Aparan yol kimi

İKİNCİ  BÖLMƏ. DEMOKRATİYA MƏDƏNİYYƏTİ 
VƏ  VƏTƏNDAŞ CƏMİYYƏTİ
DEMOKRATİYA MƏDƏNİYYƏTİ  VƏ  VƏTƏNDAŞ CƏMİYYƏTİ
DEMOKRATİYA MƏDƏNİYYƏTİ:  MAHİYYƏT,
PRİNSİP, DƏYƏR VƏ NORMALAR.
Demokratik mədəniyyətin dəyər və prinsipləri
•  
Xalq hakimiyyəti
•  
Qanunun aliliyi
•  
Hakimiyyətin bölünməsi
•  
Vətəndaş cəmiyyəti
•  
İnsan hüquqları
•  
Bazar iqtisadiyyatı
•  
Şəxsiyyət azadlığı
•  
Şəxsi və Sosial məsuliyyət
•  
Şəxsi və ictimai maraqların uyğunluğu
Ф 
Demokratiya  - 
xalq  özünüidarəsində 
bütün  vətəndaşların 
bərabər olduğu  elə bir sistemdir ki, siyasi məsələlər  əksər vətəndaşlar 
tərəfindən,  azlığın  hüququnun  nəzərə  alınması  və  müdafiəsi  ilə  ilə 
həll edilir.
1 2 0
F u a d  M w u n a d o v
Kulturnlogiva effektivli havat va faalivvola aparan vol
Ф 
Demokratik sistem  xalq nümayəndələrinin  sağlam düşüncə və 
öz hərəkətlərinə  görə ictimai  məsuliyyət  əsasında  ictimai  maraqlara 
xidmətini nəzərdə tutur.
Ф 
Siyasi  baxımdan,  demokratiya  birbaşa  və  nümayəndəli  olur. 
Nümayəndəli  demokratiya müasir dünyada ən  geniş  yayılmışdır.  Bu, 
nəticəsində  xalqa  hesabat  verməli  olan  hökumət  seçilən  müntəzəm, 
azad, düzgün və  müsabiqə xarakterli  seçkilərdir.
Ф  Demokratik  dövlətdə  hökumət  öz  xalqına  xidmət  üçün
mövcud  olur.Belə  hökumət  öz  vətəndaşlanna  mədəniyyət,  təhsil, 
maarif,  azad  informasiya 
kimi  nemətlərdən  istifadə  etmək  üçün 
bərabər  imkanlar  və  geniş  şərait  yaratmalıdır.  Xalqın  inamını  itirmiş 
hökumət  yenisi ilə  əvəz edilir.
Ф 
Demokratiya  mədəniyyəti  ideya,  prinsip,  dəyər,  sosial 
institutlar, 
hüquq 
və 
vəzifələr, 
eləcə 
də 
həyat 
fəaliyyəti 
texnologiyalarının  qarşılıqlı əlaqəli  bütöv sistemdir.
$  
Demokratiya  mədəniyyəti  -  ədalətli  qanun  yaradılması,  xalqın 
sosial-mədəni  inkişafi  üçün  geniş  imkanlar  yaradan  perspektiv  və 
təminat,  ölkə  vətəndaşlarının  milli  maraqlarına  cavab  verən  norma 
və  qaydalara 
könüllü 
tabeliyini 
nəzərəd  tutur.  Demokratiya 
mədəniyyətinin  formalaşdırılması  və  inkişafı  xalqı  təmsil  edən 
qanuniləşmiş  hökumətin  qanunyaratma  prosesinin  effektivliyindən 
daha çox  asılıdır.
Ф 
Demokratik 
mədəniyyət  vətəndaş  cəmiyyəti 
inkişafının 
universal əsası və başlıca hərəkətverici qüvvəsidir.
Demokratik mədəniyyətin  əsas parametrləri:
•  
Demokratik siyasi sistem
•  
Demokratik hüquqi sistem və  sosial etika
•  
demokratik idarəetmə metodlan
•  
Azad informasiya
•  
Dövlətin  mədəniyyət  siyasətinin 
intellektual,  hüquqi,  və 
idarəetmə mədəniyyətinin prioritetləri.
•  
Yüksək texnologiyalara əsaslanan bazar iqtisadiyyatı
•  
Milli  maraqlara  avab  verən 
peşəkar,  mədəni,  humanist 
meyarlar  əsasında  rəhbər  və  ekspertlərin  seçilib  istifadəsini 
təmin edən  şəffaf, ədalətli və demokratik kadr siyasəti.
121

---

Kuad  Mommadov
Kulturoloeiva effcktivli havat »э foalivvata aparan  vol
•  
Orta  təbəqənin  üstünlüyü  hesabına  cəmiyyətdə  sosial-siyasi
stabilliyin  əldə  olunmasına 
istiqamətlənmiş 
ədalətli 
paylama münasibətləri.
•  
Sülh  mədəniyyəti,  mədəni  mübadilə  və  dialoq,  beynəlxalq
əməkdaşlıq.
•  
Mədəni müxtəliflik və mədəni plüralizm.
•  
Milli və din azadlıqları  maqraqlannın gözlənilməsi.
Demokratik cəmiyyət nəzərdə tu tu r:
•  
Hadisələrin  işıqlandırılması  və  qiymətləndirilməsində  azad  və
müstəqil 
KİV-nin 
obyektiv, 
vicdanlı, 
elmi 
əsaslı 
yanaşmasını.
•  
Fikir və informasiya mübadiləsinin  azadlığını.
•  
Xalq qarşısında debat və  qərar qəbuletmənin açıqlığını.
Demokratik idarəetmə siyasi sisteminin  aparıcı prinsipləri:
Ф  Majoritar  seçki  prinsipi,  əksər  səsləri  qazanma  nəticəsində 
namizədin  qələbə  qazanmasına  əsaslanır.  O,  siyasi  sistem 
olaraq, 
demokratiyanın 
əsas 
prinsiplərindən 
biridir. 
Majoritarizm, 
birqayda 
olaraq, 
dövlət 
hakimiyyətini 
məhdudlaşdıran, 
eyni 
zamanda, 
azlıqların 
hüququ 
və 
şəxsiyyətlərin  fərdi  hüququnu  təmin  edən  konstitusiya 
daxilində  fəaliyyət  göstərir.Vətəndaşlann  ən  mühüm  ayrılmaz 
hüquqları,  müddəalar  qanuna  zidd  olduqda  dövlət  və  ya 
məhkəmələr 
tərəfindən 
belə 
pozulmayan, 
konstitusiya 
tərəfindən təmin edilir.
Si 
".Saxlama  və  qarşılaşdırma"  sistemi.  Bu  sistem  hakimiyyət 
balansını  təmin  dir.  Belə  yanaşma,  hər  hansı  bir  idarəetmə 
orqanı,  siyasi  institut,  insanlar  qrupu  və  ya  aynca  şəxsdə 
hakimiyyət  artması  halını  aradan  qaldırır.  Xüsusilə,  müstəqil 
məhkəmə  sisteminin  mövcudluğu,  həm  qanunverici,  həm  də 
icraçı  hakimiyyəti  öz  səlahiyyətləri  hüdudlarından  kənara 
çıxmağa  imkan  verməyərək,  qarşılıqlı  nəzarətlə  bir-birini 
tarazlaşdırmağa imkan  verir.  Nəticədə,  vətəndaşların hüquqları 
üçün  yaranan,  hakimiyyətin  bir  şəxsiyyət  və  ya  dövlət 
strukturunun əlində cəməşməsi  təhlükəsi  aradan  qalxır.
122
Fuad  Mammadov
Kulturoloeiva effcktivli havat  va faaliyyata aparan  yol
Demokratiya  mədəniyyətinin 
formalaşdırılması  üzrə  praktik 
fəaliyyət üçün aşağıdakılar zəruridir:
• 
Demokratik mədəniyyətin həyat tərzinə çevrilməsi  üçün  onun 
imkan  və  üstünlüklərini  aşkar  edən  demokratik  dəyərlər  və 
təcrübə  prinsipləri  ilə  uşaq  və  gənclər,  eləcə  də  yaşlı  əhali  ilə 
sistemli təlimin təşkili.
• 
Cəmiyyətin  bütün  bölmələrində 
demokratik  mədəniyyətin 
formalaşması  və  inkişafını  təmin  edən  yeni  sosial  institutların 
yaradılması.
Bçlə  institutların 
ideoloji  vəzifəsi  azadlıq  və  müstəqillik, 
məsuliyyət,  yaradıcılıq,  insan  hüquqları  və digər dəyərlərə əsaslanan 
yeni 
insan 
tərbiyəsi 
və 
yeni 
ictimai 
münasibətlərin 
formalaşdırılmasına yardım etməkdir.
Demokratik 
metodlara  əsaslanan  idarəetmə  mədəniyyəti 
aşağıdakıları nəzərədə tutur:
•  
Günün  tələblərinə  cavab  verən  həyat  fəaliyyətinin  effektiv 
forma, metod və texnologiyalarının tapılması.
•  
Ziddiyyətlərin düzgün  həlli,  şəxsi  maraqlann  ictimai,  qrup  və 
dövlət  maraqlan ilə  uyğunlaşdırmaq bacanğı.
•  
Tolerantlıq  yaratmaq,  güzəştlər  tapmaq,  müxtəlif  adamlar  və 
strukturlarla 
əməkdaşlıq  və  işgüzar  münasibətlər  qurmaq 
bacanğı.
Demokratik  idarəetmənin 
yüksək  mədəniyyəti 
rəhbərlərin 
peşəkarlığına  və  pozitiv  mənəvi 
keyfiyətlərinə  əsaslanarsa, 
vətəndaşlann  ictimai-faydalı  və  rəqabətəqabil  yaradıcı  fəaliyyəti, 
qanunun  aliliyinin  gözlənilməsi  və  cəmiyyətin  mənəvi  sağlamlığının 
qorunması  üçün  əlverişli  şərait  yaranar.  O,  sosial  ədalətə,  ictimai 
rifahın  inkişafına  nail  olmaq,  terrorizm,  anarxiya  və  dağıdıcı 
proseslərin  aradan qaldınlmasına  yardım etməlidir.
İdarəetmə 
proseslərinin 
əksmərkəzləşdirilməsi 
və 
qərarın 
hazırlanıb  qəbul  edilməsi  prosesinə  müstəqil  ekspertlərdən  ibarət 
geniş  dairənin  cəlb edilməsi  hakimiyyət  və məsuliyyətin pavlanmasıs 
və  demokratik  idarəetmə formaları  üçün  geniş  imkanlar  açır.  Sərt 
dövlət  nəzarəti,  demokratik  ölkələrdə  şəxsiyyət  və  cəmiyyətin
123

---

F u a d  M a m m a d o v
Kulturologiva effcktivli havat va faalivvata a p a r a n  vol
maraqlannm  uyğunluğuna  yardım  edən  demokratik  tənzimləmə  ilə 
əvəz edilir.
Demokratiyanın  inkişafına mane olan  sosial hadisələr və  insani 
keyfiyyətlər:
•  
Cəhalət
•  
Şərəfsizlik
•  
Məsuliyyətsizlik
•  
Korrupsiya
•  
Monopolizm
•  
Yoxsulluq
•  
Qeyri-bərabər paylama münasibətləri
•  
Həsəd
•  
Yaltaqlıq
•  
Riyakarlıq
•  
Yerlibazlıq