Art menejmentni rivojlantirishda zamonaviy yondashuvlarning ahamiyati
Yüklə 0,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Keywords: art management, culture, market economy, need, manager,
institution, production, trade.
San’atda menejmentni “madaniy ehtiyoj” atamasi bilan bogʻlashadi. Insonning har qanday ijodiy faoliyatining ijobiy motivatsiyasi, ya’ni biror narsaning yetishmovchiligini bartaraf etishga qaratilgan zaruriyat his tuygʻusining shakllanishi natijasidir. Madaniy ehtiyojlar insonni boshqa tirik mavjudotlardan ajratuvchi omillardan biri hisoblanadi. Ular yordamida inson shaxs sifatida jamiyatda ajralib turadi va kamol topadi. Gʻoya ham oʻqish, izlanish va koʻnikmaning rivojlanishi orqali kreativlik tusini oladi. San’at estetik ehtiyojni qondiruvchi vositadir. Estetik ehtiyoj tomoshabinning madaniy hordiq olishiga, boʻsh vaqtini mazmunli oʻtkazishiga intilishidir. Kundalik hayotda goʻzallikka bоʻlgan ehtiyoj insonning yashash muhiti (xonadoni, ish joyi) va "Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Volume 2 Issue 4 / December 2021 ISSN 2181-063X 65 http://oac.dsmi-qf.uz/ оʻzini bezatishi kabi harakatlar odamzodning azaldan san’at oshiftasi boʻlib kelganidan darak beradi. Ijodiy jarayon va madaniy boyliklarni yaratish, hamda jamiyat madaniy ehtiyojlarini qondiruvchi ijodiy gʻoyalarni amalga oshirish, tomoshabinga kreativ gʻoya asosida tashkil etilgan asarlarni taqdim etishda san’at menejmentining оʻrni juda katta. San’at menejmenti - bu zamonaviy menejment va san’atshunoslikning tarkibiy qismi hisoblanib, madaniy va ijodiy jarayon uchun sharoit yaratuvchi tizim sifatida san’atni idrok etishdan kelib chiqadi va jamiyatning madaniy hayot darajasini oshirish maqsadida insonlarning madaniyat va san’at sohasidagi mehnat natijalari bilan muvofiqlashtirishga qaratilgan faoliyat sifatida nazarda tutiladi [1: 11]. San’at menejmentining negizini zamonaviy menejment tashkil qiladi. Boshqa sohalardagi kabi san’at sohasining boshqaruvida ham menejmentning rejalashtirish, tashkil qilish, boshqarish (liderlik) va nazorat qilish funksiyalari qоʻllaniladi, ushbu soha menejerlari kоʻplab monand vazifalarni bajarishda barcha boshqaruv kоʻnikmalardan foydalanadilar. San’at menejmentining mohiyatini anglashda avvalo menejmentning nazariy asoslarini оʻzlashtirish talab qilinadi.
boshqarishdir. Boshqarish koʻproq keng ma’noda qoʻllaniladi. Menejment - bu tashkiliy resurslarni rejalashtirish, tashkil qilish, boshqarish va nazorat qilish orqali tashkilot (ya’ni korxona, muassasa, firma, jamiyat va h.k.) maqsadlariga samarali va unumli erishishdir [2: 139].
ishchan qarorni qabul qilishni o‘rgatuvchi fandir. Uning asosiy maqsadi bozor munosabatlari sharoitida barcha bo‘gʻinlarda ishlay oladigan yuqori malakali boshqaruvchilarni tayyorlashdan iborat. Shundan kelib chiqqan holda bu fan quyidagilarni o‘rganadi: ▪ boshqarish nazariyasi va amaliyoti; ▪ boshqarish obyekti va subyekti; ▪ boshqarish tamoyillari va usullari; ▪ boshqarish madaniyati; ▪ menejer va uning fazilatlari; ▪ menejer reytingi; ▪ boshqarishda kirishuvchanlik va qaror qabul qilish; ▪ boshqarish funksiyalari; ▪ xodimlarni boshqarish; ▪ ishlab chiqarishni boshqarish; ▪ samaradorlikni boshqarish; ▪ o‘z-o‘zini boshqarish; "Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Volume 2 Issue 4 / December 2021 ISSN 2181-063X 66 http://oac.dsmi-qf.uz/ ▪ hududiy boshqarish va hokazolar. Ko‘rib turibmizki, bu fanning mazmuni boshqaruv tizimi va boshqaruv obyekti orasidagi o‘zaro munosabat bo‘lib, uning asosiy vazifasi o‘quvchilarga boshqaruvning zamonaviy usullarini, rahbarlik san’ati sirlarini o‘rgatishdan iborat. Fanni o‘qitish talabalarda boshqarish muammolariga nisbatan qiziqishni uygʻotish, amaliy va ijodiy tashkilotchilik faoliyatiga ishtiyoq tugʻdirishdan iborat. Chunki, hozir boshqarish asoslarini o‘rganayotgan talabalar kelgusida boshqarish tizimining xodimlari, kichik va o‘rta, katta jamoalarning rahbarlari, korxona va firmalar iqtisodiy, sotsial, tashkiliy - texnik faoliyatining turli tomonlarini boshqarish bo‘yicha loyihalar, tadbirlar ishlab chiqishga da’vat etilgan mutaxassislar bo‘lib etishadilar [3: 267]. Ijodiy jarayon va madaniy boyliklarni ishlab chiqarish hamda ularni jamiyatda idrok etishni targʻib etish uchun sharoit yaratish san’at menejeri faoliyatining asosi hisoblanadi. Menejer - bu maxsus tayyorgarlik koʻrgan, boshqarishning sir-asrorlari, qonun- qoidalarini puxta egallagan malakali mutaxassisdir. Menejer - bu yollanma boshqaruvchi boʻlib, alohida ijtimoiy qatlamga mansub boʻladi. Kompaniya, firma, korxona, bank, moliya muassasalarining ijroiya hokimiyatiga ega boʻlgan boshqaruvchi, direktor, rahbar, mudir, maʼmuriy boshqaruvchilar menejerlar deb yuritiladi [4: 99]. San’at menejerining faoliyati quyidagilarni qamrab oladi: - ijodiy jarayonni (gʻoyalar beruvchi, ssenariy yozuvchi va h.k.) tashkil etuvchi tadbirkor menejeri; - badiiy asarlarni yaratishni tashkil etuvchi menejer tashkilotchi; - madaniy mahsulotlar tarqatishni tashkil etuvchi va vositachilik xizmatlarini koʻrsatuvchi savdo boʻyicha menejer (koʻrgazmalar, gastrollar, kitob, disk, ijod mahsulotining savdosi) - madaniyat va san’atni ommalashtirishni tashkil etuvchi, madaniy jarayonni jamiyat tomonidan qabul qilishga yordam beruvchi marketing sohasi boʻyicha menejer (axborot, reklama); - madaniy boyliklarni tiklash, ularni asrash va ommaga taqdim etish dasturi boʻyicha menejer. Bugungi kun menejeri axborot va kommunikatsiya harakatini an’anaviy vertikal aloqada emas, balki gorizontal yoʻnalishda ta’minlamoqda. Bu esa oʻz navbatida tashqi muhit oʻzgarishlariga tashkilotning javoban harakatini tezlashtiradi. Iyerarxiyaning gorizontal yoʻnalishida faoliyat yurituvchi loyiha menejerlari, funksional va bosh menejerlar zamonaviy biznesning talabiga aylanmoqda. San’at menejmentida ham erkak va ayol menejerlar faoliyat koʻrsatadi. Ularning qobiliyatlari va bajaradigan vazifalarini oʻrganish jarayonlari bir qator olim va "Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Volume 2 Issue 4 / December 2021 ISSN 2181-063X 67 http://oac.dsmi-qf.uz/ olimalar tomonidan ilmiy tadqiqotlar olib borilgan. Ulardan biri tadqiqotchi olima F.Denmark katta hajmdagi tadqiqotlari asosida shunday xulosaga keldiki, boshqaruv sohalarida muvaffaqiyatga erishishda sezilarli jinsiy tafovutlar kuzatilmas ekan. Ayol va erkak menejerlarning boshqaruv faoliyatidagi farq shundan iborat ekanki, ayollar jamoadagi insoniy munosabatlarga koʻproq e’tibor beradilar. Erkak va ayol menejerlarga xos jinsiy psixologik farqning boʻlishi tabiiy, lekin jamoa oldida turgan vazifani bajarish, koʻzlangan maqsadga erishish borasida jinsiy tafovut kuzatilmaydi [5: 16-17-b.]. San’at menejmentning iqtisodiy vazifalariga esa quyidagilar kiradi: • bozor iqtisodiyotining madaniy siyosatidan kelib chiquvchi madaniy hayot tizimi (modeli)ni vujudga keltirish; • madaniyat taraqqiyotini rejalashtirish; • san’at sohasidagi tarmoq tizimlarini yaratish; • san’at sohasidagi tashkilotlar faoliyatining samaradorligini doimiy nazorat etish; • xodimlar faoliyatini ragʻbatlantirish; • yangi san’at bozorlarini izlash va egallash; • san’at sohasida xalqaro hamkorlik shakl va modellarini yaratish. Zamonaviy menejment tarkibiy qismi sifatida san’at menejmenti oʻz oldiga quyidagi vazifalarni qoʻyadi: ▪ san’at tashkilotining rivojlantirish maqsadlarini aniqlash; ▪ uning strategiyasini ishlab chiqish; ▪ muammolarni yechish uchun tadbirlar tizimini ishlab chiqish; ▪ vazifalarning bajarilishini nazorat qilish. Bugungi kunda san’at menejmenti madaniy qadriyatlarni tanlash, saqlash, ishlab chiqarish va tarqatish jarayonlari bilan bogʻliq boʻlgan funksional faoliyat turlaridan biri sifatida qaraladi. San’at menejmenti, shuningdek, madaniy xizmatlar bozori mahsulotini ishlab chiqarishni boshqarish jarayoni boʻlib, u ushbu ishlab chiqarishda ishtirok etadigan odamlarni tashkil etish orqali boshqaruvning barcha tarkibiy elementlarini (rejalashtirish, tashkil etish, motivatsiya, nazorat) oʻz ichiga oladi. Aytishimiz mumkinki, san’at menejmenti klassik menejmentga xos boʻlgan boshqaruv uslublari yigʻindisi va umuman badiiy mahsulotlarni yaratish va tarqatish jarayonini oʻz ichiga olgan san’at sohasidagi boshqaruv faoliyatining alohida turidir [6: 93]. Yurtimizda madaniyat va san’at sohasi muhtaram Prezidentimiz ilgari surayotgan Taraqqiyot strategiyasida boshqaruv mexanizmlarini nazariy umumlashtirish va ilmiy tahlil qilishni taqozo etayotganligini inobatga oladigan boʻlsak, san’at menejmentning oʻrni va ahamiyatini oʻrganish dolzarb boʻlib qoladi. Bu shuni anglatadiki, ijtimoiy-madaniy faoliyatda professional, toʻgʻri boshqaruv va "Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Volume 2 Issue 4 / December 2021 ISSN 2181-063X 68 http://oac.dsmi-qf.uz/ tartibga solinmasdan hech qanday tarzda muvaffaqiyatli rivojlana olmaydi, bu esa madaniyat va san’at oliygohlarida talabalar tayyorlashning yangi usullarini va eng samarali oʻqitish texnologiyalarini ishlab chiqishni talab qiladi. Rossiyalik tadqiqotchi G.N.Novikova ta’kidlaganidek: bugungi kunda san’at menejmenti madaniyat va san’at sohasidagi tijorat faoliyatining eng dolzarb yoʻnalishlaridan biridir [7: 13]. Ishlab chiqarishda uning samarasini texnika va texnologiya, unumdorlik va rentabellik aniqlasada, san’atda tashkilot faoliyati mohiyatinining har bir xodimining ijodiy qobiliyati, iste’dodi va gʻoyalari tashkil qiladi. Shundan kelib chiqqan holda, notijorat tashkilotlarda personalni boshqarish ishlab chiqarish jarayoni boshqaruvidan ahamiyatlidir. San’at muassasida personalni boshqarish san’at mahsulotining sifati va tarqatish masshtabini aniqlaydi. Muassasa rahbari resurslardan oqilona foydalanish masalasi yechimining eng optimal variantini qabul qilishi lozim. Mehnat resurslari muassasaning eng muhim resursi boʻlib, uni ijodkor xodimlar tashkil qiladi. Ularni boshqarishda motivatsiya alohida ahamiyatga ega. Xodimlarni tanlash va ishga qabul qilish jarayoni san’at muassasasida boshqa tashkilotlarga qaraganda murakkabroq kechadi, chunki buning uchun ma’lum obyektiv oʻlchovlar mavjud emas. San’at muassasasida ishga qabul qilish tanlov asosida yoki mehnat bozorida monitoring bilan shugʻullanuvchi maxsus boʻlimlar orqali amalga oshirilishi mumkin. Ishga qabul qilingan xodimni muassasa foaliyati konsepsiyasiga va mehnat usuliga koʻniktirish bu rahbarning keyingi vazifasidir. Opera teatri yoki muzey kabi yirik kompleksli muassasa haqida gap borsa, bu vazifa ancha murakkab boʻlishi mumkin, chunki misol uchun shuhratparaslik kabi nozik masalalar e’tiborga olinishi kerak. Har bir xodimning maksimal darajada oʻz qobliyatini namoyon eta olish uchun sharoitlar yaratib berish va shu bilan birga mehnatga motivlashtirishning eng yuqori pogʻonasiga erishish ham personal boshqaruvning muhim vazifalaridan biridir. Art menejment motivatsion muammolarga ancha sezgir boʻlib kadrlarning bazaviy joylashtirish motivatsiyaga toʻgʻridan toʻgʻri ta’sir etadi. Bu esa natijada ijodiy jarayon samarodorligini aniqlaydi, shuning uchun motivatsion jarayoninini dasturlash murakkab va strategik jihatdan muhim masalalardan biri hisoblanadi. Yaponiyalik tadqiqotchi T. Kono ma’lumotiga koʻra, oddiy yapon menejeri, albatta, muhandislik mutaxassisligi yoki ijtimoiy fanlar boʻyicha universitet diplomiga ega boʻlishi shart. Koʻp hollarda menejerlar ikki mutaxassislik diplomiga ega boʻlsa, bir qator yetakchi biznesmenlar va yirik rahbarlarning biografik tahlili ularning yuqori ma’lumotga ega ekanliklaridan dalolat beradi [8: 17]. San’at sohasidagi menejment mutaxassislaridan biri Djilian Xenberi Pul menejerlarga quyidagi yoʻl-yoʻriqlarni bergan: “Tashkilotda kerakli ma’naviy muhit "Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Volume 2 Issue 4 / December 2021 ISSN 2181-063X 69 http://oac.dsmi-qf.uz/ yaratish uchun bir qator yoʻlar mavjud. Mening fikrimcha, xodimlarni xonasiga chaqirib olish eng noʻmaqul yoʻllardan biri. Men esa menejerga boshqarayotgan muassasasi boʻylab aylanib chiqishini tavsiya etaman. Kabinetingizdan chiqing va sizning xodimlaringiz “nima bilan nafas olayotganini” his qilishga harakat qiling. Agarda siz kirib kelishingiz bilan xodimlaringiz gaplashishini toʻxtatsa, bunda nima uchun bunday boʻlishini aniqlashingiz kerakdir. Kimdir tushkin kayfiyatda boʻlsachi, bir daqiqaga uning yoniga oʻtiring. Agarda yerda qogʻoz yotgan boʻlsa boshqalarga oʻrnak boʻlib uni koʻtaring [9: 34-35-b.]. San’at menejerlari zamonaviy san’at asarlari narxlarini shakllantirishda boror sharoitlarini oʻrganish kuchli darajada talab etiladi. Zamonaviy san’at asarlarining narxini nafaqat iqtisodiy nuqtai nazardan koʻrib chiqish kerak, chunki biz estetik qiymatga ega boʻlgan ob’ektlarning narxlari haqida gaplashamiz. Taxminan aytganda, narx ma’lum ma’noga ega. Barcha bozorlar (shu jumladan zamonaviy san’at bozori) bir xil ishlaydi: ularni madaniy voqelikdan alohida mavjud boʻlmagan narxlar boshqaradi. Narxlar ishlarni sotadigan tashkilot turiga bogʻliq. Galereyalar va auktsion uylari narxlarni belgilashda boshqacha yondashuvni qoʻllaydilar. Agar ilgari san’at sohasida savdo-sotiq qilingan boʻlsa, ikkinchisi tovarlarni sotadi. Galereya egalari zamonaviy san’atni targʻib qilishda oʻz vazifalarini bajaradilar va auktsion uylaridagi hamkasblarni “parazitlar” deb bilishadi. San’at asarlari savdosining 56% galereyalarga toʻgʻri keladi. Narxlarni oʻz-oʻzidan oʻrnatish mumkin emas. Katta formatdagi ish kichik ishdan koʻra koʻproq xarajat qiladi, rasm chizish esa rasm va shunga oʻxshashlardan koʻproq xarajatlarni talab qiladi. Biroq, ishning narxi nafaqat uning texnik xususiyatlariga bogʻliq. Bunday texnik boʻlmagan jihatlarni tushunish uchun narxni tahlil qilish kerak, bu oʻz-oʻzidan san’atdir. San’at asarlari sotuvchilari turli xil narxlar sxemalariga tayanadilar, ular “biron bir qarorga kelishga yordam beradigan kognitiv koʻrsatmalar kabi ishlaydi”. Badiiy asar narxini belgilashda turli savdogarlarning narxlarni belgilash yondashuvlari ishning texnik va birinchi navbatda texnik boʻlmagan xususiyatlariga qarab doimiy ravishda koʻrib chiqiladi. Bugungi kunda rassomlar, dilerlar va kollektorlar uchun san’at asarining narxini aniqlash qiyinroq. Zamonaviy san’at bozorining globallashuvi yangi hodisa emas, ammo bu hali ham narxlar atrofida yuzaga kelgan noaniqlikni izohlaydigan asosiy omil. Yarmarka misolida Hindiston san’at yarmarkasi taniqli hind rassomlarining asarlari AQSh va Buyuk Britaniyada Hindistonga qaraganda yaxshiroq sotilganligini koʻrish mumkin. Rivojlangan davlatlarda boʻlgani kabi Oʻzbekstonda ham san’at menejerlari faoliyat koʻrsatadigan markaz mavjudir. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining “Oʻzbekiston Respublikasida madaniyat va san’at sohasini innovatsion rivojlantirish "Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Volume 2 Issue 4 / December 2021 ISSN 2181-063X 70 http://oac.dsmi-qf.uz/ chora-tadbirlari toʻgʻrisida” 2018-yil 26-avgustdagi PQ-3920-son qarori ijrosini ta’minlash, shuningdek, madaniyat va san’atni rivojlantirish uchun zarur shart- sharoitlar yaratish, jahon madaniy sahnasida mamlakatning ijobiy imijini mustahkamlash maqsadida Vazirlar Mahkamasi 2020-yil 6-martda “Toshkent shahrida Zamonaviy san’at markazi faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi 131-sonli qarori qabul qilingan. Unga koʻra Oʻzbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligi huzuridagi Madaniyat va san’atni rivojlantirish jamgʻarmasi huzurida davlat muassasasi shaklidagi Zamonaviy san’at markazi tashkil etildi. Zamonaviy san’at markazining asosiy vazifalari quyidagilardan iboratdir: - zamonaviy san’at sohasida ijodkorlar bilan ommaviy muloqotni yoʻlga qoʻyish; - tasviriy va amaliy san’atning barcha turlari vakillarini professional ravishda birlashtirishga yoʻnaltirilgan zamonaviy san’atni innovatsion va texnologik rivojlantirishda uzoq muddatli tashabbuslarning fanlararo oʻzaro platformasi yaratilishini ta’minlash; - Oʻzbekistonda madaniyat va san’atning rivojini qoʻllab-quvvatlaydigan yosh san’at namoyandalari va pedagoglari hamjamiyatini tashkil etish va uning faoliyatiga koʻmaklashish; - Oʻzbekiston san’ati tarixi va tadqiqot tashabbuslari boʻyicha ixtisoslashtirilgan kutubxonalar hamda bosma, foto, video va audio materiallar arxivini yaratish va boshqarish; - zamonaviy san’at sohasida ta’lim tashabbuslarini amalga oshirish boʻyicha platformani yaratish va boshqarish; - zamonaviy madaniyat va san’at sohasida spektakllar, perfomanslar, kino namoyishlari, audio-vizual loyihalarni amalga oshirish laboratoriyasini tashkil etish va boshqarish [10: 414-b.]. Ta’kidlash joizki, hozirgi kunda jahon ta’lim va art bozor makoniga qoʻshilish sharoitida madaniyat va san’at sohasidagi boʻlajak mutaxassislarni badiiy boshqarish texnologiyalari asosida tayyorlash muammosi eng dolzarb masalalardan biridir. Ushbu bogʻliqlik natijasida badiiy menejmentning asosiy vazifasi ijtimoiy-madaniy profildagi ta’lim muassasalarining faoliyati va rivojlanishi muammolarini hal qiladigan texnologiyalar va usullarni qoʻllashning nazariy ahamiyati va amaliyotini oshirish zarur. Art menejment san’at va madaniyatning maxsus tizimi sifatida markaziy oʻrinni egallaydi, chunki u insonning ijodiy va moddiy faoliyati mahsullari bilan bevosita bogʻliq boʻlib, ularga nisbatan mustaqil ma’noga ega boʻlgan estetik va ma’naviy mazmunni kiritadi, lekin pirovard natijada funktsional va ma’noga boʻysunadi. narsaning konstruktiv, amaliy maqsadi. "Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Volume 2 Issue 4 / December 2021 ISSN 2181-063X 71 http://oac.dsmi-qf.uz/ San’at sohasidagi art menejment sohasida kadrlar tayyorlash tizimini samarali boshqarish va tartibga solish vositasi sifatida qaraladi, chunki u badiiy qadriyatlarni yaratish va targʻib qilish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratishda texnologik vositaga aylanishi kerak. Kasbiy san’at menejmentining asosini tashkilot (teatr, filarmoniya, ishlab chiqarish markazi va boshqalar) tashkil qiladi, uning samaradorligi toʻgʻri topilgan modelga, shuningdek, menejerning shaxsiyati va kasbiy tayyorgarligiga bogʻliq. San’at biznesining har bir yoʻnalishi oʻz boshqaruv modellariga va uning samaradorligi mezonlariga ega. Madaniy tadbirkorlik ham bundan mustasno emas. Ushbu sohada tashkilot faoliyatini boshqarish jarayonlarining samaradorligi koʻrsatkichlari mavjud. Binobarin, badiiy menejmentning maqsadlari quyidagilardan iborat: san’at sohasidagi sub’ektlarning individual madaniy faoliyatini va ijtimoiy-madaniy faoliyatini tartibga solish, san’at sohasidagi jarayonlarni boshqarish, badiiy va badiiy va ijodiy jarayonlarni modellashtirish, ularning madaniy ekspertizasi, ijtimoiy- madaniy dizayn va ijtimoiy amaliyotning turli sohalarida tegishli texnologiyani tanlash. Bugungi kunda har kuni amalga oshiriladigan moliyaviy operatsiyalarning aksariyati Nyu-York, London, Chikago va Gonkong kabi jahon san’atining yirik poytaxtlarida amalga oshiriladi. Mahalliy darajada emas, balki “global shaharlar” oʻrtasida yaqinroq aloqa mavjud. Xuddi shu narsa zamonaviy san’at bozorida sodir boʻladi, unda xalqaro darajadagi galereyalar etakchi oʻrinni egallaydi: Gagosian galereyasi (Dunyo boʻylab 16 galereya) Pace galereyasi (10), Hauser va Wirth galereyasi (6), Perrotin galereyasi (6), Zvirner galereyasi (4) plyus xalqaro koʻrgazmalar), Marian Goodman galereyasi (3), Blum & Poe galereyasi (3) va Fergus Makkaffri galereyasi (2) shuningdek, xalqaro koʻrgazmalar v.b. Eng yirik zamonaviy rassomlar oʻz asarlarini sotishga ishonishadi: ular orasida Takashi Murakami, Richard Serra, Yayoi Kusama, Metyu Barni, Urs Fisher, Sofi Kull, Damian Xirst, Gregori Krudson, Sindi Sherman, Andreas Gurskiy, Gerhard Richter, Jeff Kouns, Pol MakKarti. va Olafur Eliassonlar art menejment olamida yirik tajribaga egadir. Bugungi kunda xalqaro miqyosdagi ushbu galereyalar savdogar va kollektor oʻrtasidagi munosabatlar tizimini rivojlantirmoqda. Rivojlanayotgan manbalar va ma’muriy moslashuvchanlik ularga yangi tendentsiyalarga tezda javob qaytarish va muzeylar va shaxsiy kolleksiyalardan ishlarni jalb qilishga imkon beradi. Muzey ob’ektlari ekspozitsiyasi ushbu san’at galereyalari va rassomlarning oʻzlarini yaratadi, ular galereyalarni ommalashtirish uchun yanada obroʻli va ahamiyatlidir. Shu sababli, galereyalar taniqli san’atshunoslar va muzey xodimlarining tajribalarida oʻz hududlarida koʻrgazmalar tashkil qilish uchun murojaat qilishadi. Galereya "Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Volume 2 Issue 4 / December 2021 ISSN 2181-063X 72 http://oac.dsmi-qf.uz/ resurslari koʻpayishi bilan ular endi faqat birlamchi bozorda sotuvdan qoniqmaydilar - shuning uchun galereyalar, odatda, kim oshdi savdosi uylarining huquqi boʻlgan ikkilamchi bozorda juda faol harakat qila boshlaydilar. Bugungi kunda zamonaviy san’at bozorida eng katta savdogarlar oʻrtasidagi raqobat mahalliy emas, balki xalqaro miqyosda. Ushbu bozorda muhim oʻrinni egallash uchun, yosh galereya egalari doimiy boʻsh joylardan foydalanishni rad etishga qaror qilishadi. Koʻp yillar davomida koʻchmanchi koʻrgazmalar tashkil etgan Vito Shnabel, Sankt-Morits shahrida (Shveytsariya) galereya ishi uchun gʻayrioddiy joy ochdi. Andy Valmorbid va Vladimir Restaun Reutfeld an’anaviy galereya maydonisiz ham shugʻullanadilar. Ular sotuvga qoʻyishga qaror qilgan asarlarni koʻrgazma uchun dunyo boʻylab binolarni ijaraga olishadi. Bundan tashqari, ba’zi mehmonxonalar oʻzlarini koʻrgazma maydonchalari - galereyalarga alternativa sifatida koʻrsatishadi. Galereyalar yoki muzeylar uslubida oʻz foyesini yoki xonalarini koʻrgazma maydonchalariga aylantiradigan xizmatlarni taklif qiladi. Galereyalar duch kelishi mumkin boʻlgan eng yoqimsiz ajablantiradigan narsa bu zamonaviy yirik rassomlarning oʻzlarining shaxsiy koʻrgazmalari va shaxsiy toʻplamlarini namoyish etadigan shaxsiy koʻrgazma maydonlarini ochish toʻgʻrisidagi qaroridir. Damian Xirst bu jarayonni allaqachon boshlagan: 2015 yilda u galereya ochgan Newport koʻcha galereyasi (bu “Damian Hirst Galereya” deb ham ataladi) Lambertda, Londonning tez oʻsib boradigan hududida. Umuman olganda, fazoni kengaytirish nuqtai nazaridan gallereyalarning rivojlanishi dunyoda eng chuqur oʻzgarishlar roʻy berayotganligini koʻrsatmoqda. Yirik muzeylar nafaqat sayyohlar tashrif buyuradigan mustaqil ziyoratgohga aylandi, balki san’at bozori globallashuvi ta’siriga uchradi. XIX-XX asrlarda muzeylar xalqlarning “xayoliy birlashmasi” tarkibiga kirgan. Ammo XXI asr boshlarida ular milliy va xalqaro loyihalar mavjudligini anglashga yordam berishdi. Eng yirik muzeylar oʻz kollektsiyalaridan dunyo boʻylab filiallari boʻlgan galereyalarga tegishli asarlarni namoyish etishadi, shuningdek xalqaro miqyosdagi muzeylar almashinuvida qatnashadilar. Art menejmentini rivojlantirishda bu kabi zamonaviy yondashuvlarning ahamiyati juda katta. Shu nuqtaiy nazardan Oʻzbekistonda art menejmentini rivojlantirishda quydagi zamonaviy yondashuvlarni ilgari suramiz. Art menejment faoliyatida litsenziyalash, litsenziatlarning davlat reyestrini yuritish, ularning faoliyati va erishgan natijalari haqidagi axborotlarni kiritib borish va art marketing statistikasi boʻyicha yagona onlayn portali yaratish kerak va barcha art menejment dasturlari orqali amalga oshiriladi. Madaniyat va san’at muassasalarining asosiy vazifa va funksiyalaridan kelib chiqib, ularning tashabbuslari bilan o‘tkaziladigan galleriyalar, media prezentasiyalar, art menejmentda ommaviy-madaniy va konsert-tomosha tadbirlarini oʻtkazish "Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Volume 2 Issue 4 / December 2021 ISSN 2181-063X 73 http://oac.dsmi-qf.uz/ boʻyicha kalendar rejalari ishlab chiqish va aholiga yogana onlayn portal orqali yetkazib borish. Art menejment dasturlarini tashkil etish bo‘yicha ko‘rsatiladigan xizmatlar bo‘yicha buyurtmachilar bilan ishlashish va ularni moliyalashtirish manbalari yanada takomillashtirish zarur.
Yüklə 0,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|