilə çatmaq olar. 16. Bu strategiyanın qarşıya qoyduğu məsələləri təyin edilmiş və ya gücləndirilmiş biliklərin qorunması yolu ilə milli, regional və beynəlxalq səviyyədə müəssisələr, şəbəkələr və yoldaşlıq vasitəsilə həll etmək olar. Yuxarıda qeyd olunan məsələlərə nail olmaq üçün qarşıda duran vəzifələr bütün Qafqaz ölkələrinin nümayəndələrinin birgə səyi ilə regional mərkəzdə müəyyən edilmişdir. Bu vəzifələrə uyğun olaraq aşağıdakı məsələlərin həlli vacibdir:
İnternetdə Qafqaz florasını ətraflı toplanması və nəşri; Qafqaz bitki tiplərinin rəqəmsal formaya köçürülməsi və rəqəmsal formaya keçirilmiş bitki tiplərinin onlain formada çapı; Qafqaz bitkilərinin köhnə slaydlarının digitalizasiyası və Qafqaz bitkilərinin virtual qalereyasının təşkili; Növlərin kəşfi/yenidən kəşfi üçün çöl tədqiqatlarının yeni mərhələsinin başlanması; Qafqazın endemik taksonlarının tam qiymətləndirilməsi; IUCN-in Regional Rəhbər Prinsiplərindən istifadə etməklə milli qiymətləndirmənin yenilənməsi; Bütün region üzrə standart metodologiyadan istifadə etməklə təhlükənin təsirinin və təbiətinin müəyyən edilməsini və daha çox yox olma təhlükəsinə malik olan populyasiyaların monitorinqi üçün çöl tədqiqatlarının həyata keçirilməsi; in-situ və ex-situ qorunmanın birləşdirilməsi üçün beynəlxalq təcrübəyə əsaslanan məlumatların toplanması, təhlükələrin azaldılması və ekosistem daxilində təhlükə altında olan bitkilərin, xüsusən iqlim dəyişməsi şəraitində vəhşi təbiətdən toplanmış bitki əsaslı AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
məhsullara artan tələbat fonunda müdafiəsinin təminatı, region hüdudlarında onların qorunması, yayılması və mümkün mühafizəsi. Məqsəd 2. 2010-cu il aprel tarixli Qafqazın qorunan sahələrinin idarə olunmasının genişləndirilməsi üzrə yenidən işlənmiş ekoregional plan göstəricilərinə əməl olunması (ред.N.Zazanashvili, M.Garforth & H.Jungius, с участием Ch.Montalvo из WWF); Qafqaz Əməkdaşlıq Mərkəzi ilə IUCN (Təbiətin Mühafizəsi üzrə Beynəlxalq İttifaq) əməkdaşlığı ilə qorunan sahələrlə təmin olunmuş ekosistem xidmətlərə dair ictimai şüurun artırılması; 2015-ci ilə qədər bütün Qafqaz üzrə əsas botaniki ərazilərin identifikasiyası; Bütün regionda bitkilərin mikrorezervat təsisatı üzrə planının işlənməsi və yerli hökumətlərdən onların təşkilinin tələb olunması; Torpaqların məhsuldarlığına dair konsepsiyanın müəyyən edilməsi və bitkilərin müxtəlifliyinin qorunması ilə uyğun gələn torpaqların məhsuldarlığının idarə olunması planının işlənməsi; Qorunan ərazilərdə olan növlərə nisbətən təhlükə altında olan növlərin GAP analizinin aparılması; Qorunma, idarəolunma və bərpa üzrə planların yerinə yetirilməsi və artırılmasında istifadə etmək üçün elmi məlumatların (populyasiyanın yeri və ölçüsü, genetik tədqiqatlar və s.) toplanması; Yerli səviyyədə əməkdaşlıq təsisatlarının müvafiq təşkilatçılarla birgə bitki növlərinə dair ictimai bilik və ictimai şüurun (adətən çox vaxt aşağı səviyyədə olur) artırılması; Bütün region üzrə toxum bankı fəaliyyətinin təşviq edilməsi; regionda bitkilərin ex-situ qorunma fəaliyyətinə dair məlumatlandırma və qorunma üzrə gələcək fəaliyyətin daha düzgün və səmərəli planlaşdırılmasına yardım edilməsi üçün yerli və beynəlxalq botaniki/mühafizə cəmiyyətləri tərəfindən qorunan Qafqazın botanika bağları müəssisələrinin başladığı ex-situ qorunma fəaliyyəti məlumatları əsasında bərpa olunan milli/regional elektron məlumat baza (lar)nın yaradılması; Dənli bitkilər və onların yabanı sortları üzrə və digər iqtisadi əhəmiyyətli bitki növlərinin, həm qorunma, həm də konservasiya tədbirlərinə başlanılması. Əldə olunan biliklərin bərpa olunmuş milli/regional elektron məlumat baza(lar)sının yaradılması; Dənli bitkilərin, onların yabanı sortlarının və digər iqtisadi əhəmiyyətli bitki növlərinin qorunması istiqamətində yerinə yetiriləcək tədbirlər üzrə planın işlənilməsi; Regionun kənd təsərrüfatı sistemində yerli mədəni bitki sortlarının qorunmasının vacibliyinə dair ictimai şüurun artırılması; İnvaziv gəlmə növlərin milli və regional inventarizasiyasının aparılması; Qafqaz regionunun invaziv bitki növlərinə dair beynəlxalq müşavirənin təşkil edilməsi. Məqsəd 3. Beynəlxalq ticarətdə Qafqaz növlərinin tədqiqi; Regionda geofit növlərin ticarəti üzrə CITES konvensiyasınını icrasının gücləndirilməsi; Regionda iqtisadi əhəmiyyətli yabanı bitki növlərinin məhsulunun və ehtiyatının tədqiqi və davamlı məhsulu tənzim edən qanunların qəbulu üçün tövsiyələrin təqdim edilməsi; Bitki ehtiyatları ilə bağlı ilkin və yerli biliklərin mühafizəsi, qorunması və toplanması üçün regionda etnobotaniki tədqiqatların başlanılması. Məqsəd 4. Bitkilərin qorunmasını inkişaf etdirən maarifləndirici materiallar/nailiyyətlər tarixi ilə mübadilənin hazırlanması; Biliklərin həyata keçirilməsinə cavabdeh təşkilatçıların cəlb edilməsi; AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
Birinci, ikinci və universitet səviyyəsində qorunma üzrə biologiya tədris planının təsis edilməsi. Məqsəd 5. Bioloji müxtəliflik üzrə Konvensiyanın Katibliyi tərəfindən işlənmiş Qlobal Taksonomiya Təşəbbüsünə (GTI) əsaslanan konsepsiyada nəzərdə
tutulan (http:www.Cdb.int/doc/publications/cbd-ts-30.pdf) biomüxtəliflik üzrə Milli Strategiya və Fəaliyyət Planına (NBSAPs) bitki mühafizəsi və botanika sahəsində təhsil alan insanların sayının artırılması tədbirlərinin daxil edilməsi; Bitki mühafizəsi cəmiyyətlərində, qeyri-ixtisas sahibləri və həvəskarlar da daxil olmaqla Qafqaz bitkilərinin qiymətləndirilməsi üzrə ekspert grupun genişləndirilməsi; İUCN-in regional ofisi ilə milli hökumət arasında əməkdaşlığın gücləndirilməsi. Azərbycanın bitki ehtiyyatı növ tərkibinə görə Qafqazın digər regionlarından zəngin olub, yüksək ekoloji və xalq təsərrüfatı əhəmiyyətinə malikdir. Bir çox bitki növləri təbii səbəblərlə yanaşı, antropogen amilin təsirinə məruz qalaraq, arealını qismən məhdudlaşdırır, digərləri isə həmin amillərin təsirinə dözməyərək nəslini artırmaq qabiliyyətini itirir və beləliklə də nadir və nəsli kəsilməkdə olan birki qrupu yaranır. Bunların kiçik sahələrdə qalması və onlara antropogen təsir genetik fondların qorunub saxlanılması əhəmiyyətini artırır. Bununla əlaqədar olaraq müasir insan cəmiyyəti qarşısında duran və öz həllini gözləyən mühüm həyati problemlərdən biri də mövcud bitki aləminin, o cümlədən endem və nadir bitkiləri qoruyub saxlamaqdır. Müasir dövrdə ekoloji tarazlığın və təbii biogeosenozların həm təbii hadisələr (sel və çay daşqınları, eroziya, torpaq sürüşmələri və s.), həm də insan fəaliyyəti (meşələrin qırılması, ərazilərin kənd təsərrüfatı və otlaq kimi istifadəsi) nəticəsində pozulması yerli flora və fauna üçün xarakterik növlərin sayının azalmasına və nəslinin kəsilməsinə səbəb olur. Bu isə respublikamız üçün ciddi və nəzərə alınması vacib bir problemdir. Son illərdə bioloji müxtəliflik problemi önə çəkilərək bu sahədə xeyli işlər görülmüşdür. Azərbaycan Respublikasında təbiətin mühafizəsi bir sıra qanunverici aktlarla tənzim olunur. Ətraf mühitin mühafizəsi üzrə Milli Fəaliyyət Planı, Ekoloji cəhətdən dayanıqlı sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Proqram, Azərbaycan Respublikasında bioloji müxtəlifliyin qorunması və davamlı istifadəsinə dair Milli Strategiya və Fəaliyyət Planı və digər dövlət proqramları qəbul edilmişdir. Bioloji müxtəlifliyin qorunması və davamlı istifadəsi Azərbaycan da daxil olmaqla, dünya birliyi ölkələrinin birgə fəal səyi nəticəsində mümkündür. Digər tərəfdən, ölkəmizdə qeyd olunan məsələlərin həllinə ancaq dövlət və qeyri-hökumət təşkilatlarının, mütəxəssislərin birgə səyi nəticəsində nail olmaq olar. Biomüxtəlifliyin mühafizə tədbirləri içərisində endem və nadir bitki növlərinin, onların indiki və əvvəlki dövrlərdə yayılma arealları, sayı və onun azalma səbəbləri, görülmüş və zəruri mühafizə tədbirlərinin qısa siyahısından ibarət “Qırmızı Kitab”ların tərtib edilməsinin böyük elmi və praktiki əhəmiyyəti vardır. Eyni zamanda həmin bitkilərin çoxaldılması, geniş sahələrdə yayılması və mühafizəsi üçün həm onların təbii areallarında, həm də müxtəlif nəbabat bağları və elmi-tədqiqat bazalarında kolleksiyası yaradılır, yeni şəraitə uyğunlaşdırılır, sonra külli miqdarda çoxaldılaraq həm kulturada, həm də yenidən öz arealında qaytarılaraq təkrarən becərilir və yenidən biosenoza daxil edilir. Biomüxtəlifliyin qorunması, müdafiəsi və mühafizəsi məsələlərinə Azərbaycanda xüsusi diqqət ayrılır. Xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinin yaradılması üzrə çox vacib işlər həyata keçirilir. Məlumdur ki, Azərbaycanda 4,5 mindən çox bitki və 18 min heyvan növünə rast gəlinir. Bunların arasında xüsusi mühafizəyə ehtiyacı olan növlər də vardır. Belə ki, nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki və göbələk növlərinin “Qırmızı Kitab”ının ikinci nəşrinə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının, digər elm ocaqların, universitetlərin və Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin mütəxəssislərinin birgə əməyi nəticəsində 266 ali,
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
20 ibtidai bitki və 14 göbələk növü daxil edilmişdir. Eyni zamanda 2012-ci ildə ABŞ-da IUCN-in himayəsi ilə Qafqaz regionunun endemik bitki növlərinin Qırmızı kitabı nəşrə təqdim edilmişdir. Həmçinin, nəzərə almaq lazımdır ki, qorunmaya ciddi ehtiyac olan bitki növlərinin yalnız 50%-ə qədəri Xüsusi Mühafizə Olunan Təbiət Ərazilərində mühafizə olunur. Həmin bitkiləri qoruyub saxlamaq və artırmaq üçün ictimaiyyəti təbiətin mühafizəsinə geniş cəlb etmək və həmin bitkiləri insanlara tanıtmaq mühüm məsələdir. Təbiətin və onun bitki aləminin mühafizəsi yer üzündə canlı aləmin, həyatın, insan varlığının qorunması deməkdir. İqlimin sürətli dəyişməsi ilə səciyyələnən yeni ətraf mühitdə populyasiyaların müvəffəqiyyətlə inkişafı genetik müxtəlifliyin qorunması üçün çox vacibdir. Mövcud genetik ehtiyatların in-situ qorunması qoruqların idarə olunması ilə daha fəal həyata keçirilməlidir. Prioritet növ və populyasiyaların qorunma strategiyasında iqlim dəyişmələri ilə bağlı faktorların da nəzərə alınması vacibdir. Görünür ki, daha çox risk qrupuna aid olan növ və populyasiyalar qorunma üçün daha çox prioritet hesab olunurlar. Risk növün yayıldığı yerə olan təsirin məhsulu kimi müəyyən edilir (yəni, genetik müxtəlifliyin itirilməsi). Təsir növün, populyasiyanın dəyərindən, o cümlədən ekosistemin ekoloji tamlığı və cəmiyyət üçün əhəmiyyətindən asılıdır. Ola bilsin ki, genetik müxtəlifliyin itirilməsi insan faktoru, təbii proseslər və onların qarşılıqlı təsirindən asılıdır. Beləliklə, biz iqtisadi əhəmiyyəti olan bitkiləri və ya gələcək nəsillər üçün xüsusi dəyərə malik unikal genetik xüsusiyyətli növləri prioritet hesab edə bilərik. Nadir və yox olmaq təhlükəsi olan və ya geniş yayılmış lakin, bütün yayılma hüdudlarında çox az-az rast gəlinən növ və populyasiyalar da çox mühümdür. Biomüxtəlifliyin qorunması sahəsində AMEA Botanika İnstitutunda həyata keçirilən elmi tədqiqatların innovasiya xarakteri Almaniyanın Volsfagen fondu tərəfindən himayə edilir. Belə ki, bunlar “molekulyar genetika”, “molekulyar sistematika” və s. kimi yeni botaniki elm sahələri üzrə yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin hazırlanmasında, infrastruktutun dəyişdirilməsi və qiymətli herbari fondunun digitalizasiyasına hazırlıq işlərində, geobotaniki və etnobotaniki tədqiqat üsullarının müasirləşdirilməsində, GİS texnologiyadan istifadə etməklə bitki ehtiyatlarının elektron xəritələrinin və məlumat bazasının yaradılmasında təzahür edir. IUCN-nin prinsiplərindən istifadə etməklə milli qiymətləndirmənin yenilənməsi üçün çöl tədqiqatlarının intensivləşdirilməsi və Qafqazın bir çox endemik növlərinin qorunma statusunun birgə qiymətləndirilməsində botaniki müəssisələrə rəhbərlik edən “Dünya florası”nın formalaşdırılmasına məsul ABŞ-ın Missuri Botanika Bağı da aparıcı rol oynamışdır. Məlumdur ki, genetik müxtəlifliyin artırılması gözlənilən dəyişikliklərə uyğunlaşa bilən populyasiyaların yaradılması yolu ilə mümkündür. İqlim dəyişmələri və digər təhlükə amillərinin təsirindən təbii bitki populyasiyalarının məhv olma riski, xüsusən növün arealının quru və isti sərhədlərində yerləşən nadir və zəifləmiş populyasiyaların ex-situ kolleksiyalarının vacibliyini sübut edir. Yuxarıda qeyd olunan məsələlərdən görünür ki, toxum bankı-effektiv əlavə strategiya, fərdi növlərin ex-situ yaşayış təminatının əsasını təşkil edən Regional strategiyalardır. Bu yolla nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki növlərinin sayının artırılması, yayılma sahəsinin bərpası, vəhşi təbiətə reintroduksiyasında mənbə kimi istifadə etmək üçün növlərin qorunması tədbirlərində çoxminlik toxum ehtiyatı tədarük edilə bilər. Bununla əlaqədar biz həm də bütün dünya üzrə qlobal kooperasiyaya malik İngiltərənin Kyu Botanika bağları, Minilliyin Toxum Bankı (MSBP) ilə birgə işlərlə də bir addım irəli atmışıq. Növbəti illərdə ancaq nadir, endemik və yox olmaq təhlükəsi olan populyasiyaların monitorinqi üzrə çöl tədqiqatlarının genişləndirilməsi yox, həm də bütün region üzrə standart metodologiyadan istifadə etməklə yayılma sahəsində olan təhlükənin təbiətini və təsirini müəyyən etmək üçün məlumatların toplanması nəzərdə tutulur. Beləliklə, 2020-ci ilədək bitkilərin qorunma strategiyasının müddəalarının həyata keçirilməsini təmin etmək üçün tədricən dünya standartlarına yaxınlaşmağa imkan verən
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
köhnə üsulların təkmilləşdirilməsi məqsədilə hal-hazırda Avropa, Amerika universitetləri və daha böyük Botanika bağlarından ibarət dünyanın aparıcı botanika təşkilatları ilə Beynəlxalq elmi əlaqələr yaradılmışdır və müvəffəqiyyətlə inkişaf etdirilir.
Yüklə 7,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|