Anatomiyanın əhəmiyyəti. Öyrənmə metodları

Zulal mübadiləsi və onun funksiyaları. Zulallar amin turşuların birləşməsindən əmələ gələn mürəkkəb üzvi maddələrdir. İnsanın qəbul etdiyi qida maddələrində 20-dən çox aminturşusu var. Bəzi orqanizmində sintez olu- na bilmir və yalnız qida ilə qəbul edilməlidirlər. Bunlar əvəzedilməyən aminturşulardır (arginin, valin, leysin, histidin, lizin, fenilalanin, izoleysin, metionin, treonin, triptofan). Hər hansı əvəzedilməyən aminturşu qidadan çıxarıldıqda boyun inkişafdan qalması, çəikinin azalması və sinir pozğunluqları baş verir. Tərkibində əvəzedil- Azot balansı. Azot—zülalın və aminturşunun əsas tərkib hissəsidir. Zülal mübadiləsinin vəziyyətini öyrən- mək üçün azot balansını, yəni orqanizmə daxil olan azotun miqdarı ilə orqanizmdən xaric olan azotun arasında- kı fərqi müəyyən etmək lazımdır. 6,25qr zülalda 1 qr azot olur. Məs., əgər sidikdə 20qr azot varsa, deməli ora-da zülalın miqdarı 6, 25×20=125qr olacaq. Yəni sutkada orqanizmdə 125qr zülal parçalanır və sidiklə xaric olu- nur. Əgər qəbul edilən azot xaric olan azotdan çox olarsa, buna müsbət azot balansı deyilir. Müsbət azot balan-sı cavan, sürətlə böyüyən orqanizmdə və hamilə qadınlarda müşahidə edilir. Orqanizmdən xaric olan azotun miqdarı qəbul edilən azotdan çox məyən aminturşular olan zülallara tamdəyərli zülallar deyilir. Tərkibində heç olmasa 1 əvəzedilməyən amin- turşu çatışmayanlar isə azdəyərli zülallar hesab edilir. Əvəzedilən aminturşular orqanizmdə sintez olurlar. Bunlara aiddir: alanin, asparagin turşusu, qlutamin turşusu, tirozin vəs.

Zülalların aşağıdakı funksiyaları var:

1)Struktur və plastik funksiya—zülallar tikinti materialıdır

2)Fermentativ f—fermentlərin tərkibində olub kimyəvi proseslərdə iştirak edir

3)Müdafiə f—orqanizmə yad cisim daxil olduqda onunla mübarizə aparmaq üçün əmələ gələn immun cisim-antitel- zülal təbiətlidir

4)Nəqliyyat f—zülali birləşmə olan Hb oksigeni və karbon qazını daşıyır

5)Zulallar irsiyyətin ütürücüsüdür—nüvədə olan nukleoproteidlərin tərkibində olan nuklein turşular (DNT, RNT) irsi əlamətlərin daşıyıcısıdır

6)Requlyator (tənzimləyici) f—zülal tərkibli hormonlar müxtəlif orqanların fəaliyyətinə təsir edərək, bioloji sabitliyi təmin edir

7)Zulallar enerji mənbəyidir—1 qr zulal oksidləşəndə 4kkal enerji ayrılır.

Zülalın sutkalıq tələbatı—100 qr.