Arapbayeva damegul kurbanovna norkulova nargiza tashpulatovna oilaviy munosabatlar psixologiyasining nazariy va amaliy masalalari

Umurtqcini cho 'zish bo 'yicha mashq turi. Turnikda yoki shved devorida osilish. Qo'l panjalaringiz bilan tumik taxtasini yaxshilab ushlab oling. Sekin-astalik bilan barcha tana mushaklarini bo'shashtiring va yer tortishish kuchi ta'sirida tanangizni osilib turishiga imkon bering. Tanangizni iloji boricha bo'sh holatda bo'lishiga harakat qiling. Taxtani ushlab turgan qo'l panjalarigina zo'riqqan holatda qoladi. Yerga tushayotgan paytingizdagina yana barcha tana mushaklarini zo'riqtiring.
6 - mashq. Bo ‘yin mushaklaridan zo 'riqishni olish.
Bo'yin atrofi - umurtqaning eng nozik tomoni sanaladi. Bo'yinning ba'zi bir mushaklarini zo'riqishi yoki boshqalarining o'ta bo'shashganligi umurtqada boshni joylashuvini o'zgarishiga ta'sir etishi mumkin. Normada bosh suyagi hech qanday ortiqcha mushak zo'riqishlarini talab qilmagan holda, umurtqa stalbasining uchida qulay holatda joylashadi. Daxanni ko'targan holda, boshni orqaga tashlash, bo'yinni egilishiga va u xuddi qushning bo'yni singari ko'rinishga olib keladi. Bosh oldinga egilganida esa, boshning orqa mushaklari zo'riqishda bo'ladi. Oqibatda - bo'yin umurtqasining kuchli siqilishi, umurtqa atrofi da turib qolish jarayonlari, bosh og'riqlari, bosh aylanishlari, quloqda shovqin, ko'z pirpirashlari, aqliy faoliyatdagi qiyinchiliklar paydo bo'ladi.

Bo'yin mushaklaridagi zo'riqishdan xalos bo'lish, shuningdek ulami yanada mustahkamlash uchun, quyidagi mashqlami bajarish mumkin. Ulami bajarishda hakatlaringizni o'lchab ko'rishga harakat
bevosita oiladagi tarbiyaga bog‘liqdir. Tarbiyaning ko‘p jihatlari ota bilan onaning axloqiy yetukligiga, ular o‘rtasidagi munosabatning iliqligiga va oiladagi psixologik muhitga ham bevosita aloqador. Chunki ota-onaning axloqiy qiyofasi tarbiyada muhim rol o‘ynaydi.

2. 
   Oila psixologiyasining zamonaviy talqini
   

Oila jamiyatning ijtimoiy va ma’naviy-axloqiy tayanchi hisoblanadi. Inson oilada dunyoga keladi, undagi urf-odat, an’analami, umuminsoniy qadriyatlami o‘zlashtiradi va dunyoqarashi shakllanadi. Nikoh va oila munosabatlari ijtimoiy masala sifatida hamma davrlarda olimlar diqqat markazida bo‘lib kelgan. Oila turli o‘ziga xos qator xarakteristikalar (tarkibning geterogenligi, insonni oilaga kiritilganligining totalligi, polifunksionallik va hokazo)ni egallovchi kichik guruhning alohida turi sifatida bola shaxsini shakllantiradigan birlamchi ijtimoiy tizim sifatida ijtimoiy tajriba, ijtimoiy xulq-atvor ko‘nikmalariga ega bo‘ladigan ilk ijtimoiy institut hisoblanadi [6].
Oila nafaqat individ xulq-atvorini shakllantiradi va belgilaydi, balki hayot davomida sezilarli darajada saqlanib qoladigan xulq- atvoming emotsional rejasini va tuzilishini to‘playdi, shu bilan birga har bir aniq davrda xulq-atvorga o‘zgaruvchan ta’sir ko‘rsatadi [7].
S.I.Golod oilaning 3 ta tarixiy tipini ajratib ko‘rsatadi: patriarxal (an’anaviy), detotsentrik (zamonaviy), er-xotinlik (zamonaviydan keyingi) [14].
Oilaning patriarxal tipi 2 ta asosiy tamoyilga asoslanadi: qat’iy jins - yosh subordinatsiyasi hamda oila hayotiy faoliyati tsiklining barcha bosqichlarida shaxsiy tanlash xususiyatining yo‘qligi.
Patriarxal oila hukmronlik (bo‘ysunish) munosabatlariga: eming avtoritar hukmronligi, xotinning eriga va bolalarining ota-onalariga qaramligi, mutlaq ota-ona hukmronligi hamda tarbiyaning avtoritar tizimiga asoslanadi. Farzand va ota-ona munosabatlari haqida gap ketganda N.I.Kostomarov fikrlariga e’tibor qilish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Unga ko‘ra, farzand va ota-ona o‘rtasidagi munosabatlarda qullik kayfiyati hukm surgan hamda bu patriarxal munosabatlaming muqaddasligi bilan izohlangan.
Oilaning detotsentrik tipi esa tarbiyachilik vazifasining ustunligi, er-xotinning nisbatan teng huquqliligi, ota-ona, bolalar munosabatlarining yaqinligiga asoslanadi. Shaxsiy sirdoshlik, bir- birini tushunish va ishonch er-xotin munosabatlarining yadrosi hisoblanadi. Farzand ko‘rish va ulami tarbiyalash - oila hayotining bosh mazmunidir. Detotsentrik oila - kam bolalikdir. Tug‘ish vaqti va bolalar soni er-xotin tomonidan rejalashtiriladi, reproduktiv davr kichik muddat (5-10 yil) bilan cheklanadi. Ota-ona sevgisi va sadoqati farzand - ota - ona munosabatlarining zaruriy xarakteristikasini tashkil qiladi. “Eng yaxshisi bolamga” tushunchasi, detotsentrik oilaning shiori hisoblanadi. Bunday oilalarda bolaning turli injiqlik va erkaliklari odatiy hisoblanadi, lekin boshqa tomondan bunday “muhabbat” bolaning erkin shaxs sifatida shakllanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Oilaning er-xotinlik tipi - keyingi o‘n yillik mobaynida shakllanayotgan yangi tip bo‘lib, bu oilaning progressiv tipidir. Unda oiladagi emotsional, intim, simmetrik, mazmunli - ma’naviy munosabatlar tizimida er-xotindan (bolalaming ham) har birining alohida shaxs sifatidagi rivojlanishi to‘g‘risidagi g‘amxo‘rlik birinchi o‘ringa chiqadi, bolalami tarbiyalash maqsadi hukmron bo‘lmay, oiladagi barcha a’zolaming o‘zini o‘zi namoyon etishi va shaxsiy o‘sish qadriyatlariga joy bo‘shatib beradi. S.I.Golod fikricha, er- xotinlik oilasi 2 ta asosiy farq qiluvchi belgiga asoslanadi:

1. 
   er-xotin munosabatlari xarakterining noinstitutsionalligi hamda ular huquq va majburiyatlarining simmetrikligi;
   
2. 
   oila qadriyatlariga shaxs avtonomiyasi, tanlov erkinligi va bu tanlovga sherikning huquqini hurmat qilish kiritilgan [14].
   

Oila muammosi bilan shug‘ullangan tadqiqotchilar uning ikki modelini ajratadilar: an’anaviy va zamonaviy. An’anaviy oila tizimi