I. Arifmetika
127×64+173×36+127×36+173×64 = 127*(64+36)+173*(36+64)=127*100+173*100=12700+17300=300 000
II. Kasr
+ 1 - = + =
III. Foiz
Jamg'arma bank har bir qo'yilma uchun birinchi yili 15%, keyingi har bir yil uchun 5% dan yillik foiz stavka to'laydi. Jamg'arma bankka qo'yilgan 200000 so'm pul 3 yildan so'ng qancha bo'ladi?
1-yil) 200 000*0.15 = 30 000; 2-yil)200 000*0.05=10 000; Jami:30000+10000+10000=50 000;
200 000 + 50 000 = 250 000.
IV. Proporsiya
12:4=x:6
12*6 = 4*x
72=4x
X=18
V. Sonning butun darajasi. Ildiz
1. 57 × 54 : 53 = 2. =
VI. Mehnat unumdorligi. Hosildorlik. O'rtacha miqdorlar
Firma futbolkalar ishlab chiqarishga mo‘ljallangan. Unda 5 ta ishchi ishlaydi va ularning har biri haftasiga 48 soatdan mehnat qiladi. Agar firma bir haftada 400 ta futbolka ishlab chiqarsa, uning mehnat unumdorligini toping.
5*48 = 240; 2) 240/400 = 0.6 Javob: 0.6
Dehqon xo‘jaligida 10 gektar yerga paxta ekilgan. Har bir gektar yerning hosildorligi mos ravishda qo‘yidagilarga teng: 34, 38, 32, 22, 8, 15, 28, 54, 35, 24. Ushbu ma’lumotlar asosida dehqon xo‘jaligida o‘rtacha paxta hosildorligini toping.
VI. Hisoblang:
= (1(1-1))+(2(2-1))+(3(3-1))+(4(4-1))+(5(5-1))=40
VII. Iqtisodiy o'sish.
Daromaddagi kapital hissasi 0,75, mehnatning hissasi 0,25 ga teng. Agar mehnat sarfining o‘sish sur’ati 2%, kapital sifatining o‘sish sur’ati 3%, mehnat unumdorligining o‘sish sur’ati 5% bo‘lsa, ishlab chiqarish hajmining o‘sish sur’atini toping.
VIII. Inflatsiya darajasini xisoblash.
Deylik, 2010 yilda narxlar 2005 yildagiga nisbatan 10 marta oshgan, ya’ni iste’mol narxlar indeksi 1000 % ga teng bo‘lsin. Agar 2004 yilda bu indeks 800 % ga teng bo‘lsa, u holda (2004, 2005) yillar orasidagi inflyatsiyaning o‘sish sur’atini toping.
IX. Pul muomalasi.
Agar YaMMning nominal hajmi 20000 mlrd. dollar bo‘lib, muomaladagi pul massasi 5000 mlrd. dollar bo‘lsa, u holda muomaladagi pul tezligi qanday bo‘ladi?
x=20000 mlrd; y=5000 mlrd; PT=(x/y)=(2000/5000) = 4 marta
Agar muomaladagi pul massasi 40 % ga kamayib, narxlar 20 % oshsa, u holda muomaladagi pul tezligi qanday o‘zgaradi?
y2 =0.6y1; x2=1.2x1; (PT2/PT1)=?
PT1=(x1/y1);
PT2=(x2/y2) = (1.2x1/0.6y1)= 2(x1/y1)=2PT1;
PT2=2 marta ortadi.
X. Ishsizlik darajasini hisoblash.
Agar ish bilan band bo‘lganlar soni 90 mln. bo‘lib, ishsizlar soni 10 mln. bo‘lsa, u holda ishsizlik darajasi qanday bo‘ladi?
A=90 mln; B=10 mln; n=?
n=(B/A)*100% = (10/90)*100% = 11.11%
XI. Import va eksport.
Agar tovarlarning eksport hajmi 80, import hajmi 60 ga teng bo‘lsa, tashqi savdo aylanmasi va sof eksport nimaga teng bo‘ladi?
E=60; I=80; TSA=?
TSA=E+I=80+60=140; SE=80-60=20.
XII. Soliqlar.
Yilning boshida Ravshanning oylik maoshi 300000 so‘m bo‘lib, eng kam ish haqi darajasi 20000 so‘m bo‘lgan bo‘lsa, yanvar oyida Ravshan qancha soliq to‘laydi?