Aparan yol kimi

İDARƏETMƏ MƏDƏNİYYƏTİNİN ƏSAS PRİNSİPLƏRİ
Əhalinin 
yerli 
əhəmiyyət 
daşıyan 
məsələlərinin 
həllində 
müstəqillik.
Yerli  özünüidarə orqanları  və vəzifəli  adamlarının  əhali qarşısında 
məsuliyyəti.
İnsanın və vətəndaşın  hüquq və azadlıqlarının nəzərə alınması.
Yerli özünüidarənin təşkil və fəaliyyətində qanunilik.
Yerli özünüidarə  fəaliyyətində  kollegiallıq və təkbaşınalıq.
Yerli  özünüidarənin  təşkilati  müstəqilliyi  və  praktik  məsələlərin 
həllində  onun  dövlət  hakimiyyəti  orqanlan  ilə  ahəngdar  qarşılıqlı 
əlaqəsi.
7. 
Yerli  özünüidarənin  maddi  və  maliyyə  resurslarının  onun 
səlahiyyətlərinə uyğunluğu.
8.  Yerli  özünüidarənin  həyata  keçirilən  təşkilati  formalarının 
rəngarəngliyi.
9.  Yerli özünüidarənin fəaliyyətində  şəffaflıq və aşkarlıq.
10. Yerli özünüidarəyə dövlət təminatı.
■ 
Demokratik  ölkələrdə 
yerli  özünüidarə  prinsipləri 
yerli 
özünüidarə  haqqında 
Avropa  Xartiyasında 
öz  hüquqi  təsdiqini 
tapmış  və o,  Avropa Şurası  üzvü ölkələrinin bələdiyyə qanunvericiliyi 
üçün  hüquqi əsas rolunu oynayır.
• 
Yerli  özünüidarə prinsiplərinin  reallaşdırılması  onun  qanun 
məcəlləsində  hüquqi təsdiq  olunması  ilə,  bələdiyyə  nizamnamələrində 
,  bələdiyyə işinin təşkilati forma  və metodlarının bu prinsiplərə  uyğun 
sistemi  ilə  təmin olunur.
■ 
Bələdiyyə 
özünüidarəsinin 
prinsipləri 
obyektiv
qanunauyğunluqlar,  məntiq  və yerli  hakimiyyətin  inkişaf tendensiyası 
əsasında formalaşır.
■ 
Onlar bələdiyyə yaqradıcılığının  ideya-nəzəri əsası  kimi  çıxış 
edərək,  bələdiyyə hakimiyyətinin qurulması  və fəaliyyətini təmin  edir, 
bələdiyyə özünüidarəsi sisteminin  effektliyinin qiymətləndirmə meyarı 
kimi çıxış edir.
148
Fuad  Mammadov
Kulturologiva effektivli havat va faalivvata aparan  vol
BƏLƏDİYYƏ İDARƏÇİLİYİNİN 
FUNKSİYA, FORMA, RESURS VƏ MODELLƏRİ 
Yerli özünüidarənin  əsas funksiyaları
Yerli  özünüidarənin  funksiyaları  onun  təbiəti,  xalq  hakimiyyəti 
sistemində  yeri,  bələdiyyə  fəaliyyətinin  məqsəd  və  vəzifələri  ilə 
şərtlənir.  Bura daxildir:
1.  Yerli 
əhəmiyyət 
daşıyan 
ictimai-mədəni 
və 
iqtisadi 
problemlərin  həllində əhalinin iştirakının  təmin edilməsi.
2.  Bələdiyyə  mülkiyyəti  və  yerli  özünüidarənin  maliyyə 
resurslarının idarə edilməsi.
3.  Bələdiyyə  ərazisinin 
kompleks  sosial-iqtisadi 
inkişafının 
təmin edilməsi.
4.  Əhalinin  sosial-mədəni,  kommunal-məişət 
və  digər  həyat 
əhəmiyyətli  xidmətlər üzrə ehtiyaclarının ödənməsinin təmin edilməsi.
5.  İctimai asayişin  mühafizəsi.
6.  Yerli  idarəetmənin  maraq  və  hüquqlarının 
konstitusiya  və 
qüvvədə olan qanunvericiliyin təmin edilən müdafiəsi.
Yerli özünüidarənin təşkilat formaları
1.  Öz  iradəsini  müxtəlif  formalarlafseçki,  referendum,  yığıncaq 
və s.) ifadə edən vasitəsiz demokratiya.
2.  Gündəlik  nizamnamə  fəaliyyətini  həyata  keçirən 
yerli 
idarəetmənin seçkili orqanı.
3.  Yaşayış  yeri  üzrə  sahə  ictimai  özünüidarəsi  (  bələdiyyənin 
yarandığı  ərazi hissələrində  icma, şura, komutə və s.)
Bələdiyyə idarəçiliyinin resursları
©  Mədəniyyətin  insan  kapitalı  (  bilik,  bacanq,  mütəşəkkillik, 
mənəviyyat, kadrlann yaradıcı  fəaliyyəti)
©  Maddi resurslar 
©  Maliyyə resursları 
©  Texnoloji resurslar 
©  Təşkilati resurslar 
©  Hüquqi resurslar 
©  Bələdiyyə resursları
149

---

Fuad  Mammadov
Kulturologiva cfTektivli hayai уд faalivvata aparan vol
Bələdiyyə idarəçiliyinin əsas moddelləri
© Anqlosakson modeli
■  Geniş  muxtariyyət,  aşkar  tabeçiliyin  olmaması,  yerli  icmaların 
bərabərliyimərkəzdən 
asılı 
olmamaq 
(əsasən, 
federativ 
dövlətlərdə  -  Böyük  Britaniya,  ABŞ,  Kanada,  Avstraliya  və  s. 
ölkələrdə yayılmışdır.) ilə səciyyələnir.
© Fransaız (qitə ) madeli
■  Mərkəzi  sövlət hakimiyyətinin  yerli orqan üzərində  nəzarətinin 
inkişaf  etmiş 
sistemi  ilə  səciyyələnir  (başlıca  olaraq  unitar 
dövlətlərdə  yayılnmışdır -  Fransa,  İtaliya,  Belçika,  Hollandiya, 
İspaniya və s.).
© Qarışıq model
■ 
Anqlosakson  və  fransız  model  elementlərini  birləşdirir  ( 
Alman, Yapon, Avstriya və s. dövlətlərdə yayılmışdır).
© Sovet modeli
■ 
Sosialist  idarəçilikmprinsiplərinə  əsaslanması  ilə  fərqlənir 
(keçmiş  SSRİ  və  bir  sıra  sosialist  ölkələrində  yayılıb;  hal- 
hazırda  ÇXDR, KXR, Kuba və Vyetnamda istifadə olunur)
QEYRİ-HÖKUMƏT TƏŞKİLATLARI  FƏALİYYƏTİNİN
STRATEJİ  PLANLAŞDIRMASI
Strateji  planlaşdırma  -   müəyyən  məqsədlərin  əldə  edilməsinə 
istiqamətlənən 
hərəkətlərin 
zaman 
və 
məkan 
üzrə 
planlaşdırılmasıdır.O,  aşağıdakı  mədələlərin  həllini  həllini  nəzərdə 
tutur:
1.  Məqsədi zaman və məkan baxımından görmək.
2.  Ona doğru məqsədyönlü hərəkət.
3.  Donorların razılığı ilə məqsədləri dəyişmək ehtimalı.
4.  Öz tələbatlarının müəyyənləşdirilməsi  və düzəlişlər edilməsi.
5.  Uyğun infrastruktur və əlaqələrin  formalaşdırılması.
6.  Layihəni  başlamazdan  əvvəl 
müştərilərin  tələbatlarının 
dəqiqləşdirilməsi.
7.  Ətraf  mühitin 
təfərrüatlarının  təhlili  (  pozitiv  və  neqativ 
faktların  nəzərə alınması ilə).
8.  Resurslar haqda dəqiq biliklər(maliyyə və insan).
150
Fuad  Mammadov
Kulturologiya effcktivli hayat  ta faaliyyala aparan  vol
9.  Yardım edən tərəfin  marağına əsasən  əks-əlaqənin yaradılması.
10.  Beynəlxalq  təşkilatlar  və  mətbuatın  yardımı  ilə  hökumətə 
müsbət təsir göstərmək.
İşin reallaşdırılması aşağıdakı metodika üzrə həyata keçirilir:
a)  bir ildən sonra öz təşkilatımızı necə görmək istərdik?
b)  istənilən nəticəyə doğru hərəkətə nə mane olur?
c)  maneələri dəf etmək üçün  bu gün nə etmək lazımdır?
d)  hərəkətlərin  planlaşdırılması  və  monitorinqi  (tədbirlər,  məsul 
şəxslər, vaxt)