"Axborot xavfsizligi" Mavzu: Hujum vositalari Guruh: 407-19-ax talaba: Rasulova m rahbar: Rahmatullayev I samarqand-2023

Birlashgan Kiber hujumlar to`plAMI
Ayni paytda turli xil birlashgan hujumlar mavjud. Bularga Morris va CodeRed deb ataluvchi xavfli viruslar; Win32/Badtrans va Win32/Nimda kabi hujumlar; va Win32/Bolzano and VBS/ Bubbleboy lar kiradi. Morris qurti fingerd dasturi qarshi bufer toshishi hujumi amalga oshirildi. Bu dastur tizimi fon jarayoni va barmoq porti ustida barmoq protokoli asosida qondirish so'rovi sifatida ishlaydi.
Kiberhujum — kompyuter axborot tizimlari, kompyuter tarmoqlari, infratuzilmalar yoki shaxsiy kompyuter qurilmalariga qaratilgan har qanday hujumkor manyovr^[1]. Hujumni amalga oshiruvchi shaxs maʼlumotlarga, funksiyalarga yoki tizimning boshqa kirish cheklangan joylariga ruxsatsiz, potensial ravishda yomon niyatda kirishga harakat qiladi^[2]. Kontekstga qarab, kiberhujumlar kiberurush yoki kiberterrorizmning bir qismi sifatida tavsiflanishi mumkin. Kiberhujum suveren davlatlar, shaxslar, guruhlar, jamiyatlar yoki tashkilotlar tomonidan qoʻllab-quvvatlanishi yoki anonim manba asosida yuzaga chiqishi mumkin. Kiberhujum paytida foydalaniluvchi qurol-asboblar kiberqurollar deb ataladi. Soʻnggi bir necha yil ichida kiberhujumlar soni yuqori hajmda tashkil etilmoqda.
Kiberhujum tizimga ruxsatsiz, buzib kirish orqali moʻljallangan nishonni oʻgʻirlashi, oʻzgartirishi yoki yoʻq qilishi mumkin^[3]. Bu turdagi hujumlar shaxsiy kompyuterga josuslik dasturlarini oʻrnatishdan tortib, biror davlat infratuzilmasini butkul yoʻq qilishga urinish kabi maqsadlarda sodir etilishi mumkin. Yuridik ekspertlar atamani jismoniy shikastlanish hodisalari bilan cheklab qoʻyishga moyil boʻlib, odatiy maʼlumotlar buzilishiva kengroq xakerlik harakatlaridan ajratishga intilishadi^[4].
Kiberhujumlar, hozirda, tobora murakkab va xavfli tusga egadir^[5].
Ushbu hujumlarning oldini olish uchun foydalanuvchi xatti-harakatlari tahlili va Xavfsizlik ma'lumotlari va hodisalarni boshqarish (XMHB)dan foydalanish mumkin. XX asrning 80-yillarning oxiridan boshlab kiberhujumlar axborot texnologiyalaridagi innovatsiyalardan kiberjinoyat vektori sifatida foydalanish maqsadida anchagina oʻsgan. Soʻnggi yillarda esa kiberhujumlarning koʻlami va chidamliligi tez sur’atlar bilan oshib keldi. Jahon Iqtisodiy Forumi 2018-yilgi hisobotida taʼkidlaganidek: „Kiberhujumlar soni biz ularga qarshi kurashish qobiliyatimizga qaraganda tezroq rivojlanmoqda