Tayyorladi: Arifjonov Alijon
Axborotni himoyalash deganda quyidagilar
tushuniladi: 1. Axborot butunligi va
ishonchliligini ta’minlash; 2. Axborotni saqlash
jarayonida elementlarining almashtirilishiga
yo‘l qo‘yilmaslik; 3. Maxsus ruhsatga ega
bo‘lmagan shaxslar tomonidan axborotlardan
qisman yoki to‘liq foydalanishning oldini olish,
umuman olganda axborotni o‘g‘irlashga,
o‘zgartirishga yoki tizimni ishdan chiqarishga
bo‘lgan intilishlardan himoya qilish
tushuniladi..
Axborot xavfsizligini ta’minlashda quyidagi talablar qo‘yiladi: 1.
Konfidensiallik (mahfiylik); 2. Butunlik (axborotni axborot
jarayonlari davomida uni beruhsat o‘zgartirish yoki kuzatishga
yo‘l qo‘ymaslik holati); 3. Qobillik (axborotning unga nisbatan
berilgan axborot jarayonlarini bajarishga yaroqlilik va tayyorlik
xossasi).
Kompyuter tizimlari va tarmoqlarida axborotni himoyalashning
quyidagi usullari mavjud: 1. Tashkiliy; 2. Texnik-dasturiy; 3.
Huquqiy; 4. Axborotni zahiralash va nusxalash; 5.Kriptografik.
Jinoyat kodeksining 174-moddasining 2-qismiga muvofiq
kompyuter tizimlarida saqlanayotgan ma’lumotlar yoki
dasturlarni o‘zgartirish maqsadida tegishli ruxsatsiz kompyuter
viruslari yoki dasturlarini ishlab chiqish va tarqatish,
shuningdek, ruxsati bo‘lmagan holda axborot tizimidan
foydalanish ma’lumotlarning buzilishi, olib tashlanishi, yo‘q
qilib yuborilishi yoki bu tizimning ishdan chiqishiga sabab
bo‘lsa, eng kam ish haqining 100 baravarigacha miqdorda jarima
yoki muayyan huquqdan mahrum qilib uch oydan olti oygacha
ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi.
Kodlash – axborotlar ustida amallar bajarish qulay bo
‗
lishi
uchun ularni aniq bir qoidalar asosida boshqa ko
‗
rinishga
o
‗
tkazishdir Axborotlarni kodlash jarayonida har bir belgiga
bitta kod, ya‘ni belgi yoki belgilar ketmaketligi mos qo
‗
yiladi.
Kodlangan axborotni birlamchi ko
‗
rinishiga o
‗
tkazish
dekodlash deb ataladi. Kodlashda belgiga mos qo
‗
yilgan kod
uzunligi turlicha bo
‗
lsa, notekis kodlash usuli, belgiga mos
qo
‗
yilgan kod uzunligi bir xil bo
‗
lsa, tekis kodlash usuli
deyiladi.
Axborotlarni kodlash insoniyat tomonidan faqat amallar bajarish
qulay bo
‗
lishi uchun emas, balki axborotni sir saqlash uchun
ham qo
‗
llanilgan.
Kodlashning bu ko’rinishi shifrlash deb ataladi. Shifrlangan
axborotni birlamchi ko’rinishiga o’tkazish deshifrlash deb
ataladi. Axborotni kodlashning quyidagi usullari mavjud:
-o`rin almashtirish usuli;
-alifboni surish usuli;
-Morze usuli
-Tartiblangan alifbo usuli
-aralashtirilgan alifbo usuli.
E’tiboringiz uchun
rahmat
Dostları ilə paylaş: | 
