Amea botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci IL, XXXII cild
Yüklə 7,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- РЕЗЮМЕ ОЦЕНКА ЦЕНОПОПУЛЯЦИЙ ВИДА XERANTHEMUM CYLINDRACEUM Sibth. et Smith. В ДУЗДАГСКОМ КОМПЛЕКСЕ НАХЧЫВАНСКОЙ АВТОНОМНОЙ
- SUMMARY CENOPOPULATION EVALUATION OF THE XERANTHEMUM CYLINDRACEUM Sibth. et Smith. SPECIES IN THE AREA OF DUZDAGH OF NAKICHEVAN AR OF
- UOT 581.9.: 623 SAMUR – ŞABRAN OVALIĞININ FLORİSTİK ANALİZİ VƏ SU-BATAQLIQ BİTKİLİYİ
|
Cədvəl 2. Müxtəlif illərdə X. cylindraceum növünün yayıldığı SP ontogenezin strukturası
2009-cu il 2010-cu il
2011-ci il
SP Ont.
dövr. 1 2 3 1 2 3 1 2 3 ∑ j - - 7 9 - - 11 5 - 32 8 im
6 - 5 10 2 - 8 9 3 43 10.43
v 11
8 9 6 2 - 6 6 5 53 13 g 1 9 17 5 8 6 7 5 7 6 70
17 AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
g 2 16 13
8 5 5 5 7 3 10 72
17.5 g 3 15 19
10 3 6 9 6 2 9 79
19.2 Ss,s
7 11
9 4 7 8 - 2 15 63
15.3 ∑ 64 68 53
45 28
29 43
34 48
412 100
Silindrvari süpürgəgülünün daha çox yayıldığı senopopulyasiyaların müxtəlif illərdə qiymətləndirilməsi aparılmış və 2009-cu ilə nisbətdə 2010-2011- ci illlərdə SP fərdlərin sayında azalma müşahidə olunmuşdur. Lakin bu azalma artıq 2011-ci ildə generativə qədərki və generativ fərdlərin sayının artması ilə bərpa olunduğu nəzərə çarpmışdır (Cəd. 2). Beləki, SP tipinin təyin edilməsi məqsədilə aparılan hesablamalarda 1 (2010), 1 (2011) və 2 (2011) SP cavan ( =0,23 - -0,42), 1 (2009) və 3 (2009) SP keçid ( =0,42 - -0,45), 2 (2009), 2 (2010), 3 (2010) və 3 (2011) SP yetişmiş populyasiyalardır ( =0,52 - -0,72) (cəd. 3). X. cylindraceum növünün tərtib olunmuş ontogenetik spektri diaqramda öz əksini tapmışdır (Diaq. 1). Cədvəl 3-də və diaqramda müxtəlif illərdə qeyd olunmuş SP tipinin bu cür dəyişkənliyi ekoloji şəraitin, həmçinin regionda aparılan yenidənqurma və bərpa işləri ilə əlaqəli antropogen amillərin təsiri ilə izah olunur.
Diaqram 1. X. cylindraceum növünü ontogenetik spektri Cədvəl 3. X. cylindraceum senopopulyasiyalarının (SP) qiymətləndirilməsi № SP SP tipi Ontogenezin böyümə fazaları, ümumi %-lə
Indekslər j im v g 1 - g 3
ss, s
ω İ b İ q 2009
1 2 3 Keçid
Yetişmiş Keçid
0 0 0 9.4 0 9.43 17.2 12
17 62.5
72.1 43.4
11 16.2
13 0.46
0.52 0.42
0.42 0.57
0.45 0.43
0.16 0.91
11 16.2
17
2010 1 2 3 Cavan Yetişmiş Yetişmiş 20
0 0 22.2 7.14 0 13.3 7.14 0 35.6 61 72.41
9 25
28 0.26
0.54 0.62
0.33 0.53
0.72 1.56
0.24 0 8.88 25 27.6
2011
1 2 3 Cavan Cavan
Yetişmiş 26
15 0 19 27 6.3
14 18
10.42 42
35.3 52.1
0 6 31.25 0.24 0.23
0.57 0.42
0.27 0.56
1.4 1.67
0.32 0 0 31.25 AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
Diaqramda 2009-cu ilə nisbətən 2010-2011- ci illlərdə SP fərdlərin sayında azalmanın müşahidə olunduğu aydın nəzərə çarpır. Lakin populyasiyaların bərpaolunma və qocalma indekslərinin nəticələri əsasında demək olar ki, bu azalma artıq 2011-ci ildə generativə qədərki və generativ fərdlərin sayının artması ilə bərpa olunmuşdur. ƏDƏBIYYAT 1. Talıbov T.H., İbrahimov Ə.Ş. (2008) Naxçıvan Muxtar Respublikası florasının taksonomik tərkibi. Naxçıvan “Əcəmi”, 350 2.
Глотов Н.В. Об оценке параметров возрастной структуры популяций растений// Жизнь популяций в гетерогенной среде. Йошкар-Ола, 1998.с. 146-149. 3.
ценопопуляций травянистых растений. Киев, 1987. с 9-19. 4.
Животовсий Л.А. Онтогенетические состояния, эффективная плотность и классификация популяций растений // Экология. 2001. т. 1. С.79-81. 5.
Структура ценопопуляции и урожайность вида Daucus carota L. (Apiaceae Lindl.) во флоре Азербайджана // Растительные ресурсы, Санкт-Петербург, 2010, вып. 2, №3, 44- 49 стр. 6.
Изучение структуры и взаимоотношения ценопопуляций. М., 1986. 7.
Камелин Р.В. Флорогенетический анализ естественной флоры горной Средный Азии. Л.: Наука: 1973, 354 . 8.
исследованиях. Вестн. Ленингр. ун-та, 1983, №3, т.6, с. 115-116 9.
Флора Азербайджана, 1961. т.4, с. 324 10.
Уранов А.А. Возрастной спектр фитоценопопуляций как функция времени и энергетических волновых процессов. // Науч. докл. высш. шк. Биол. науки. 1975. вып. 2. с. 7-33 // 11.
1975. -60, №1. с. 69-83 12.
Ценопопуляции растений (основы понятия и структура). М. 1976, 215 13.
Preprint. 1988. 14.
Ibadullayeva S., Movsumova N., Gasymov H., Mamedli T. Protection of some rare and endangered vegetable plants in the flora of the Nakhichevan AR // International Journal of Biodiversity and Conservation Vol. 3(6),
pp. 224-229, June 2011,
www.academicjournals.org/ijbc
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
ОЦЕНКА ЦЕНОПОПУЛЯЦИЙ ВИДА XERANTHEMUM CYLINDRACEUM Sibth. et Smith. В ДУЗДАГСКОМ КОМПЛЕКСЕ НАХЧЫВАНСКОЙ АВТОНОМНОЙ РЕСПУБЛИКИ АЗЕРБАЙДЖАНА
Мовсумова Н.В. Институт Ботаники Национальной Академии Наук Азербайджана movsumovanuri@yahoo.com
В 2009-2011-м годах в этом комплексе были зарегистрированы три ценопопуляций Xeranthemum cylindraceum Sibth. и Смита. Было исследовано их ценологическое состояние. Было выявлено, что в 2009-м году ЦП 1 и 3 были переходными, а ЦП 2 была зрелой; в 2010-м году ЦП 1 была молодой, ЦП 2 и ЦП 3 были зрелыми; в 2011-м году ЦП 1 и ЦП 2 были молодыми, а ЦП 3 зрелой. Анализ параметров популяций показывает, что восстановление в ценопопуляциях ЦП 1 и ЦП 2 в 2011-м было выше, чем в 2009-2010-м годах.
Ключевые слова: Xeranthemum cylindraceum, ценопопуляция, индексы возрастности и эффективности, индексы восстановление и старение
SUMMARY CENOPOPULATION EVALUATION OF THE XERANTHEMUM CYLINDRACEUM Sibth. et Smith. SPECIES IN THE AREA OF DUZDAGH OF NAKICHEVAN AR OF AZERBAIJAN
Movsumova N.V. Institute of Botany of the National Academy of Sciences of Azerbaijan movsumovanuri@yahoo.com
In 2009-2011 three natural cenopopulations of the Xeranthemum cylindraceum Sibth. et Smith. have been observed in the area. Their cenological status has been studied. It was revealed that in 2009 – SP-1 and 3 were interjacent; SP-2 was matured; in 2010 – SP-1 was juvenile, SP-2 and SP-3 were matured; and in 2011 SP-1 and SP-2 were juvenile, but SP-3 was matured. Population parameters analysis shows that restore at cenopopulation SP-1 and SP-2 in 2011 was higher than in 2009-2010.
Key words: Xeranthemum cylindraceum, cenopopulation, indexes age and efficiency, indexes aging and restoration
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
SAMUR – ŞABRAN OVALIĞININ FLORİSTİK ANALİZİ VƏ SU-BATAQLIQ BİTKİLİYİ
Hüseynova H.Z. Bakı Dövlət Universiteti
torpaqların münbitliyini artırmaqla yanaşı heyvanlar aləminin yaxud faunasının sığınacaq məskəni və qida mənbəyi kimi əhəmiyyət kəsb edir. Bu baxımdan Samur-Şabran ovalığında son illərdə apardığımız geobotaniki tədqiqatlar, o cümlədən su-bataqlıq fitosenozlarına dair araşdırmalar aparılmışdır. Burada qeydə alınmış nümunəvi assosiasiyalardan cənub qamışlığı formasiyasının növ tərkibi və biomorfoloji xüsusiyyətləri elmi-metodiki səviyyədə araşdırılmışdır, onun flora konspekti, sistematik, biomorfoloji və coğrafi analizləri verilmişdir. Ovalığın su-bataqlıq florasında 22 fəsilə və 42 cinsə daxil olan 60 növün yayıldığı aşkar edilmişdir. Açar sözlər: formasiya, biosenoz, fitosenoz, assosiasiya, dominant, areal, adventiv
Azərbaycanın digər botaniki-coğrafi rayonlarından fərqli olaraq su-bataqlıq bitki-liyi Samur-Şabran ovalığında nisbətən aşağı hündürlükdə (düzənlikdə) rast gəlinir. Ovalığın əra- zisinin ümumi sahəsi 184,8 min hektar olub, respublikanın şimal-şərq hissəsində yerləşən Quba, Qusar, Xaçmaz, Şabran (keçmiş Dəvəçi), Siyəzən və Xızı inzibati rayonlarını əhatə edir [3]. Ovalığın şimal sərhəddi Samur çayından başlayır və cənub-şərqə doğru tədricən daralır. Beşbarmaq dağından şərqədək ərazinin eni 3-4 km məsafəyə çatır. Qeyd edilən rayonların ovalığa aid hüdudları dağlıq ərazidən Xəzər dənizi sahillərinə kimi alçalır. Ovalıq qərbdə 200-300 metrə qədər yüksəldiyi halda, şərqdə – 28 m-ə qədər okean səviyyəsindən aşağı enir [2]. Ovalığın qərb və mərkəz hissələri dağlardan çayların (Vəlvələçay, Ataçay, Ağçay, Gilgilçay və s.) gətirdiyi allüvial çöküntülərdən təşkil olunmaqla eyniadlı konusları yaratmışdır. Lakin, Samur çayından mənbəyini götürən Samur-Abşeron kanalı boyunca eləcə də çayların kənarınca dərəli-çökəkli və s. relyefdə çəməni-bataqlıq tipli torpaqlarda su-bataqlıq fitosenozları qeydə alınır [5, 6, 9, 13]. Xəzər dənizi sahilindən (Siyəzən rayonu ərazisində) Gilgilçayla kəsişən yerə kimi «Siyəzənneft»in sahələrində çoxsaylı kiçik ölçülərdə mazutlu və lay su tutarlarında çirklənmiş su-bataqlıq bitki örtüyünə təsadüf olunur. Şabran rayonu ərazisində yerləşən Liman, Ağzıbir və «Sarvan-Nohur» gölləri ərazisinə görə geniş sahələri əhatə edərək «Ovçuluq təsərrüfatı»nın giriş hissəsinə kimi, eləcə də 4 və 5 №-li qış otlaq sahələrinə qədər uzanır. Burada əsasən qamışlıq formasiyasına xas fitosenozlar Liman gölünün ətrafında qeydə alınır. Belə müxtəlif landşafta malik ərazinin florasının öyrənilməsi, onun analizinin verilməsi, həmçinin dəniz kənarı su-bataqlıq zonanın, o cümlədən Ağzıbir gölünün bitkiliyində rast gələn formasiyaların öyrənilməsi müasir dövrdə çox aktual olduğu üçün bu ərazinin biomüxtəlifliyini öyrənməyi qarşımıza məqsəd qoymuşuq. MATERIAL VƏ METODIKA Azərbaycanda su-bataqlıq bitkiliyinin öyrənilməsinə dair Y.M.İsayev [12], L.İ.Prilipko [14], C.Ə.Əliyev [7, 8] və başqalarının əsərlərində məlumatlar verilir.
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
Y.M.İsayev [12] respublikanın qış otlaqlarının təsnifatında bataqlıq bitkiliyikdə cağlıq (Yuncuseta), qamışlıq (Phragmiteta) və çiyənlik (Typhaeta) formasiyalarını qeyd etmişdir. Bununla yanaşı L.İ.Prilipko [14] və C.Ə.Əliyev [8] Samur çayı boyunca həmin bitkilikdən fərqli olaraq su-bataqlıqda qamışlıq fitosenozunu qidalanma şəraiti və ekoloji tələbatını əsas prinsip kimi götürmüşlər. Müəlliflər həmin xüsusiyyətlərə görə qamışlığı aşağıdakı tiplərə ayırmışlar: - duzların miqdarı az olan şəraitdə daimi su mühitindəki cəngəlliklər; - müvəqqəti subasar məskən şəraitindəki cəngəlliklər; - rütubətli məskən şəraitindəki cəngəlliklər; - yüksək minerallaşma şəraitində və quru torpaqlardakı cəngəlliklər. L.İ.Prilipko 50 il öncə Xəzər dənizi kənarında (Dəvəçi Limanında) cığlı (Yuncuseta) bataqlıq cəngəlliyinin yayılmasını da qeyd etmişdir [14]. Akademik Q.Ş.Məmmədov [4] göstərir ki, su-bataqlıq bitkiliyi çəmən-bataqlıq torpaqlarda əmələ gəlməsi və inkişafı “Флора Азербайджана” [15] əsasən təyin edilmiş, ərazinin bütün florasına uyğun olaraq su-bataqlıq florasının sistematik təhlilində taksonların (fəsilə, cins və növlər) adı S.K.Çerepanova [17] görə verilir. Burada qeydə alınan bitki növlərinin coğrafi-areal tipləri «Флора Кавказа» [10] və «Флора СССР» təyinedicilərinə əsasən müəyyən edilmişdir.
Şabran rayonunda rast gələn su-bataqlıq bitkilik tipinin təsnifatı verilmiş, onlar formasiya sinifi və assosasiya səviyyəsində analiz edilmiş, dominant və subdominant növlər müəyyənləşmiş, rast gələn növlərin həmçinin floristik analizi verilmişdir. Şabran rayonu ərazisindəki Liman gölünün əhatəsində formalaşan cənub qamışlığı (Phragmiteta australis) assosiasiyasının növ tərkibi və quruluşunun səciyyəsi aşağıda açıqlanır (cədvəl 1). Cədvəl 1 Samur-Şabran ovalığının su-bataqlıq bitkilik tipinin təsnifatı (Bataqlıq-Qamışlıq formasiya sinifi) Qeyd
№ Tədqiqat obyektləri Təsnifa tın şifri Formasiyalar Assosiasiyalar I.Çəmən-bataqlaq və bataqlı torpaqlarda yayılan introzonal bitkiliyi 1.1.
Şabran rayonu, Liman gölü («Ovçuluq» təs.-ı, Ağzıbir və Nohur gölləri daxil olmaqla) İ-I-5 İ-I-6
Qamışlıq /Phragmiteta/ Cığlıq /Yuncuseta/ Cənub-qamışlığı /Phragmitetum australis/ Əyilən cığlıq /Yun- cusetum inflexus/ 1.2.
Quba rayonuna təhkim edilmiş qış otlaq sahəsi (Şabran rayonunun ərazisində) İ-I-9 Qamışlı-
ayrıqlı-cığlıq /Phragmitetum - Agropyrumeta - Yuncusosum/ Cənub qamışlı – sürünən ayrıqlı – sahil cığlığı /Phragmitetum australis- Agropyrumeta repens- Yuncusosum littoralis/ 2.1.
Siyəzən rayonu, Zarat bə- lədiyyəsinin torpaqları ilə Xəzər dənizinin psammofit bitkiliyi arasında İ-I-10 Qamışlı-cığlıq /Phragmiteto- Yuncusetum/ Cənub qamışlı – iti cığlığı /Phragmitetum australis- Yuncusosum littoralis/ 2.2. «Siyəzənneft»in ərazisi, 1204-1219№-li neft quyularının əhatəsi İ-I-11 Cığlıq
/Yuncuseta/ İti cığlığı / Yun- cusetum acutus/ 2.3.
1№-li Neft mədəni, 455 №- İ-I-12
Cığlı-çiyənlik Qurbağa cığlığı –
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
li neft quyusunun ətrafı /Yuncuseta - Typhosetum/ Daryarpaq çiyənlik /Yuncusetum bifonius – Typhosetum augustifolia/ 3.1. Xaçmaz rayonu, Niyazoba bələdiyyəsi torpaqlarının sərhəddi, Ağcayın (Xəzərə tökülən) mənsəbi 1 km-lik məsafəsin-dən kolluqların arasında İ-I-13
Lığvərli- qamışlıq /Bolboshoenet a- Phragmitetum/ İri sünbül lığvərli- cənub qamışlığı /Bolboshoenetum marrasta - Phrag- mitetum australis/ 3.2.
Bu rayonun İlxıçı bələdiy- yəsi torpaqları ilə Xəzər dənizi kənarındakı psam- mofit fitosenozu arasında İ-I-14 Cığlı-qamışlıq /Yuncuseto - Phragmitetum/ Dəniz cığlığı-cənub qamışlığı /Yuncu- sosum littoralis – Phragmitetum australis/
Cədvəl 2 Cənub qamışlığı assosiyasiyasının növ tərkibi və quruluşu (Phragmites australis (Cav.) Trin. dominantlığı ilə), Şabran rayonu, Liman gölünün əhatəsi, 30 may 2010-cu il № B i o m o r f n ö v l ə r Ekoloji qruplar
Bolluğu (bal ilə)
Mərtəbəlik və hündür- lük (sm-lə) Fenoloji fazalar
Çoxillik otlar
1.
Phragmites australis (Cav.) Trin. hidrofit 4-5 I (150)
veq. 2.
Arundo donax L. "_"
7-8 I (120)
veq. 3.
Yuncus littoralis C.A.Mey "_"
1-2 I (90)
çiç. 4.
Typha augustifolia L. "_"
1-2 I (80)
çiç.-veq. 5.
Yuncus acutus L. "_"
1-2 II (70)
veq. 6.
Potamogeton pectinatus L. "_"
1-2 II (50)
veq. 7.
Yuncus bufonis L. "_"
1-2 III (30) çiç. 8.
Agropyrum repens "_"
1-2 III (25) veq. 9.
Cirsium eleodes Bieb. "_"
1-2 III (20) çiç. 10. Eleocharis imgeumus (Link.) Schnet. "_"
II (40) veq. 11. Bolboshoenus macrostachys (Willd.) Egor. "_"
2 III (35) veq. 12. Lemna minor "_" 1-2
III (30) çiç.
13. Rumex conglomeratus Murr. "_"
1-2 III (25) çiç. 14. Ranunculus scleratus L. "_" 1 III (20) çiç. 15. Sparganum microcarpum (Neum.) Raunk. "_"
1 III (15) çiç.
16. Carex difformis hidrofit 1-2
III (10) veq.
17. Cyperus fuscus L. "_"
1-2 III (5)
çiç.
Layihə örtüyü 85-90% Cədvəl 2-dən göründüyü kimi assosiasiyanın növ tərkibində 17 növ təsvir olunur. Eyni saylı növ tərkibində 16 növ (88,2%) çoxillik otlar və 2 növ (11,8%) birillik otlar təşkil edir. Assosiasiyanın dominant növü – Phragmites australis, bolluğu 4-5 bal; su səthində layihə örtüyü 90-95%-ə bərabərdir.
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
Fitosenoloji quruluşuna görə I mərtəbədə Phragmites australis (Cav.) Trin., Typha angustifolia L. və Arundo domax L.; II mərtəbədə – Yuncus acutus L. və III mərtəbədə Bolboshoenus macrostachus (Willd.) Egor., Cirsium eleodes Bieb. və s. hər mərtəbəyə aid növlər təsadüf olunur. Floranın təhlilinə əsasən müəyyənləşdirilmişdir ki, ərazidə 22 fəsilə, 42 cinsə mənsub 60 növ hidrofit bitkilər yayılmışdır (cədvəl 3). Cədvəldə qeyd edilənlərə əsaslanmaqla regionda su bataqlıq florasının sistematik təhlili verilmişdir (cədvəl 4). Burada fəsilələr üzrə növlərin təmsil olunmasına görə sayca ən çox fəsiləyə cilkimilər (Cyperaceae Juss.) aiddir.
Cədvəl 3 Ovalığın su-bataqlıq bitkiliyində qeydə alınan növlərin sistematik taksonlar və həyatı formaları üzrə siyahısı № N ö v l ə r i n a d ı Həyatı formaları
L a t ı n c a A z ə r b a y c a n Fəsilə 1. Briophyta - mamırkimilər 1. Politricum commune L. Quş mamırı Birillik Fəsilə 2. Equsetaceae Rich.ex DC. - Qatırquyruğukimilər 2.
Equsetum palustre L. Bataqlıq qatırquyruğu Çoxillik 3.
E.ramosissimum Budaqlı q. Çoxillik Fəsilə 3.Typhaceae Juss. - Çiyənkimilər 4. Typha latifolia L. Enliyarpaq çiyən Çoxillik 5. T.laxamanii Lepech. Laksman ç. Çoxillik 6. T.augustifolia L. Daryarpaq ç. Çoxillik 7. T.dominangensis Pers. Cənub ç. Çoxillik 8. T.minima Funsk. Kiçik ç. Çoxillik Fəsilə 4. Sparganaceae Rudolphi - Qurbağaotukimilər 9.
Sparganum microcarpum (Neum) Raunk. Xırdameyvəli qurbağaotu Çoxillik Fəsilə 5. Potamogetonaceae Dumort. - Suçiçəyimkimilər 10. Potamogeton pectinatus L. Daraqvari suçiçəyi Çoxillik Fəsilə 6. Alismataceae Vent. - Bağəvərkimilər 11. Alisma plantago aquatica Yol bağavəri Çoxillik Fəsilə 7. Butomaceae Rich. - Suoxukimilər 12. Butomus umbellatus L. Qətirvari suoxu Çoxillik Fəsilə 8. Poaceae Barnhart. - Taxılkimilər 13. Erianthus ravenne (L.) Beauv. Qızaran murquz Çoxillik 14. Paspalum dicitaria Poirr. Barmaqvari suçayırı Çoxillik 15. Digitaria ischaemum (Shreb.) Mulhe. Düz barmaqotu Birillik 16. Echinochloa crus – galii (L.) Beauv. Toyuqdarısı suluf Birillik 17. Alopecurus arundinaceus Poirr. Şişkin tülküquyruğu Çoxillik 18. Polypogon monspeliensis (L.) Desf.
Monpele dəlipişpişəsi Birillik 19. Arunolo donax L. Qamışvari qarğı Çoxillik 20. Phragmites australis (Cav.) Trin. Cənub qamışı Çoxillik 21. Hordeum geniculatum Aill.
Birillik Fəsilə 9. Cyperaceae Juss. - Cilkimilər 22. Cyperus fuscus L. Qaraqonur salaməleykum Birillik
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
23. C.difformis L. Cürbəcür s. Birillik 24. C.glaber L. Hamar s. Birillik 25. C.longus L. Lələ s. Birillik 26. Yuncellus serotinus (Rottb.) Clarke Gecikən cığlıca Çoxillik 27. Pycreus flavidus (Retz.) T. Kojama Sarımtıl güllücə Çoxillik 28. P.flavescens (L.) Beauv.
ex Reichenb. Sarımtıl c. Birillik 29. Scirpus holoscholmıs (L.) Sojak. Adi holosxemus Çoxillik 30. Scirpus talemalmontani C.C.Gmell. Talemontanlıq Çoxillik 31. Bolboshoenus macrostachys (Willd.) Egor. İrisünbülığvər Çoxillik 32. Eleocharis unigeumis (Link.) Schnet. Bizvari bataqlıqca Çoxillik 33. Schoenus nigricans L. Qaramtıl sxenus Çoxillik 34. Carex divisa Hunds. Aralı cil Çoxillik 35. C.vulpina L. Tülkü c. Çoxillik 36. C.diluta Bieb. Parlaq c. Çoxillik 37. C.acutiformis Ehrh. Yalançısivri c. Çoxillik 38. C.riparia Curt. Sahil c. Çoxillik Fəsilə 10. Lemnaceae S.F.Gray. - Sügülükimilər 39. Lemna minor L. Balaca süqülü Çoxillik Fəsilə 11. Juncaceae Juss. - Cığkimilər 40. Juncus maritimus Lam. Dəniz cığı Çoxillik 41. J.acutus L. İti c. Çoxillik 42. J.littoralis C.A.Mey. Sahil c. Çoxillik Fəsilə 12. İridaceae C.A.Mey. - Süsənkimilər 43. İris carthalinial Fomin. Qılıncyarpaq süsən Çoxillik 44. İ.pseudocorus L. Sarı süsən Çoxillik Fəsilə 13. Orchidaceae Juss. - Səhləbkimilər 45. Orchis palustros Jacq. Bataqlıq səhləbi Çoxillik Fəsilə 14. Polygonaceae Juss. - Qırxbuğumkimilər 46. Rumex cangolometarus Murr. Yumrukök əvəlik Çoxillik 47. R.halascyi Rech. Halaci ə. Çoxillik Fəsilə 15. Ranunculaceae Juss. - Qaymaqçiçəkkimilər 48. Ranunculus sceleratus L. Zəhərli qaymaqçiçəyi Çoxillik Fəsilə 16. Brassicaceae Burnett. - Kələmkimilər 49. Nasturtium officinale R.Br. Dərman qıcısı Çoxillik Fəsilə 17. Lythraceae J.St.Hill. - Ağlarotkimilər 50. Lythrum salicaria L. Söyüdyarpaq ağlar ot Çoxillik Fəsilə 18. Onagraceae Juss. - Onagrakimilər 51. Epilobium hirsutum L. Tüklü onaqra Çoxillik 52. E.parviflorum Schreb. Ağçiçək o. Çoxillik 53. Bupleurum marschalionum C.A. Mey Marşal öküzboğanı Çoxillik Fəsilə 19. Gentianaceae Juss. - Acıçiçəkkimilər 54. Gentaurium meyeri (Bunge.) Drudl. Meyer qızılçətiri Birillik Fəsilə 20. Lamiaceae Lindl. - Dodaqçiçəkkimilər 55. Mentha aguatica L. Su yarpızı Çoxillik
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
56. M.longifolia (L.) Huds. Uzunyarpaq y. Çoxillik Fəsilə 21. Scrophulariaceae Juss. - Keçiqulağıkimilər 57. Veronica anagilisaguatica L. Bulaq bulaqotu Çoxillik Fəsilə 22. Asteraceae Dumort. – Asterikimilər (mürəkkəbçiçəklilər) 58. Pulicaria disenterica (L.) Bataqlıq pulikariyası Çoxillik 59. Bidens tripartia L. Üçbölümlü yatıqqanqal Birillik 60. Cirsium eleodes Bieb. Bataqlıq qanqolu Çoxillik Qeyd: *) Növlərin həyatı formaları – «birillik», birillik ot və «çoxillik», çoxillik ot mənasını bildirir Cədvəl 4 Su-bataqlıq bitkiliyinin cins və növlərin rast gəlmə bolluğu № F ə s i l ə l ə r Cinslər Növlər
sayı Ümumi
cinsə görə, %-lə sayı Ümumi
növə görə, %-lə
1. Briophyta 1 2,4 1 1,7
2. Equsetaceae Rich. ex DC. 1 2,4 2 3,3
3. Typhaceae Juss. 1 2,4 5 8,3
4. Sparganaceae Vent. 1 2,4 1 1,7
5. Potamogetonaceae Dumort. 1 2,4 1 1,7
6. Alismataceae Vent. 1 2,4 1 1,7
7. Butomaceae Rich. 1 2,4 1 1,7
8. Poaceae Barnhart. 9 21,4 9 15,0
9. Cuperaceae Juss. 9 21,4 17 28,3
10. Lemnaceae Juss. 1 2,4 1 1,7
11. Juncaceae Juss. 1 2,4 3 5,0
12. İridaceae C.A.Mey. 1 2,4 2 3,3
13. Orchidaceae Juss. 1 2,4 1 1,7
14. Polygonaceae Juss. 2 4,7 2 3,3
15. Ranuncalaceae Juss. 1 2,4 1 1,7
16. Brassicaceae Burnett. 1 2,4 1 1,7
17. Lythraceae J.St.Hill. 1 2,4 1 1,7
18. Onagraceae Juss. 2 4,7 3 5,0
19. Gentianaceae Juss. 1 2,4 1 1,7
20. Lamiaceae Lindl. 1 2,4 2 3,3
21. Scrophulariaceae Juss. 1 2,4 1 1,7
22. Asteraceae Dumort. 3 7,0 3 5,0
CƏMİ:
42 100,0
60 100,0
Növlərin həyatı formalarına yaxud biomorfoloji təsnifinə əsasən çoxillik otlar 47 növ (78,3%) və birillik otlar 13 növ (21,7%) təşkil edir (cədvəl 5). Cədvəl 5 Su-bataqlıq bitkiliyinin həyatı formaları üzrə göstəriciləri № H ə y a t ı f o r m a l a r Növlərin sayı
Ümumi növə görə, %-lə 1. Çoxillik otlar 47 78,3
2. Birillik otlar 13 21,7
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
CƏMİ: 60
100,0
Regionun su bataqlıq florası üzrə coğrafi areal tipləri [7, 8, 16] təhlil olunmuşdur (cədvəl 6). Cədvəl 6 Su-bataqlıq bitkiliyinin coğrafi areal tiplərinə görə təhlili № A r e a l t i p l ə r i Növlərin sayı
Ümumi sayına görə, %-lə 1. Qədim (üçüncü dövr) 1 1,7
2. Boreal
29 48,3
3. Bozqır
- - 4. Qədim Aralıq dənizi 17
28,3 5.
Səhra 1 1,7 6. Qafqaz
- - 7. Adventiv 6 10,0 8. Kosmopolit 3 5,0
9. Müəyyən olmayan 3 5,0
CƏMİ: 60 100,0
Cədvəldən görünür ki, ovalığın müvafiq florasında yayılan 60 növ bitkilər 7 areal tipində təsnif edilmişdir. Bundan boreal – 29 növ (48,3%), Qədim Aralıq dənizi – 17 növ (28,3%), Adventiv – 6 növ (10,0%) və s. aiddir. Bu baxımdan boreal tipinə xas növlərin daha çox qeydə alınması, onların su mühiti ilə sıx əlaqədə olmasını bildirir. Yüklə 7,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|