«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

9.3. Kompyuter tarmoqlari va ularning ahamiyati
Kompyuterlarni bir-biri bilan bog‘lash. 
Kompyuterlar 
orasida ma’lumot almashish va umumiy masalalami birgalikda 
yechish uchun komyuterlami bir-biri bilan bog‘lash ehtiyoji paydo 
bo‘ladi. Kompyuterlarni bir-biri bilan bog‘lashda ikki xil usuldan 
foydalaniladi:
1. Kabel yordamida bog‘lash. 
Bunda kompyuterlar bir-biri 
bilan koaksial, o‘ralgan juftlik kabeli (UTP) yoki shisha tolali 
kabellar orqali maxsus tarmoq plata yordamida bog‘Ianadi.
2. Simsiz bog‘lanish. 
Bunda kompyuterlar bir-biri bilan simsiz 
aloqa vositalar yordamida, ya’ni radio to‘lqinlar, infraqizil nurlar, 
WiFi va Bluetooth texnologiyalari yordamida bog‘lanadi.
Bir-biri bilan bog‘langan kompyuterlaming bunday majmuasi 
kompyuter tarmog‘ini tashkil etadi.
220

---

Tarmoq tushunchasi va uning ahamiyati.
Tarmoq - kompyuterlar, terminallar va boshqa qurilmalaming 
ma’lumot almashishni ta’minlaydigan aloqa kanallari bilan o‘zaro 
bog‘langan majmui. Kompyuterlar aro ma’lumotlami almashishni 
ta’minlab beruvchi bunday tarmoqlar kompyuter tarmoqlari deb 
ataladi.
Tarmoq orqali axborotlami uzoq masofalarga uzatish imkoniyati 
vujudga keldi. Tarmoq axborotlami uzatish, alohida foyda- 
lanilayotgan kompyuterlami birgalikda ishlashini tashkil qilish, bitta 
masalani bir nechta kompyuter yordamida yechish imkoniyatlarini 
beradi. Bundan tashqari har bir kompyutemi ma’lum bir vazifani 
bajarishga ixtisoslashtirish va kompyuterlaming resurslaridan 
(ma’lumotlari, xotirasi) birgalikda foydalanish, hamda butun dunyo 
kompyuterlarini o‘zida birlashtirgan Internet tarmog‘iga bog‘lanish 
mumkin.
Tarmoq taqdim etadigan hizmatlar. 
Kompyuter tarmoqlari 
axborotlami elektr signallari ko‘rinishida uzatish va qabul qilishga 
ixtisoslashgan muhit. Tarmoqlar biror maqsadga erishish uchun 
quriladi, ya’ni bog‘langan kompyuterlar orqali biror masalalami 
yechish uchun ixtisoslashtiriladi. Tarmoq xizmatlariga quyidagilami 
mi sol tariqasida keltirish mumkin:
-Fayl server xizmati. Bunda tarmoqdagi barcha kompyuterlar 
asosiy kompyuteming (server) ma’lumotlaridan foydalanish yoki o‘z 
ma’lumotlarini asosiy kompyuter xotirasiga joylashtirish mumkin;
-Print server xizmati. Bunda tarmoqdagi barcha kompyuterlar 
o‘z ma’lumotlarini xizmat joriy qilingan kompyuter boshqaruvi 
orqali qog‘ozga chop qilishi mumkin;
-Proksi server xizmati. Bunda tarmoqqa ulangan barcha 
kompyuterlar xizmat joriy qilingan kompyuter boshqaruvi orqali bir 
vaqtda Internet yoki boshqa xizmatlardan foydalanishi mumkin;
-Kompyuter va foydalanuvchi boshqaruvi xizmati. Bunda 
tarmoqqa ulangan barcha kompyuterlaming va ularda qayd qilingan 
foydalanuvchilaming tarmoqda o‘zini tutishi hamda faoliyat 
yuritishi belgilanadi va nazorat qilinadi.