**Askorbik Asitin İmmün Sistemdeki Fonksiyonu Mezenşimal Farkl ı laşmada Askorbat
Yüklə 206,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
1 VİTAMİN C **Askorbik Asitin İmmün Sistemdeki Fonksiyonu **Mezenşimal Farkl ı laşmada Askorbat ı n Rolü **Vitamin C Eksikliği HAZIRLAYAN:BURCU GÜRER ASKORBİK ASİTİN İMMÜN SİSTEMDEKİ FONKSİYONU Beslenme immün sistemi doğrudan etkiler. Baz ı besin öğelerinin s ı n ı rda yetersizlikleri durumunda bile, immün sistem işlevleri bask ı lan ı rken, infeksiyon riski de artar. C vitamini eksikliği fagositoz, kemotaksi, interferon üretiminde aksama, immün sistemi bask ı layan Histamini etkisizleştirme, infeksiyonlara eğilimi art ı r ı rken;desteği ise bağ ı ş ı kl ı k yan ı t ı n ı artt ı rabilir,fagosit işlevlerinde ve glutatyonda art ı ş görülür,hücresel immüniteyi artt ı r ı r . . Bu nedenle bu vitamine antienfeksiyöz vitamin de denmistir. Bu vitamin antienfeksiyöz etkisini toksinleri inaktive etmek, antikorlar ı n yap ı m ı n ı kolaylast ı rmak ve lökositlerin bakterileri fagosit etme yeteneklerini art ı rarak yapar. Bundan başka baz ı bakterilerin (boğmaca, difteri) etkilerini engelleyici etkisi gözlenmiştir. Fagositoz; ** Solunumsal patlama s ı ras ı nda nötrofiller C vitamini al ı rlar ve aktivasyonu takiben C vitamini konsantrasyonlar ı azal ı r. Solunumsal patlama s ı ras ı nda, reaktif moleküllerin çevreye yay ı larak mutasyonlara, hücre hasar ı na, inflamasyona sebep olurlar. Askorbik asit reaktif bakterisidal moleküllerin intrasellüler konsantrasyonlar ı nda azalmaya sebep olmadan oksidatif parçalanma ürünlerinin zarar verici etkilerini engeller. **Nötrofillere askorbik asid giriş ve akümülasyonu glukoz taraf ı ndan geriye dönüşümlü olarak inhibe edilmektedir. İntrasellüler askorbik asid yaln ı z redükte formda bulunur. **Düşük vitamin C'li dietle beslenerek vitamin C eksikliği oluşturulan insanlarda plazmada total glutatyon miktar ı ve redükte glutatyonun okside glutatyona oran ı azalmaktad ı r. Ayr ı ca eritrosit NAD ve NADP seviyelerinde ise art ı ş lar görülmektedir. ** Askorbik asid bu işlevini (direk veya indirek) yoldan enzimin maksimum aktivitesi için gerekli olan prostetik metal iyonunun redükte forma dönüşmesini sağlayarak yapar. 2 Lökositlerin bakteri, virüs ve kanser hücrelerini fagosite etmesi (yutmas ı ) için kandaki düzeyin 50 kat ı C vitaminine ihtiyaçlar ı vard ı r. Enfeksiyon s ı ras ı nda ş ekerli bir g ı da al ı nmas ı , C vitamininin lökosit içine girmesini azalt ı r; çünkü glükoz, benzer moleküle sahip olduğu için askorbik asit ile yar ı ş ı r. Böylece fagositoz endeksi düşer. İ nsanlarda kan plazmas ı ndaki askorbik asit miktar ı %1 mg kadard ı r . Gönüllü t ı p öğrencileri üzerinda yap ı lan bir araşt ı rmada günlük al ı nan 1 gram askorbik asidin serum IgM düzeyinde art ı ş a sebep olduğu gözlenmştir.Oysa kontrol grublar ı nda IgM düzeylerinde önemli düşüşler görülmüştür. **Eritrositlerde oluşan oksidatif hasarlara karş ı vitamin C koruyucu etkisi gözlenmiştir. **Hidrojen peroksidin lenfositlerin öldürücü etkisi üzerine olan tesirinin incelendiği bir araşt ı rmada hidrojen peroksid ile muamele edilen lenfositlerin bulunduğu ortama artan oranlarda askorbik asid kat ı nca lenfosidlerin öldürücü etkisinin artt ı ğ ı gözlenmiştir Asetil salisilik asitin (Aspirin), vitamin C'nin lökosit içine girişini inhibe ettiği bildirilmiştir . Doğum kontrol haplar ı ve kortikosteroidlerin vitamin C'nin serum düzeyini azaltt ı ğ ı belirtilmiştir. Organik fosforlu peptisidlerden malathionun neden olduğu zehirlenmelerde vitamin C kullan ı m ı genomik hasar ı önlediği bildirilmiştir. Uyuşturucu bağ ı ml ı lar ı n ı n kesilme nöbetleri esnas ı nda vitamin C kullan ı m ı n ı n nöbetleri geriletebileceği gözlenmiştir ** C vitamininin etkisinin en iyi görüldüğü enfeksiyonlar viral olanlard ı r. Yap ı lan 38 çal ı ş man ı n 37'sinde C vitamininin (0.5-2g/gün) üst solunum yolu enfeksiyonuna karş ı koruyucu olduğu görülmüştür. **Yap ı lan değişik çal ı ş malarda soğuk alg ı nl ı ğ ı nda al ı nan vitamin C miktar ı n ı n insidans ı azaltt ı ğ ı na dair deliller olmamas ı na rağmen hastal ı k süresini ve semptomlar ı hafiflettiği ileri sürülmektedir. Viral enfeksiyon; **Baz ı araşt ı r ı c ı lar ise askorbik asidin soğuk alg ı nl ı klar ı nda etkisinin olmad ı ğ ı n ı savunmaktad ı rlar.Bu araşt ı rmalarda dikkati çeken nokta kullan ı lan askorbik asid dozlar ı ve tedavi sürelerinin yap ı lan çal ı ş malarda farkl ı farkl ı al ı nmas ı d ı r. **Başka bir araşt ı r ı c ı ise insanlarda plazma askorbik asid düzeyinin yaza göre k ı ş ı n daha fazla olduğunu belirtmiştir. 3 Katarakt oluşumunda serbest radikallerin "tetik çekici“ bir rol üstlendikleri bildirilmektedir. Serbest radikallerin neden olduğu oksidatif hasar ı n önlenmesinde vitamin C'nin koruyucu rolünün olduğu üzerinde durulmaktad ı r. Askorbik asid aköz s ı v ı içine aktif transport ile taş ı n ı p, göz içinde değişik kompartmanlarda yüksek düzeylerde bulunmaktad ı r. İskemik beyin hastal ı klar ı nda kal ı c ı beyin hasarlar ı ndan önce serbest radikaller oluşurken, vitamin C nin doku düzeyin de azald ı ğ ı tesbit edilmiştir. Vitamin C protein metabolizmas ı n ı n da sağl ı kl ı yürümesi için gereklidir. Eksikliğinde albümin konsantrasyonu azalmakta ve idrarda yüksek oranda nitrojen kayb ı na yol açmaktad ı r. Ayr ı ca başka bir çal ı şmada oral vitamin C al ı m ı n ı n glikolize albümini inhibe ettiği bildirilmiştir . **Miad ı nda ve miad ı ndan önce doğan bebeklerin beyin omurilik s ı v ı s ı (BOS) askorbik asid seviyelerinde birinci gün hariç farkl ı l ı k gözlenmezken, nörolojik bulgular ı olan yenidoğanlarda BOS/Plasma askorbik asid oran ı düşük bulunmuştur Kanserde Vitamin C’nin Etkisi Meme karsinomalar ı nda yap ı lan bir çal ı ş mada vitamin C ile birlikte bak ı r sülfat al ı n ı m ı n ı n tümör büyümesini inhibe ettiği gösterilmiştir. Ayr ı ca askorbik asidin in vitro karsinojen nitrozaminlerin oluşumunu bloke edebileceği ileri sürülmüştür Askorbik asidin in vitro nöroblastom ve malign melanom hücrelerinin normale dönmesine yard ı mc ı olabileceği ve ayr ı ca baz ı sitotoksik etkili ilaçlar ı n etkisini art ı rabileceği bildirilmektedir. Doğum kontroL hap ı verilerek böbrek tümörü oluşturulan dişi farelerde vitamin C'nin olumlu etkileri gözlenmişti Lenfositik olmayan ve miyeloid lösemi hücrelerinde vitamin C’nin rolü: Akut lenfositik olmayan lösemili hastalara ait kemik iliği hücrelerinin üzerine yap ı lan bir araşt ı rmada,neoplastik hücreler üzerinde askorbik asitin ayr ı lm ı ş sitotoksik etkisi gösterir. 4 Kolon kanserinde vitamin C’nin rolü: **Kolonun ve rektumun intestinal bezlerinde müköz membran hücrelerinin proliferasyonu,kolon karsinomunun sonunda bulunan olaylar serisindeki ilk ad ı m olarak görülmektedir. Hergün 750 mg c vitamini uygulamas ı , intestinal bezlerin tüm k ı s ı mlar ı ndaki hücre varl ı ğ ı bir azalmayla sonuçlan ı r. Mide kanserinde vitamin C’nin rolü: C vitamini nitrozaminlerin oluşumunu engelleyerek kansere engel olmakla birlikte var olan karsinomlar ı da ortadan kald ı rd ı ğ ı gözlenmiştir. Kemoterapi ve radyoterapi s ı ras ı nda vitamin C’nin rolü: C vitamini plazma seviyesi bu tedaviler sürecinde şiddetli şekilde düşmektedir.Yap ı lan çal ı ş malarda vitamin C kemoterapi ilaçlar ı n ı n etkilerini sinerjitik olarak toplamaktad ı r, inhibe edici etkilerini artt ı rmaktad ı r . . MEZEN MEZEN İ İ MAL MAL FARKLILA FARKLILA MADA MADA ASKORBATIN ROL ROL Ü Ü *
Ortak Ortak mezen mezen ş ş imal imal ö ö nc nc ü ü h h ü ü cresinden ba cresinden ba ğ ğ doku doku h h ü ü crelerinin olu crelerinin olu ş ş um a um a ş ş amas amas ı ı nda nda askorbat askorbat rol rol oynamaktad oynamaktad ı ı r. r. MYOGENES VE ADİPOGENES İ skelet kaslar ı oluşurken myoblast hücreleri farkl ı laşmas ı nda ve birleşmesinde multinukleotid myotüplerin oluşmas ı gerekir. Adiposit Adiposit h h ü ü creleri, creleri, n nötral yağlar ı n depolanmas ı ve ı s ı üretilmesi için özelleşmiş hücreler . . ***Bu olaylar ***Bu olaylar kollejen kollejen varl varl ı ğ ı ı ğ ı nda bir b nda bir b ü ü t t ü ü nl nl ü ü k k olu olu ş ş turabilirler. turabilirler. 5 Kollejen Kollejen olu olu ş ş umu engellendi umu engellendi ğ ğ inde inde miyoblast miyoblast ve ve preadiposit preadiposit olu olu ş ş umu sekteye umu sekteye u u ğ ğ rar. rar. Askorbat Askorbat , muhtemelen , muhtemelen miyoblast miyoblast farkl farkl ı ı la la ş ş mas mas ı ı nda, nda, miyojenin miyojenin ekspresyonunda rol alan bir protein ekspresyonunda rol alan bir protein taraf taraf ı ı ndan kullan ndan kullan ı ı ld ld ı ğ ı ı ğ ı d d ü ü ş ş ü ü n n ü ü l l ü ü yor. yor. KONDROGENES **K **K ı ı k k ı ı rdak doku rdak doku ü ü retiminde retiminde kollojen kollojen tipleri tipleri ü ü retilirken retilirken askorbata askorbata ihtiya ihtiya ç ç duyulur. duyulur. OSTEOGENES ** Kemiğin organik matriksi kollagen içerdiğinden, kemik formasyonu için de vitamin C gereklidir. **Yap ı lan bir araşt ı rmada civciv embriyonundan inorganik fosfat içeren kültür ortam ı nda kondrositler ayr ı ş t ı r ı larak askorbik asidin kofaktörlüğünde incelenmiştir. Bu koşullarda k ı k ı rdak nodülleri etraf ı nda hidroksiapatit kristallerinin birikimi gözlenirken, askorbik asidsiz kültür ortam ı nda ayn ı durum gözlenememiştir. V V İ İ TAM TAM İ İ N C EKS N C EKS İ İ KL KL İĞİ İĞİ **
** İ İ nsan ve baz nsan ve baz ı ı canl canl ı ı lar , lar , askorbat askorbat eksikli eksikli ğ ğ inden b inden b ü ü y y ü ü k zarar g k zarar g ö ö r r ü ü rler. rler. ** Dokular ** Dokular ı ı ; glikozdan ; glikozdan askorbik askorbik asit asit sentezini ger sentezini ger ç ç ekle ekle ş ş tiren enzimlerden tiren enzimlerden yoksundur: Bu y yoksundur: Bu y ö ö n n ü ü yle yle ‘ ‘ SKORB SKORB Ü Ü T T ’ ’ , , dokular dokular ı ı n n askorbik askorbik asit sentez etme asit sentez etme yetene yetene ğ ğ inin kaybetti inin kaybetti ğ ğ i bir hastal i bir hastal ı ı k k olarak kabul edilebilir. olarak kabul edilebilir. Bu hastal ı k halsizlik, dis eti kanamas ı , yaralar, süngerimsi dis etleri, dis kayb ı , kan duvarlar ı n ı n kolay zedelenmesi,ciltte morluklar,eklemlerde sisme, saçlarda yuvarlanma ve anemiyle karakterize edilir. Bu belirtilerin çoğu bağ dokusunda zay ı fl ı kla sonuçlanan kollajenin hidroksilayonundaki eksiklikle aç ı klanabilir. Vücut direncinin azalmas ı ndan dolay ı grip ve nezleye yakalanma riski artar. 6 Cilt değişiklikleri, kapiller frajilite artışına bağlı ciltte nokta biçiminde kanamalar, diş eti bozuklukları, diş kaybı, kemik kırıkları, yara iyileşiminde bozulma vitamin C eksikliğinin başlıca bulgularıd ı r. Bu belirtilerin çoğu bozulmuş kollajen sentezi ile ilişkilidir. Ciddi travma ve stress vitamin C düzeyinin düşmesine sebep olur. Bu koşullarda vücuttaki vitamin C’nin büyük oranda yaralanma bölgesine mobilize olduğu düşünülmektedir. Sigara serumdaki C vitamini düzeyini azaltır. Normal erişkinin günlük alması gereken 60 mg’lık C vitamini dozunun sigara içenlerde 100 mg olması gerektiği bildirilmiştir. Diş dokusunda gingiva kanamalar ı , askorbik asid replasyonu yap ı l ı nca düzelmektedir. Diş dokusunun mineralizasyon reaksiyonlar ı nda kofaktör olan pirofosfat ı inhibitör etkilerden korumak için askorbik asit gereklidir. İ nsan organizmas ı askorbik asidi sentez edemediğinden dolay ı , bunu taze meyve, sebze ve taze etlerden almak zorundad ı r. Yeterli ve dengeli bir beslenmede tüm dokular vitamin C ile doymuş halde olurlar; normal durum da budur (600-1500 mg). Vitamin C al ı nmazsa vücudun vitamin C depolar ı n ı n 20-50 günde tükendiği hesaplanm ı ş t ı r; buradan günlük gereksinimin 30 mg kadar olduğu söylenilebilir. 0,016
Patates 0,020
Taze fasulye 0,020
Böğürtlen 0,022
Ahududu 0,023
Domates 0,028
Ş eftali 0,030
Mandalina 0,043
Greyfurt 0,043
Lahana 0,050
Limon 0,050
Portakal 0,055
Kızılcık 0,070
Çilek 0,050
Ispanak 0,080
Karnabahar 0,090
Kivi 0,094
Kara lahana 0,100
Yeşil sivri biber 0,120
Asma yaprağı 0,130
Ş algam yaprağı 0,180
Maydanoz 0,450
Kuşburnu Askorbik asit (g/100g) Sebze-meyve Sebze ve meyvelerin Sebze ve meyvelerin askorbik askorbik asit de asit de ğ ğ eri eri t t ü ü r r ü ü ne, yeti ne, yeti ş ş ti ti ğ ğ i topra i topra ğ ğ a, a, iklime iklime ve olgunluk ve olgunluk derecesine g derecesine g ö ö re de re de ğ ğ i i ş ş ir. ir. Genellikle ham meyve ve sebze iyice Genellikle ham meyve ve sebze iyice olgunla olgunla ş ş m m ı ş ı ı ş ı ndan daha ndan daha ç ç ok ok askorbik askorbik asit i asit i ç ç erir. erir. Yine Yine g g ü ü ne ne ş ş ı ş ı ğ ı ı ş ı ğ ı ndan ndan ç ç ok yararlanan ok yararlanan bitkilerin bitkilerin askorbik askorbik asit de asit de ğ ğ eri az olanlardan daha y eri az olanlardan daha y ü ü ksektir ksektir 7 Ayr ı ca anne sütü vitamin C aç ı s ı ndan oldukça zengindir.İnek sütünde ise neredeyse yoktur.Bu sebeple anne sütü ile beslenen çocuklarda immün sistem gelişimi oldukça iyi ve mikroorganizmalara karş ı kemotaksis oldukça kuvvetlidir. Son y Son y ıııı
ıııı llarda yap llarda yap ıııı
ıııı lan lan ç ç al al ış ış ış ış ış ış ış ış malara malara g g ö ö re C vitamininin uzun s re C vitamininin uzun s ü ü re re y y ü ü ksek dozda al ksek dozda al ıııı
ıııı nmas nmas ıııı
ıııı prooksidan prooksidan etki g etki g ö ö stermektedir.Akut olarak stermektedir.Akut olarak toksisitesi toksisitesi g g ö ö zlenmemi zlenmemi şşşş
şşşş tir. tir. Fakat; Fakat; Uzun süre kullan ı ld ı ğ ı na oksalat at ı l ı m ı artar. Yüksek dozda yalanc ı glukozüri görülür. Demir emilimini art ı rd ı ğ ı için hemokromatozisde kullan ı lmamal ı d ı r. •Askorbik asitin okside olmuş şekli dehidroaskorbik asit toksiktir. Bu nedenle, yüksek dozda C vitamini al ı nmas ı , özellikle dehidroaskorbat ı askorbata tekrar okside eden enzim sisteminde eksiklik olan kişilerde dehidroaskorbik asit birikimine yol açabilir. **Gastrointestinal kanaldan diğer vitaminlerin ve ilaçlar ı n emilmesinin engellenmesine neden olabilir . TE TE EKK EKK
Ü Ü RLER RLER **Sorular: **Sorular: 1)Yeni do 1)Yeni do ğ ğ an an
ç ç ocuklar inek s ocuklar inek s ü ü t t ü ü ile beslenirse ne ile beslenirse ne hangi sistemde ne gibi bozukluklar g hangi sistemde ne gibi bozukluklar g ö ö r r ü ü l l ü ü r? r? 2)Grip esnas 2)Grip esnas ı ı nda antibiyotik i nda antibiyotik i ç ç
ilmemesinin vitamin c ile ili c ile ili ş ş kisi nedir? kisi nedir? 3)Kanser tedavisinde vitamin c 3)Kanser tedavisinde vitamin c nin nin
etkisi etkisi
bulunmakta m bulunmakta m ı ı
d ı ı r? r? 4)V 4)V ü ü cutta vitamin C cutta vitamin C nin nin
fazlal fazlal
ı ğ ı ı ğ ı nda nda
toksisite toksisite olur olur
mu? mu?
5)Vitamin C 5)Vitamin C nin nin
imm imm
ü ü n n sistemdeki rol sistemdeki rol ü ü nedir? nedir?
8 MAKALELER MAKALELER ASKORBİK ASİDİN HÜCRE YASLANMASI ÜZERİNE ETİKSİ (Yüksek Lisans Tezi) Nihal ALEM GAZİ ÜNVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Haziran 2007 Serbest oksi jen radikal leri çesitli hastal ı klar ı n patogenezinde ve yaslanma sürecinde rol oynayan karars ı z, yüksek reaktivi teli moleküllerdir. Serbest oksi jen moleküllerinin yan ı s ı ra bas ta nitrik oksit (NO) olmak üzere reaktif nitrojen türleri de hücrelerin lipit, DNA, karbonhidrat ve enzim gibi tüm önemli bilesiklerine etki ederek hücrelerin yap ı ve islevlerini bozmaktad ı rlar. Lipit peroksidasyonu, hücrelerde ve dokularda serbest radikallerin meydana getirdigi oksidatif stresin bir göstergesidir. Lipit peroksidasyonu seviyelerinin ölçülmesinde bir peroksidasyon ürünü olan malondialdehi t (MDA) kul lan ı lmaktad ı r. Serbest radikallerin hücrelerde meydana getirdigi bu degisiklikler, hücre yaslanmas ı ndaki önemli faktörlerden biridir. Askorbik asit (AA) ise özellikle süperoksit ve hidroksil radikalleri ile reaksiyona girerek serbest radikallerin hücrelerde olusturdugu hasar ı önleyebilen güçlü bir antioksidand ı r. Bu çal ı smada farkl ı AA konsantrasyonlar ı n ı n hücre metabolizmas ı üzerindeki etkisinin ve hücre yaslanmas ı na yol açan oksidatif stresle mücadelede AA’n ı n rolünün arast ı r ı lmas ı amaçlanm ı st ı r. ÇOCUKLARDA BESLENME VE İ NFEKSİYON İLİ KİSİ Gülden Fatma HÜNER İ stanbul T ı p Fakültesi, Çocuk Sağl ı ğ
ve Hastal
ı klar
ı Anabilim Dal ı , Çapa,
İ STANBUL
Beslenme, immunite ve infeksiyonlar birbirleri ile dorudan ilikilidir. Beslenme yetersizlii immun sistem ilevlerinde bask ı lanmaya ve infeksiyon s ı kl ıı nda art ı a neden olurken, infeksiyonlar s ı ras ı nda yetersiz beslenme immun sistemi olumsuz etkiler. Besin öesi eksikliinin immun yan ı t ve konak savunmas ı na etkisi, eksikliin süresine ve derecesine bal ı d ı r. Değişik besin öeleri immun sistemi farkl ı yollardan etkiler. Baz ı besin öeler immun sistem hücrelerinin yap ı m ı için gerekli ön maddelerdir, baz ı lar ı da immun sistem ilevlerini antioksidan özellikleri ile etkiler. Ayr ı ca immun sistem hücrelerinin yap ı m ı n ı uyaran ya da inflamatuar yan ı tta görev alan besin öeleri de vard ı r. nterlökin 1, interlökin 6 ve tümör nekroz faktörü gibi sitokinler; beslenme, immun yan ı t ve infeksiyon üçgenini dorudan etkiler. Bütün toplumlarda deiik ya gruplar ı nda beslenme yetersizliinin önlenmesi, mortalite ve morbidite h ı z ı nda belirgin azalmaya neden olmaktad ı r. Geliim ça ı nda olan çocuklar ı n immun sistemi beslenme yetersizlii ve infeksiyonlardan daha fazla etkilenmektedir. Sal ı kl ı büyüme ve gelime için yeterli ve dengeli beslenme esast ı r. Proteinler ve amino asitler, yalar, A, E, C ve B grubu vitaminler, çinko, demir, selenyum ve antioksidanlar immun sistem ilevlerini desteklemede yararl ı d ı r. Bu besin öelerinin yapay kaynaklardan a ı r ı dozda tüketimi yan etkilere neden olabilmektedir; önerilen, gereksinimin doal besinlerden kar ı lanmas ı d ı r REFERANSLAR: REFERANSLAR: 1)VITAMINS 1)VITAMINS Their
Their Role in
Role in the
the Humen
Humen Body
Body G.F.M.BALL G.F.M.BALL 2)HANDBOOK OF V 2)HANDBOOK OF V İ İ TAM TAM
İ İ NS NS Robert B. Robert B. Rucker
Rucker 3)
3) *l;z.Dr..Gaz ı Üniversitesi T ı p Fakültesi Pediatri , Ankara Serbest Oksijen Radikalleri, Antioksidanlar ve Lipit Peroksidasyonu 4) BESLENME VE İNFEKSİYON İLİKİSİ Gülden Fatma HÜNER İstanbul T ı p Fakültesi, Çocuk Sal ıı ve Hastal ı klar
ı Anabilim Dal ı , Çapa, STANBUL 5) TUSDATA/Dr.Sami Selçukbiricik 6)
6) TEMEL
TEMEL İ İ MM MM Ü Ü NOLOJ
NOLOJ İ İ / / Abul Abul K.ABBAS
K.ABBAS - - Andrew H.L Andrew H.L İ İ
CHTMAN 7)
7) İ İ MM MM Ü Ü NOLOJ
NOLOJ İ İ / / Prof.Dr Prof.Dr .Ekrem G
.Ekrem G Ü Ü LMEZO LMEZO
Ğ Ğ LU LU 8)
8) www.
www. sagl
sagl ı ı kbilg kbilg
ı ı s s ı ı .com/ .com/
Prof.Dr Prof.Dr
.Metin .Metin
Ö Ö zata zata ,Etnoloji v e ,Etnoloji v e Diabet
Diabet Uzman
Uzman ı
Yüklə 206,81 Kb. Dostları ilə paylaş:
|