Axborot texnologiyalari

Simsiz aloqa tizimlarida axborot himoyasi. Simsiz qurilmalar xavfsizligi 

muammolari 

 

 

 

Simsiz  tarmoqlar  odamlarga  simli  ulanishsiz  o’zaro  bog’lanishlariga  imkon 

beradi.  Bu  siljish  erkinligini  va  uy,  shahar  qismlaridagi  yoki  dunyoning  olis 

burchaklaridagi  ilovalardan  foydalanish  imkonini  ta’minlaydi.  Simsiz  tarmoqlar 

odamlarga  o’zlariga  qulay  va  xoxlagan  joylarida  elektron  pochtani  olishlariga  yoki 

Web-sahifalarni ko’zdan kechirishlariga imkon beradi. 

Simsiz tarmoqlarning turli xillari mavjud, ammo ularning eng muhim xususiyati 

bog’lanishning  kompyuter  qurilmalari  orasida  amalga  oshirilishidir.  Kompyuter 

qurilmalariga  shaxsiy  raqamli  yordamchilar  (Personal  digital  assistance,  PDA), 

noutbuklar,  shaxsiy  kompyuterlar,  serverlar  va  printerlar  taalluqli.  Odatda  uyali 

telefonlarni  kompyuter  qurilmalari  qatoriga  kiritishmaydi,  ammo  eng  yangi  telefonlar 

va  hatto  naushniklar  ma’lum  hisoblash  imkoniyatlariga  va  tarmoq  adapterlariga  ega. 

Yaqin orada elektron qurilmalarning aksariyati simsiz tarmoqlarga ulanish imkoniyatini 

ta’minlaydi.  

Bog’lanish  ta’minlanadigan  fizik  xudud  o’lchamlariga  bog’liq    holda  simsiz 

tarmoqlarning quyidagi kategoriyalari farqlanadi:  

-  simsiz shaxsiy tarmoq (Wireless personal-area network, PAN);  

-  simsiz lokal tarmoq (Wireless local-area network, LAN);  

-  simsiz regional tarmoq (Wireless metropolitan-area network, MAN):  

-  simsiz global tarmoq (Wireless Wide-area network, WAN). 

 

Simsiz  shaxsiy  tarmoqlari  uzatishning  katta  bo’lmagan  masofasi  bilan  (17 

metrgacha)  ajralib  turadi  va  katta  bo’lmagan  binoda  ishlatiladi.  Bunday  tarmoqlarning 

xarakteristikalari o’rtacha bo’lib, uzatish tezligi odatda 2Mb/s dan oshmaydi. 

 

Bunday  tarmoq,  masalan,  foydalanuvchi  PDA  sida  va  uning  shaxsiy 

kompyuterida yoki noutbukida ma’lumotlarni simsiz sinxronlashni ta’minlashi mumkin. 

Xuddi  shu  tariqa  printer  bilan  simsiz  ulanish  ta’minlanadi.  Kompyuterni  tashqi 

qurilmalar  bilan  ulovchi  simlar  chigalliklarining  yo’qolishi  yetarlicha  jiddiy  afzallik 

bo’lib,  buning  evaziga  tashqi  qurilmalarning  boshlang’ich  o’rnatilishi  va  keyingi, 

zaruriyat tug’ilganda, joyining o’zgartirilishi anchagina osonlashadi. 

---

 

- 43 - 

 

Simsiz  lokal  tarmoqlar  ofislarning  ichida  va  tashqarisida,  ishlab  chiqarish 

binolarida  uzatishlarning  yuqori  xarakteristikalarini  ta’minlaydi.  Bunday  tarmoqlardan 

foydalanuvchilar odatda noutbuklarni, shaxsiy kompyuterlarni va katta resurslarni talab 

etuvchi  ilovalarni  bajarishga  qodir  protsessorli  va  katta  ekranli  PDA  larni  ishlatishadi. 

Xizmatchi tarmoq xizmatlaridan majlislar zalida yoki binoning boshqa xonalarida bo’la 

turib foydalanashi mumkin. Bu xizmatchiga o’z vazifalarini samarali bajarishga imkon 

beradi.  Simsiz  lokal  tarmoqlar  uzatishning  54Mbit/sgacha  tezligida  barcha  ofis  yoki 

maishiy  ilovalar  talablarini  qondirish  imkoniga  ega.  Xarakteristikalari,  komponentlari, 

narxi  va  bajaradigan  amallari  bo’yicha  bunday  tarmoqlar  Ethernet  xilidagi  an’anaviy 

simli lokal tarmoqlariga o’xshash. 

 

Simsiz regional tarmoqlar yuzasi bo’yicha shaxarga teng bo’lgan xududga xizmat 

qiladi. Aksariyat xollarda ilovalarni bajarishda belgilangan ulanish talab etiladi, ba’zida 

esa  mobillik  zarur  bo’ladi.  Masalan,  kasalxonada  bunday  tarmoq  asosiy  bino  va 

masofadagi  klinikalar  orasida  ma’lumotlarni  uzatishni  ta’minlaydi.  Yoki  energetik 

kompaniya  bunday  tarmoqdan  shaxar  masshtabida  foydalanib,  turli  tumanlardan 

beriladigan ish naryadlaridan foydalanishini ta’minlaydi. Natijada, simsiz regional  

tarmoqlar  mavjud  tarmoq  infratuzilmalarini  bir  yerga  to’playdi  yoki  mobil 

foydalanuvchilarga  mavjud  tarmoq  infratuzilmalari  bilan  ulanishni  o’rnatishga  imkon 

beradi. 

 

 Simsiz  regional  tarmoqlarning  xarakteristikalari  turlicha.  Ulanishlarda  infraqizil 

texnologiyaning ishlatilishi ma’lumotlarni uzatish tezligining 100 Gbit/s va undan katta 

bo’lishini ta’minlaydi. 

 

Simsiz  global  tarmoqlar  mobil  ilovalarning,  ulardan  mamlakat  yoki  xatto 

kontinent masshtabida foydalanishni ta’minlash bilan ishlanishini ta’minlaydi. Iqtisodiy 

mulohazalarga 

tayangan 

holda, 

telekommunikatsiya 

kompaniyalari 

ko’pgina 

foydalanuvchilar  uchun  uzoq  masofadan  ulanishni  ta’minlovchi  simsiz  global 

tarmoqning  nisbatan  qimmat  infratuzilmasini  yaratadilar.  Bunday  yechimning  xarajati 

barcha foydalanuvchilar o’rtasida taqsimlanadi, natijada abonent to’lovi unchalik yuqori 

bo’lmaydi. 

 

Simsiz  global  tarmoq  xarakteristikalari  nisbatan  yuqori  emas,  ma’lumotlarni 

uzatishning tezligi 56 Kbit/s ni, ba’zida 170 Kbit/s ni tashkil etadi. 

 

Simsiz global tarmoqlarga xos ilovalar Internetdan foydalanishni, elektron pochta 

xabarlarini  uzatish  va  qabul  qilishni,  foydalanuvchi  uydan  yoki  ofisdan  tashqarida 

bo’lganida  korporativ  ilovalardan  foydalanishni  ta’minlovchi  ilovalardir.  Abonentlar, 

masalan,  taksida  ketayotganlarida  yoki  shahar  bo’yicha  sayr  qilinayotganlarida 

ulanishni  o’rnatishlari  mumkin.  Umuman,  simsiz  global  tarmoqdan  foydalanuvchilar 

xududiy chegaralanmaganlar.