Axborot xavfsizligi

Guliston Davlat universitetida huzurida
Guliston Agrotexnologiyalar
Texnikumi

“ Axborot xavfsizligi ” фанидан


AMALIY ISH

Bajardi: _1.20_гурух талабаси
FISH: Abduqulov Sardor
Tekshirdi: ________________
Mavzu: Axborot xavfsizligida himoyalash usullari
Axborot xavfsizligini himoyalash - foydalanuvchilarni ruhsatsiz tarmoq elementlari va zahiralariga egalik qilishni man etishdagi texnik, dasturiy va kriptografik usul va vositalar, hamda tashkiliy tadbirlar.
Axborotni himoyalash uchun kodlashtirish va kriptografiya usullari qo‘llaniladi.
Kodlashtirish deb, axborotni bir tizimdan boshqa tizimga ma’lum bir belgilar yordamida belgilangan tartib bo‘yicha o‘tkazish jarayoniga aytiladi.
Kriptografiya deb, mahfiy xabar mazmunini shifrlash, ya’ni ma’lumotlarni maxsus algoritm bo‘yicha o‘zgartirib, shifrlangan matnni yaratish yo‘li bilan axborotga ruxsat etilmagan kirishga to‘siq qo‘yish usuliga aytiladi.
O‘rinlarni almashtirish usullari
Ushbu usul eng oddiy va eng qadimiy usuldir. O‘rinlarni almashtirish usullariga misol sifatida quyidagilarni keltirish mumkin:
 shifrlovchi jadval;
 sehrli kvadrat.
Shifrlovchi jadval usulida kalit sifatida quyidagilar qo‘llaniladi:
 jadval o‘lchovlari;
 so‘z yoki so‘zlar ketma-ketligi;
Shifrlanuvchi so’z: T₀=Dadasheva_Diyora.

D	a	d	a
s	h	e	v
a	-	D	i
o	r	a	*

Kalit so’z: T₁= Dsao ah-r deDa avi*.
Sehrli kvadrat deb, katakchalariga 1 dan boshlab sonlar yozilgan, undagi har bir ustun, satr va diagonal bo‘yicha sonlar yig‘indisi bitga songa teng bo‘lgan kvadrat shaklidagi jadvalga aytiladi. Sehrli kvadratga sonlar tartibi bo‘yicha belgilar kiritiladi va bu belgilar satrlar bo‘yicha o‘qilganda matn hosil bo‘ladi.
Kiritiladigan so’z: Dadasheva_Diyora

4	5	9	16
15	10	6	3
14	11	7	2
1	8	12	13

a	s	a	a
r	-	h	d
o	D	e	a
D	v	i	y

Sezar usulida almashtiruvchi xarflar k va siljish bilan aniqlanadi. Yuliy Sezar bevosita k = 3 bo‘lganda ushbu usuldan foydalangan. k = 3 bo‘lganda va alifbodagi harflar m = 26 ta bo‘lganda quyidagi jadval hosil qilinadi:
Dadasheva Diyora matnini maxfiylaydigan bo’lsak quyidagicha bo’ladi:
Gdgdvkhyd Glbrd