Anar İsayev Ramil Rəhimov

 
I.Bax (1685-1750) 
 
Motsart (1756-1791) 
 
 
 
 

 
217 
 
 
Jak-Lui David (1748 -1825). «Marat» və «Brut» əsərləri. 
 
Jak-Lui David Neoklassik sənət tarixinin ən əhəmiyyətli rəssamlarından biri idi. David, Fransa
 
inqilabının  aktiv  bir  dəstəkçisi  və    Fransa  Respublikasının  bir  sənət  diktatoru  olmuşdur. 
Robespiyerin devrilməsinə görə həbsə girən David, Napoleon dövründə imperiya tərzini istifadə 
etmiş  və Venesiya rənglərinə  əhəmiyyət  vermişdir.  Onun  «Marat»,  «Brut»  və  digər  rəsmləri 
indiyədək muzeydə qorunub saxlanılır. 
 
 
 
Müqəddəs Pyotr kilsəsi (Roma) 
 
Təkrarolunmaz memarlığı ilə seçilən Müqəddəs Pyotr kilsəsi dünya əhəmiyyətli mühüm məbədlərdən biridir. 
Dünyanın  ən  böyük  kilsələrindən  biri  olan  və  60  min  nəfərlik  tutuma  sahib  kilsə  Roma  şəhərində  yerləşir. 
Kilsənin adı İsa Məsihin həvarisi ilk Roma Papası sayılan Pyotrla bağlıdır. Kilsə IV əsrin əvvəlində xristianlığı 
qəbul etmiş Roma imperatoru Konstantinin əmri ilə inşa olunmuşdur. Burada Müqəddəs Roma İmperiyasının 23 
imperatorunun tacqoyma mərasimi keçirilmişdir.  Məbəd istifadə olunduğu dövr ərzində demək olar ki, tamamilə 
dağılmışdı.  Nəticədə  Papa  II  Yuli  kilsənin  yerində  yenisini  inşa  etmək  qərarına  gəlmişdir.  Layihənin  müəllifi 
memar Donato Bramante olmuşdur. Əhali bu dəyişikliyə etiraz olaraq, memara “Dağıdıcı usta” adını vermişdir. 
İnşaat işləri yüz ilə yaxın davam etmişdir. Müxtəlif dövrdə inşaata Rafael və Mikelancelo kimi İntibah dövrünün 
dahi  sənətkarları  da  rəhbərlik  etmişlər.  XVII  əsrin  əvvəllərində  memar  Karlo  Maderno  layihəni  başa 
çatdırmışdır.  Məbədin beş qapısı vardır. Sağ tərəfdə olan ən sonuncu qapı “Müqəddəs qapı” adlanır və yalnız 
25 ildən bir açılır. Həmin vaxt üç dəfə səcdədən və zəng səsindən sonra ilk olaraq Papa kilsəyə daxil olur. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
218 
 
 
Rusiya mədəniyyəti 
Başqa  ölkələrdə  olduğu  kimi,  Rusiyada  da  baş  verən  siyasi  və  iqtisadi 
dəyişikliklər  mədəniyyətin  inkişafına  öz 
təsirini  göstərirdi.  Yenidən  qurulan  təhsil 
sistemində dəqiq elmlərin tədrisinə önəm verilirdi. 
XVIII əsrin əvvəllərində Moskvada naviqasiya, artilleriya, mühəndislik və tibb 
məktəbləri açıldı. 1715-ci ildə Rusiyada Peterburq Dəniz Akademiyası yaradıldı. 
1725-ci ildə Peterburq Elmlər Akademiyası fəaliyyətə başladı. Bu, rus elminin 
və mədəniyyətinin bu dövrdəki ən böyük nailiyyəti idi. 
XVIII əsrdə yaşamış dahi alim M.Y.Lomonosovun Rusiya elminin inkişafında 
müstəsna  xidməti  olmuşdur.  O,  üzvi  və  fiziki  kimyanın  yaradıcısı,  ilk  kimya 
laboratoriyasının  təşkilatçısı  idi.  1755-ci  ildə  Moskva  Universitetinin  əsasını  da 
Lomonosov qoymuşdu.  
Dövrün  hadisələri  tarixi  əsərlərdə  öz  əksini  tapmışdı.  Bu  dövrdə  beşcildlik 
Rusiya tarixi yazılmışdı. D.Fonvizin və N.Karamzin dövrün tarixçiləri idilər. 
Tanınmış ədib olan A.Radişşev «Peterburqdan Moskvaya səyahət» əsərində 
Rusiyadakı təhkimçilik qaydalarını çox cəsarətlə tənqid edirdi. 
1702-ci ildə Moskva teatrı açıldı. 
V.Bajenov,  M.Kazakov  məşhur  memarlar,  D.Levitski  və  V.Borovikovski 
görkəmli  rəssamlar  kimi  tanınırdılar.  V.Bajenov  Moskvada
  Paşkovun  evini, 
M.Kazakov  isə  Moskva  Universitetinin  köhnə  binasını  və  Kremldəki  senatı  inşa 
etmişdi.  Bu  dövrün  ən  məşhur  memarlıq  abidələri  sırasında  Moskvadakı  Lefort 
sarayının və Peterburqdakı Petropavlovski kilsəsinin adı fəxrlə çəkilir. 
Bu  dövrdə  Rus  coğrafiyaçıları  Kuril  adalarını  və  Alyaska  yarımadasını  kəşf 
etdilər. 
 
  
 
           Nikolay Karamzin (1781-1826)                   Aleksandr Radişev (1749- 1802) 
 
 
 
M.Kazakov tərəfindən tikilmiş Moskva Universitetinin köhnə binası. Əsas  korpus. 
 
 
Əsası  1755-ci  ildə  qoyulan  Moskva  Dövlət  Universiteti  (MDU)  Rusiyanın  ən  böyük  ali  məktəbidir.  
Universitetin 40 fakultəsi, çox sayda xarici ölkədə filial var. Universitetdə 33 min tələbə, 5 min aspirant, doktorant, 
tədqiqatçı  və  10  min  hazırliq  şöbəsinin  dinləyicisi,  ümumilikdə  50  min  nəfərə  qədər  insan  təhsil  və  elmlə  məşğul 
olur. 1812-ci ildə Napoleonun Rusiyayaуa hücumu zamanı Universitetin  kitabxanası, arxivi, muzeyi, elmi təchizatı  
məhv  oldu.  Çətin  vəziyyətə  baxmayaraq,  professor  və  tələbələr  1813-cü  ilin  1  sentyabrında  yenidən  dərslərə 
başladılar.  Zaman keçdikcə  universitetin  tələbələrinin  sayı  artdı.   Odur ki,  MDU-nun  36  mərtəbəli   əsas korpusu 
inşa olundu.  Tikinti vaxtı bu tikili Avropada  ən hündür bina sayılırdı.  Binada ilk dərslər 1 sentyabr 1953-сü ildə 
başlandı. 
 
Denis Fonzivin 
( 1745-1792) 
 
 
Mixail Lomonosov 
(1711- 1765) 
 
 
D.Levitski (1732-1822) 
 
 
V.Borovikovski  
(1757-1825) 
 

 
219 
 
 
 
 
 
V.Bajenov (1738-1799) tərəfindən inşa edilmiş Paşkovun evi və  Kreml senatı  (Moskva) 
 
 
 
Lefort (həmçinin Menşnikovun evi kimi tanınır) sarayı (Moskva) 
 
 
 
Peterburqdakı Petropavlovski kilsəsinin müxtəlif  prizmalardan görünüşü 
 
Amerika mədəniyyəti 
Avropalıların  Şimali  Amerikada  yaratdığı  koloniyalar  Avropa  mədəniyyətini  bura  gətirməklə  yanaşı,  ona 
fərqli çalarlar verdi. XVII əsrin birinci yarısında Peruda yeni şəhərlər salındı. Kusko və Limada ispan üslubunda 
kilsələr  tikildi.  XVII  əsrin  görkəmli  hindu  memarı  X.T.Tuypi-Tupak  Limadakı  teatr  binasını  tikmişdi. 
Ümumiyyətlə,  XVII-XVIII  əsrlərdə  Meksikada  memarlıq  və  şəhərsalma  sürətlə  inkişaf  edirdi.  Memarlıqda 
barokko üslubu üstün idi. XVII əsrdə inşa edilmiş Milli saray dövrün ən yaxşı memarlıq abidələrindəndir. 
XVII əsrin əvvəllərində La- Pasda teatrın açılışı oldu. 
XVIII əsrdə ölkənin musiqi həyatında əvvəl ispan, sonra isə italyan operaları başlıca rol oynadı. Meksikada 
teatr sənətinin əsasını qədim hindu dini mərasimləri təşkil edirdi. 1670-ci ildə Mexikoda ilk kütləvi teatr tamaşası 
göstərildi. Sonra başqa şəhərlərdə də teatrlar fəaliyyətə başladı. 
XVIII əsrdə tikilmiş memarlıq abidələri sırasında Potosi kilsəsi xüsusi diqqət çəkir. 
XVII  əsrin  əvvəllərində  əsası  qoyulan  Harvard  Universiteti  XVIII  əsrin  başlanğıcına  qədər  Amerikada 
yeganə ali məktəb idi. 
XVIII  əsrdə  Şimali  Amerikada  elmin  görkəmli  nümayəndələrindən  biri  kimi  tanınan  məşhur  siyasi  xadim 
Bencamin Franklin, həmçinin elektrik sahəsinə aid bir çox tədqiqatların müəllifi idi. O,  1727-ci ildə Filadelfiyada 
elm həvəskarlarının klubunu yaratmışdı. 
1751-ci ildə ABŞ-da teatr yaradıldı və həmin əsrin ikinci yarısında milli dramaturgiya formalaşdı. 
 

 
220 
 
 
 
Harvard Universiteti 
 
 
Harvard Universiteti  ABŞ-ın və dünyanın ən məşhur universitetlərindən biridir. Universitet müstəmləkəçilərın 
Amerika  qitəsinə  gəlişindən  az  sonra,  1636-cı  ildə  yaradılmışdı.  Kollec  ingilis  missioneri  və  xeyriyyəçisi Con 
Harvardın  şərəfinə  onun  adı ilə  adlandırılıb.  Massaçusets ştatının Kembric şəhərində  yerləşən  universitetin  sahəsi 
154  hektarlıq  ərazini  əhatə  edir.  Harvard  Universitetinin  kitabxanası dünyanın  ən  böyük  özəl  kitabxanasıdır.  
Harvard Universitetinə qəbul qaydaları çox sərtdir və qəbul olmaq üçün sənədlərini təqdim edənlərin yalnız 20%-ə 
qədəri Harvard tələbəsi adına yiyələnmək şansı qazanır. Qəbul imtahanları 2 mərhələdə (test və müsahibə) aparılır. 
Hesab  olunur  ki,  Harvardın  məzunu,  eyni  zamanda  bir  neçə  karyera  qurmaq  və  hər  yerdə  özünü  yüksək  ixtisaslı 
mütəxəssis kimi təqdim etmək imkanına malikdir. Harvard Universitetini çox sayda dünya şöhrətli şəxslər bitirib. Bu 
universitetin  məzunlarından  biri  də Microsoft şirkətinin  yaradıcısı Bill  Qeytsdir.  O,  Harvardın  diplomunu 
universiteti 2 il oxuyub yarımçıq qoyduqdan düz 32 il sonra  -  2007-ci ildə alıb. Universitetin hazırkı büdcəsi 34,9 
milyard ABŞ dollarıdır ki, bu da bir çox ölkələrin büdcəsindən dəfələrlə çoxdur. 
 
 
 
 
                                          
   
                                                       Milli saray (Meksika) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Barokko üslubunda 
tikilmiş Potoisi kilsəsi 
 

 
221 
 
 
T E R M İ N L Ə R 
 
- A - 
 
Ağsaqqal
 
Qədim dövrdə qəbilə icmasının başçısı. 
Ağsaqqallar Şurası
 
E.ə VIII əsrdə Afina şəhər dövlətini idarə edən ali orqan. 
«Ağıllı insan»
    
Təxminən 40 min il bundan əvvəl meydana gəlmiş  müasir insanlara bənzər adam.
 
Aqora
 
Qədim Afinada bazar meydanı. 
Aqrar çevriliş
 
Kənd  təsərrüfatında  muzdlu  əməyin  kütləvi  şəkildə  tətbiqi  nəticəsində  kapitalist 
münasibətlərinin bərqərar olması. 
Axeylər
 
Qədim yunan tayfalarından biri. Mikena mədəniyyətinin qurucuları hesab olunur. 
Akropol
 
Afinanın yuxarı şəhər adlanan hissəsi. 
Allah
 
Dünyanı idarə edən fövqəladə varlıqlardan ən qüdrətlisi, islamda tək olan Allahın adı. 
Amfiteatr
 
Qədimdə kütləvi tamaşa üçün nəzərdə tutulmuş tikili. 
Amfora
 
İki şaquli qulpu və dar ağzı olan gil qab. 
Amon
   
 
Qədim Misirdə baş allah və fironun havadarı hesab olunurdu. 
Antik
 
(latınca ―antikvitas‖) Qədim deməkdir  
Antik mədəniyyət
 
Qədim yunanların və romalıların mədəniyyəti belə adlanır. 
Antropogen
 
İnsanın ətraf mühitə təsiri nəticəsində yaranan dəyişiklik. 
Antropoloq
 
Antropologiya ilə məşğul olan (insan skletinə əsasən onu öyrənən) alim. 
Anaxaqanlıq
 
(matriarxat) İnsanların ana xətti ilə qohumluq əsasında birləşməsi. Üst Paleolitdən Erkən 
Tunc dövrünə qədər olmuş tarixi mərhələ. 
Arilər
 
E.ə II minillikdə Hindistana və İrana köçərək orada məskunlaşan tayfalar. 
Arxeoloq
 
Qazıntı işi aparan və maddi mənbələri öyrənən alim. 
Arxeologiya
 
 
Maddi mənbələr əsasında bəşəriyyətin tarixi keçmişini öyrənən elm. 
Armada
 
Böyük donanma deməkdir. 
Aristokratiya
 
 
(yunanca ―yaxşıların hakimiyyəti‖) Qədim Yunanıstanda adlı-sanlı adamlara verilən ad. 
Arşakilər 
 
Parfiyada hökmdar sülaləsi. E.ə. 250 - e. 224-cü illərdə hakimiyyətdə olmuşdur. 
Ataxaqanlıq
 
(patriarxat)  Təsərrüfatda,  ailədə  və  cəmiyyətdə  əsas  rolun  kişiyə  məxsus  olduğu  nəsli 
icma qaydası. Erkən Tunc dövründə meydana gəlmişdir. 
Atabəy
 
Səlcuq sultanlarının azyaşlı vəliəhdlərinin tərbiyəçisi və qəyyumları. 
Ateizm
 
(―allahsızlıq‖) hər cür dinləri və dini təsəvvürləri inkar edən dünyagörüşü sistemi. 
Attika
 
Orta Yunanıstanda, Afina şəhərinin yerləşdiyi tarixi vilayət. 
Aslanlar yuvası
 
Aşşur dövlətinin paytaxtı Nineviya şəhərinə verilən ad. 
Aullar
 
Mərkəzi Asiya xalqlarında obalara verilən ad. 
Aymaklar
 
 
Ayrı-ayrı təsərrüfat özəkləri olan aullara - obalara verilən ad. 
Avqust
 
Romada ―altıncı ay‖. Roma imperatoru Oktavianın şərəfinə adlandırılmışdı. 
 
 
- B - 
 
Bac
  
Sasanilər dövlətində sənətkar və tacirlərdən alınan vergi. 
«Bacarıqlı insan»
 
Əmək alətləri hazırlaya bilən ən qədim insan. Alt Paleolit dövründə meydana gəlmişdir. 
Babil
 
(şumer dilində ―Allahın qapısı‖) Fərat çayının orta axarında qədim şəhər. 
Bahadır
 
Monqollarda xan titulu daşıyan hərbi rəis, noyon. 
Bank
 
(italyanca  ―skamya‖,  ―idarə  stolu‖  deməkdir).  İlk  dəfə  1156-cı  ildə  İtaliyada,  Venesiya 
şəhərində meydana gəlmişdir. 
Bambuk
 
Qədim Çində yazı vasitəsi. 
Batır
 
Qazaxlarda igid və şücaətli adamlara verilən ad. 
Rokoko
 
 XVI-XVIII əsrlərdə Avropada məşhur olan bəzəkli memarlıq üslubu. 
Barbarlar
 
(latınca  ―yadellilər‖)  Qədim  romalılar  antik  mədəniyyətə  yabançı  olan  bütün  tayfa  və 
xalqları ―barbar‖ adlandırırdılar. 
Baskak
 
Monqol  və  Qızıl  Ordu  dövlətlərində  xanın  işğal  edilmiş  ərazilərindəki  xüsusi 
nümayəndəsi olub məhsul və pul vergilərini toplayırdılar. 

 
222 
 
Bədəvi
 
(ərəbcə  ―çöllülər‖)  Ərəbistan  yarımadasının  şimalında    yaşayan  köçəri  ərəblər,  səhra 
adamı. 
Bəngüdaşlar
 
 
Göytürklərdə xaqanların şərəfinə qoyulan daş heykəllər. 
Bidətçi
 
Dönük, mövcud kilsə təliminə qarşı çıxan, kafir. 
Bizans
 
Şərqi Roma imperiyası. 
I ictimai əmək bölgüsü
  Maldarlığın əkinçilikdən ayrılması. 
Bill
 
(ingiliscə) ―qanun‖, ―qanun layihəsi‖ deməkdir. 
Biy
 
Qazaxlarda ayrı-ayrı tayfalardan ibarət aulun başçısı. 
Biyar
 
Kəndlinin feodal və ya dövlətin nəfinə onların təsərrüfatında pulsuz işləməsi. 
Boqdıxan
 
Çində Mancur sülaləsindən olan hökmdarlara verilən ad. 
Boyar
 
Rus cəmiyyətində yüksək zümrə. 
Böyük Çin səddi
 
Çinin  şimalında  qala  divarı.  E.ə.  214-cü  ildə  imperator  Sin  Şixuandinin  əmri  ilə,  hun 
tayfalarının şimaldan hücumlarından qorunmaq məqsədi ilə ucaldılmışdı. 
Böyük İpək yolu
 
Mərkəzi  və  Ön  Asiyaya  Çindən  gələn  karvan  yolu.  E.ə.  II  əsrdə  Çində  Xan  sülaləsinin 
hakimiyyəti dövründə salınmışdır. 
Böyük yasa
 
Monqol dövlətində qanunlar məcəlləsi. 
Brahma
 
Qədim hindlilərdə baş allah, kainatın yaradıcısı. 
Brahmanlar
 
Qədim Hindistanda kahinlər kastası. 
Brümer
  
(fransızca) duman deməkdir. Fransa burjua inqilabı dövründə istifadə edilən təqvimdə 2-
ci ayın adıdır. 
Buddizm
 
Dünyanın  bütün  ölkələrində  davamçıları  olan  üç  dünyəvi  dindən  biri.  E.ə.  VI  əsrdə 
Hindistanda meydana gəlmişdir. 
Burjuaziya
 
 (fransızca)  kapitalist  cəmiyyətində  istehsal  alət  və  vasitələrinin  sahibi  olan  və  muzdlu 
əməyi istismar etməklə kapitalist gəliri əldə edən hakim sinif, azad bazar münasibətlərinə 
əsaslanan cəmiyyətdə sahibkarlar  zümrəsi.  
 
 
- C - 
 
Cagir
 
Böyük Moğol imperiyasında şərti torpaq mülkiyyət forması. 
Canişin
 
Şərqdə və Qədim Romada vilayət başçıları. 
Cəng arabası
 
Atlara qoşulmuş ikitəkərli yüngül araba. Qədim Şərqdə meydana gəlmişdi. 
Cəngavər
 
Qərbi Avropada atlı döyüşçü. 
Cihad 
 
İslam dininə əsasən vətənin istiqlaliyyətini qorumaq üçün aparılan müqəddəs müharibə. 
Cizyə
 
Xilafətdə müsəlman olmayanlardan, əsasən xristianlardan alınan can vergisi. 
 
 
- Ç -  
 
Çar
 
(latınca ―sezar‖) 1547-1721-ci illərdə Rusiyada dövlət başçısının daşıdığı rəsmi titulu. 
Çati
 
Qədim Misirdə fironun ən yaxın köməkçisi. 
Çek sistemi
 
Qiymətli kağızların tətbiqi sistemi. 
 
 
- D - 
 
«Daxmalı qullar»
 
Qədim  Romada quldarların  xırda torpaq sahəsi, əmək alətləri verdikləri  və daxma tikib, 
ailə qurmalarına icazə verdikləri qullar. 
Damba
 
Misirdə doğranmış  qamışla qarışıq gildən aşırım şəklində tökülmüş torpaq bənd. 
Danışan alət
 
Qədim Romada qullara verilən ad. 
Dastakert
 
(farsca)  Sasani  imperiyasında  feodalın  şəxsi  mülkiyyətində  olan  və  irsən  keçən  torpaq 
mülkiyyəti. 
Daosizm
 
Çində dini-fəlsəfi nəzəriyyə. 
Dehqan 
 
Sasanilər dövlətində xırda və orta feodallara verilən ad. 
Demetra
 
 
Qədim yunan mifologiyasında məhsuldarlıq və əkinçilik ilahəsi. 

 
223 
 
Demokratiya
 
(yunanca  ―demosun  hakimiyyəti‖)  Hakimiyyətin  xalqa  mənsub  olduğu  dövlət 
formalarından biri. 
Demos
 
Qədim Afinada Attikanın aristokratlardan başqa bütün azad əhalisi. 
«Dəniz kraliçası»
 
Orta əsrlər dövründə İtaliya şəhər respublikası olan Venesiya şəhərinə verilən ad. 
Din
 
İnsanın  fövqəltəbii  varlıqlara  (allahlara,  ruhlara  və  s.)  inamına  əsaslanan  dünyanı 
dərketmə halı, onun ətraf gerçəkliyə baxışı, müvafiq davranış və fəaliyyəti. 
Diggerlər
 
(ingiliscə  ―yerqazan  deməkdir‖) 
İngiltərədə  kənd  yoxsulları  arasında  yayılmış  dinc 
hərəkat. 
Dorilər
 
Qədim  yunan  tayfalarından  biri.  İlk  vaxtlar  Şimali  Yunanıstan  vilayətlərində 
məskunlaşmışdılar. 
Drujina
 
Tayfanın hərbi başçısının, sonralar isə knyazın, kralın yanında daimi silahlı dəstə. 
Dumanlı Albion
 
İqliminə görə Britaniya adalarına qədimdə verilən ad. 
Durğunluq
  
Osmanlı  dövlətində  ictimai  həyatda,  mədəniyyətdə,  təsərrüfatda  inkişafsızlıq, 
hərəkətsizlik. 
Divan 
 
Bir  çox  Şərq  ölkələrində  (Xilafətdə,  Oğuz,  Qızıl  Ordu,  Osmanlı  və.s),  hökmdarlarının 
yanında fəaliyyət göstərən və ali məsləhət şurası rolunu oynayan dövlət orqanı. 
Divan ( xan şurası)
 
Bir  sıra  xanlıqlarda,  xanın  yanında  məşvərətçi  səslə  fəaliyyət  göstərən  və  bəzən  xanın 
çıxardığı qərara təsir göstərə bilən  orqan. 
Divan torpaqları
 
Dövlətə məxsus olub, gəliri birbaşa xəzinəyə daxil olan torpaqlar. 
Dövlət
 
Nəsli icmanın dağılması və siniflərin meydana gəlməsi ilə yaranmışdı. İlk dövlətlər e.ə. 
IV -III minilliklərdə Misirdə və Mesopotamiyada meydana gəlmişdi. 
Dövlət torpaqları
 
Feodal  torpaq  mülkiyyətinin  əsas    forması  olub  divan    torpaqları  və  ya  sultan  (xəlifə) 
torpaqlarına deyilirdi. 
Dulusçuluq
 
Gildən saxsı qablar hazırlanan sənət sahəsi. İlk dəfə Neolit dövründə meydana gəlmişdir. 
 
 
- E -  
 
Ellada
 
Yunanların  Qədim  Yunanıstanın  özündə,  Egey  dənizi  adalarında  və  Kiçik  Asiya 
sahillərində məskunlaşdıqları ərazilərə verdikləri ad. 
Ellinlər
 
Yad ölkələrdə məskunlaşmış, amma eyni dildə danışan, eyni yazıdan istifadə edən, eyni 
allahlara  etiqad  edən  və  özünü  vahid  xalq  hesab  edən  bütün  qədim  yunanların  özlərinə 
verdikləri ümumi ad. 
Ellinizm
 
Makedoniyalı İsgəndərin Şərqə yürüşü nəticəsində yaranmış mədəniyyət. Qədim Şərq və 
yunan mədəniyyətinin ənənələrinin qovuşması nəticəsində yaranmışdı. 
Elxan
 
Elxanilər dövlətinin hökmdarlarının daşıdığı titul. 
Enolit
 
Mis-Daş dövrü. E.ə VI minillkdən IV minilliyin ikinci yarısınadək davam etmişdi. 
Ensi, en
 
Şumerlərdə şəhər hakimi. 
Etnoqrafiya
 
 
Müxtəlif xalqların həyatını öyrənən elm. 
Etrusklar
 
E.ə.  I  minillikdə  Apennin  yarımadasının  şimal-qərbində  məskunlaşmış  İtaliyanın  ən 
inkişaf etmiş tayfası. 
 
 
- Ə -   
 
«Əbədi qızıl şəhər»
 
Qədim Roma şəhərinə verilən ad. 
Əlifba
 
Bir işarənin bir səs bildirdiyi yazı sistemi. İlk dəfə e.ə. XIII əsrdə finikiyalılar tərəfindən 
yaradılmışdır.  22  samit  ibarət  olan    Finikiya  əlifbası  sonralar  yunanlar  tərəfindən 
təkmilləşdirilmişdi. 
Əmək alətləri
 
Müəyyən məhsulun istehsah üçün insan tərəfindən istifadə oluna vəsait. 
Əmək məhsuldarlığı
 
Müəyyən zaman müddətində insanın görmüş olduğu işin həcmi. 
Əmir
 
Ərəb xilafəti dövründə  vilayət canişini,  sonralar Şərqin  müsəlman ölkələrində  sərkərdə, 
hakim, rəis, dövlət başçısı. 
Əmirlik
 
Şərqin müsəlman ölkələrində əmir tərəfindən idarə olunan feodal mülkiyyəti, dövlət.