«audiT» FƏNNİ ÜZRƏ MÜhaziRƏLƏR
Yüklə 354,65 Kb.
|
Auditin ümumi standartları aşağıdakı əsas qaydaları nəzərdə tutur: 1. Yoxlama auditi lazımi hazırlıüı, ixtisası və lisenziyası olan şəxs və şəxslər tərəfindən aparıla bilər. Belə ki, beynəlxalq standartlara müvafiq olaraq, auditor özünün kompetensiyasının lazımi səviyyədə olmasına tam əmin olmadıüı halda həmin işdən imtina etməlidir. Auditor müəssisənin nəzəri və praktiki fəaliyyətində yeniliklərdən istifadə etməlidir. Aparılan yoxlamanın xaraktirindən asılı olmayaraq, o, hazırlığı və təcrübəsi qarşıya qoyulan vəzifənin sferasına, miqyasına və mürəkkəbliyinə uyüun olan mütəxəssislər tərəfindən aparılmalıdır. Auditor daim üzünün peşəkar ustalıüını artırmalıdır. Yüksək peşəkar auditor auditin nəzəriyyəsini və praktikasını bilir, müstəqil auditor üçün zəruri olan müəyyən hazırlıq, təcrübə və ixtisas səviyyəsinə malikdir. 2. Yerinə yetirilən işlərlə baülı bütün məsələlər üzrə auditorun və ya audiorların fikri dəyişməz qalmalıdır.Auditor yoxlamalarının nəticələrinin etibarlılıüı üçün qanunverici və icraedici orqanlara münasibət ilə müvafiq müstəqillik səviyyəsinin olması vacib şərtdir. Qanunvericiliyə müvafiq olaraq auditor sənədlərdən istifadə etməklə yoxlama faktları üzrə qanunverici orqan üzvlərinə informasiya təqdim edə bilər. lakin o, siyasi təsir və təzyiqlərdən uzaq olmalıdır. Heç bir siyasi motivlər auditorun işinin yekunlarına təsir göstərməməlidir, audit qərəzsiz və şəffaf aparılmalıdır. Vacib şərtlərdən biri müstəqil auditorların öz səlahiyyətini yerinə yetirməsi zamanı icra orqanlarının onlara təsir göstərmək imkanının olmamasıdır. Auditor yoxlanılan müəssisə ilə münasibəti elə qurmalıdır ki, sərbəst olaraq düzgün informasiyanı əldə etsin və qarşılıqlı anlaşma və qarşılıqlı hörmət əsasında onun müzakirəsini aparsın. Eyni zamanda auditorla yoxlanılаn müəssisə arasında münasibət yoxlamanın nəticələrinin obyektivliyinə təsir etməməlidir. Auditor, audit olunan müəssisənin idarəedilməsində və fəaliyyətində iştirak etməməlidir. Auditin nəzəriyyəsində və praktikasında müstəqillik - hər şeydən əvvəl obyektiv və həqiqi fikir söyləməkdir. Auditorlar qərəzsiz və niyyətsiz olaraq yoxlanılan maliyyə hesabatlarını və digər informasiyaları öyrənməli, maliyyə informasiyalarını təqdim edən sifarişçilərə, vəzifəli şəxslərə, eləcə də onun istifadəçilərinə qərəzsiz münasibət göstərməlidir. Auditor audit prosedurlarını məhdudlaşdırmaq, müəyyən istiqamət vermək və ya dəyişdirmək niyyəti ilə yoxlanılan müəssisənin rəhbərlərinin onun işlərinə müdaxilə etməsinə imkan verməməlidir. Auditorlar kitablar, uçot yazılışları, işgüzar yazışmalar və digər informasiyalarla sərbəst tanış olmaq imkanına malik olmalıdır. 3. Auditor müəssisədə daxili nəzarətin təşkili qaydasını hərtərəfli öyrənməlidir. Belə ki, əgər müəssisədə daxili nəzarət lazımi səviyyədə təşkil edilməmişdirsə, onda sənədləşmənin düzgün aparılmaması, səhvlər və hətta aldatmaq məqsədi ilə təhriflər, qeyri-qanuni və səmərəsiz vəsait şərfi faktlarına rast gəlmək mümkündür. əgər auditor məsləhətçi qismində xarici ekspertləri dəvət edirsə, onun kompetentliyinə əmin olmalıdır. Bununla yanaşı, yoxlama əsasında hazırlanmış nəticəyə görə auditor məsuliyyət daşıyır. 4. "Auditin planlaşdırılması" standartının tələbinə görə auditorun işi yaxşı planlaşdırılmalı, hər şeydən əvvəl yoxlamanın aparılması üzrə plan hazırlanmalıdır. Plan tərtib olunarkən audit riskinin dərəcəsinə fikir verilməlidir. Bu məqsədlə müəssisənin istehsal fəaliyyətinin nəticələrinin qabaqcadan təhlili aparılır. Belə təhlil auditin düzgün istiqamətini işləyib hazırlamaüa imkan verir. 5. Audit işinin həcmini müəyyən etmək üçün daxili nəzarəti nəzərdən keçirmək və təhlil etmək, onun nəticələrinə nə dərəcədə inanmaüın mümkünlüyünü müəyyən etmək lazımdır. Daxili nəzarətin məqbul strukturu səhv və pozuntuların olması ehtimalını azaldır. Daxili nəzarət - informasiyaların işlənməsi prosesində ciddi səhvlərin qarşısını almaq, aşkarlamaq və vaxtında düzəlişlərin edilməsi sistemidir. Buna görə də auditor yoxladıüı müəssisədə daxili nəzarətin strukturunu yaxşı bilməlidir. 6. Auditor rəyinin tərtib edilməsi zamanı dolüun əsas əldə etmək üçün kifayət qədər sübutedici materiallar əldə olunmalıdır. Bunun üçün sənədli və faktiki nəzarətin tədqiq etmə, yoxlama, müşahidə, sorüu və digər üsul və qaydalarından istifadə olunur. Auditin beynəlxalq normativində göstərilir ki, auditor maliyyə informasiyaları haqda əsaslı rəy tərtib etməyə imkan verən müstəqil prosedurları nəticəsində zəruri auditor sübutları əldə etməlidir. Auditor sübutları auditora yoxlanılan informasiya barədə tam fikir söyləməyə və müştəri tərəfindən buraxılan və gizlədilən yalan və səhvləri (bilərəkdən edilmiş səhv və pozuntular da daxil olmaqla) əsaslandırmaüa imkan verməlidir. Auditor rəyinin əsaslandıüı yoxlanılan məlumatlar etibarlı və dürüst olmalıdır. 7. BАS 700 "Mаliyyə hesаbаtı üzrə аuditоrun hesаbаtı (rəyi)" stаndаrtınа görə rəydə hansı maliyyə hesabatının yoxlandıüı və onların qəbul edilmiş mühasibat uçotu qaydalarına uyüun tərtib edilməsi göstərilməlidir. Bu standartın tələbini gözləmək üçün auditor maliyyə hesabatlarını ciddi təhlil etməli və aşaüıdakıları müəyyən etməlidir: onların mühasibat uçotu qaydalarına uyüun tərtib edildiyini; həmin sənədlərin yoxlanılan müəssisənin fəaliyyətini tam əhatə etdiyini; maliyyə hesabatlarının bütün tərəflərinin tam açıqlandıüını; maliyyə hesabatının müxtəlif elementlərinin lazımi dərəcədə qiymətləndirildiyini, yoxlanıldıüını və təqdim edildiyini. 8. Hesabatda əvvəlki dövrlə müqayisədə audit olunan cari dövr ərzində mühasibat uçotunun fasiləsiz aparılmasının müəyyən olunmuş təlimat və qaydalarına riayət olunub-olunmaması haqda mütləq qeyd edilməlidir. 9. Maliyyə hesabatlarında verilən məlumatlar o halda kifayətedici və dürüst hesab olunur ki, auditor rəyində başqa mövqe əks olunmasın. 10. Hesabat bütövlükdə maliyyə hesabatları ilə baülı nəticəni əks etdirməlidir və ya auditor rəyinin verilməsini mümkünsüz edən səbəblər göstərilməlidir. Əgər maliyyə hesabatlarında rast gəlinən səhvlərlə baülı auditor və yoxlanılan müəssisənin rəhbərliyi arasında fikir ayrılıüı olarsa, auditor mütləq bunu öz hesabatında əks etdirməlidir. Beynəlхаlq audit standartları ilə yanaşı firmadaxili audit standartları da mövcuddur. Bu audit standartları auditor təşkilatları tərəfindən auditor yoxlaması aparılarkən vahid tələbatı təmin etməklə aşağıdakıları özündə əks etdirir: - razılaşmanın məqsədinin müəyyən edilməsini - biznesin icmalını və xülasəsini - mümkün riskin qiymətini - аudit strategiyasını işlənib hazırlanması üçün daxili nəzarət sisteminin qiymətləndirilməsi - аuditor yoxlamasının strategiyasını müəyyən edilməsi - nəzarət sisteminin səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi - müstəqil tədqiqat planını - müstəqil tətqiqatı - auditor yoxlamasının yekunlaşdırılması - rəyin təqdim edilməsini.
Yüklə 354,65 Kb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||