Anatomiya 2014. indd
Yüklə 3,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Gipertrofiya
Gipertrofiya deb a’zo yoki uning qismi hajmining katta- lashishiga ay tiladi. Odatda, gipertrofiyalangan a’zoning funksiyasi ham kuchayadi. Gipertrofiya, ko‘pincha, ammo hamma vaqt ham emas, kompensator mos lashish sifatida rivojlanadi. Gipertrofiya chin va soxta bo‘ladi. Chin gipertrofiyada a’zoni barcha tarkibiy qismlarini yoki fa- ol parenximatoz qismining hajmi kattalashadi, to‘qima hujayrasi- ning o‘lchami yoki hujayralar soni ortadi (giperplaziya). Ba’zan bir vaqt ning o‘zida ham u ham bu hol kuzatiladi. Chin gipertropiya funksional ish faoliyatini oshishi tufayli rivojlanadi, ammo to‘qi- malarda moddalar almashinuvining neyrogumoral idora etilishi- ning buzilishi bilan bog‘langan bo‘lishi ham mumkin. Bu, odat- da, a’zo funksiyasining kuchayishi bilan o‘tadi. Soxta gipertropiya deb, a’zo hajmining undagi oraliq, ko‘pincha, yog‘ to‘qimasining o‘sib ketishi bilan bog‘liq bo‘lgan kattalashishiga aytiladi. A’zoning faol qismi – parenxima – soxta gipertrofiyada hatto kichrayishi mum kin. Masalan, falajlangan oyoq hajmining kattalashishi uning mushaklarining atrofiyasida mushak tutamlari orasida yog‘ to‘qi- masining zo‘r berib ko‘payishi tufayli kuzatiladi. To‘qima funksional ish faoliyatini ortishi tufayli rivojlana- 57 digan gipertrofiya ishchi gipertrofiya deb ataladi. Ishchi giper- trofiya mutlaqo sog‘ lom kishilarda kuzatilishi mumkin. Bunday hollarda uning paydo bo‘lishi patologik jarayonga bog‘liq emas. Gav da mushaklarining bunday gipertrofiyasi jismoniy mehnat bi- lan shug‘ullanadigan shaxslarda, sportchilarda kuzatiladi. Patologiya sharoitida ishchi gipertrofiya qandaydir patologik ko‘ rinish tufayli mazkur a’zoning zo‘r berib ishlashga ehtiyoj tu- g‘ilganda kompensator jarayon sifatida rivojlanadi. Bunday giper- trofiya kompensator gipertrofiya deb yuritiladi. Ishchi va kompensator gipertrofiyaning ko‘p uchraydigan ko‘rinish laridan biri yurak gipertrofiyasidir. Yurak zo‘r berib ish- lashi natijasida har bir mushak tolasining o‘lchami ortadi va yu- rak kattalashadi. Yurak har ikki bo‘lagining keskin gipertrofiyasi- da yurak birnecha marta kattalashgan bo‘ladi: bunday yurak «nov- vos» yuragi deb ataladi. Uning og‘irligi 700–900 g chap qorincha devorining qalinligi esa 2,5–2,8 sm ga yetishi mumkin. Ishchi gi- pertrofiya silliq mushakli a’zolarda va bezli a’zolarda ham sodir bo‘lishi mumkin. Bir buyrak o‘sib yetilmaganda yoki patologik jarayon bilan shikastlanganda ikkinchi buyrakning gipertrofiya- si rivojlanadi. Yo‘q bo‘lgan a’zo yoki uning qismi funksiyasining o‘rnini bosish bilan yuzaga kelgan gipertrofiya vikar gipertrofiya deb ataladi. Agar miokard gipertrofiyasining rivojlanishiga olib kelgan sabab yurak dekompensatsiyasi rivojlanishiga qadar barta- raf etilsa, yurak o‘lchamlari va og‘irligi asta-sekin kamayib mo‘ta- dillanishi mumkin. Bu esa aslida miokard gipertrofiyasi qaytar ja- rayon ekanligini ko‘rsatadi. Moddalar almashinuvining neyro – gumoral idora etilishining buzilishi oqibatida kelib chiqqan giper- trofiyalar bir vaqtda ko‘pchilik a’zolarda yoki ularning ayrimlari- da rivojlanishi mumkin. Yüklə 3,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|