Az ərbaycan Respublikası Sə hiyy ə Nazirliyi Kollegiyasının
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 4. Antihipertenziv müalicənin başlanması Sistolik və diastolik arterial təzyiqin səviyyəsi (mm c.s.)
- Aşağıdakı bəndlər xüsusi qeyd edilməlidir
- Cədvəl 6. Müəyyən antihipertenziv dərmanların təyininə əks-göstərişlər Dərman qrupları
- Monoterapiya və kombinə olunmuş müalicənin seçilməsi
- Monoterapiyanın və kombinə olunmuş müalicənin strategiyaları
|
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
23
Antihipertenziv müalicənin faydası ►
Tədqiqatlara əsasən, AT-nin endirilməsi ölümcül olan və olmayan ÜD patologiyalarını azaldır (A). Müalicəyə tiazid diuretikləri (TD), beta- blokatorlar (BB), kalsium antaqonistləri (KA), AÇF-inhibitorları (AÇFİ) və ya angiotenzin reseptorlarının blokatorları (ARB) ilə başlanıldıqda faydalı təsir aşkar olunur (A). ►
Müxtəlif antihipertenziv dərmanların müqayisə edildiyi tədqiqatlarda mono- və kombinə olunmuş terapiya vasitəsilə AT-nin eyni səviyyədə endirilməsinin ÜD patologiyalarını fərqli dərəcədə azaltmaları müşahidə olunmamışdır. Lakin bu tədqiqatlar və onların meta-analizləri göstərmişdir ki, təyin olunmuş dərmanların növündən asılı olmayaraq ÜD patologiyalarının, yəni insultlar, Mİ və ürək çatışmazlığının azalmasında AT-nin endirilməsinin müstəsna əhəmiyyəti vardır (A). ►
AT-nin endirilməsinə xidmət etməyən spesifik dərmanların insult, koronar çatışmazlıq və ürək çatışmazlığı kimi patologiyaların müalicəsində effekti sübut olunmuşdur, lakin bu faydalar AT endirilməsindən alınan faydalardan daha azdır. ►
daha erkən mərhələsində əmələ gələn subklinik orqan zədələnmələrinin qarşısının alınmasında, səyrici aritmiya, böyrək çatışmazlığı və şəkərli diabet kimi yüksək riskli halların profilaktikasında daha faydalı olması aydın şəkildə göstərilmişdir. Müalicənin məqsədləri ►
AH olan xəstələrdə ÜD patologiyasının başvermə riskini uzun müddətə maksimum şəkildə azaltmaq (A) ►
amillərini müalicə etmək (D) ►
Bütün AH-li xəstələrdə AT-ni ən azı 140/90 mm c.s. (A), xəstə tərəfindən yaxşı keçirildiyi təqdirdə isə daha aşağı rəqəmlərədək endirmək ►
dərəcəsi olan xəstələrdə (məsələn, insult, Mİ, böyrək disfunksiyası, proteinuriya) AT hədəf səviyyəsini ən azı 130/80 mm c.s.-dək aşağı endirmək (A) ►
140 mm c.s.-dən aşağı salmaq çətin olur, xüsusilə hədəf təzyiqi 130 mm c.s.-dək aşağı salmaq istədikdə. Əlavə çətinliklər daha çox ŞD olan və ümumilikdə ÜD zədələnmələri olan xəstələrdə gözlənilə bilər (C) ►
Hədəf təzyiqə asan nail olmaq üçün, antihipertenziv terapiya ciddi ürək zədələnmələri əmələ gəlməzdən əvvəl başlanılmalıdır. Antihipertenziv müalicənin başlanması Antihipertenziv müalicə iki meyara əsaslanmalıdır (B)
1.
SAT və DAT səviyyəsinə 2.
Ümumi ÜD xəstəliklərinin baş verməsi riskinin səviyyəsinə (Cədvəl 4) Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
24
Sistolik və diastolik arterial təzyiqin səviyyəsi (mm c.s.)
Normal AT Yüksək normal AT I dərəcəli AH
II dərəcəli AH
III dərəcəli AH
Digər risk amilləri: orqan zədələnmələri və ya
xəstəliklər SAT 120-129 və ya DAT 80-84 SAT 130-139 və ya
DAT 85-89 SAT 140-159 və ya DAT 90-99 SAT 160-179 və ya
DAT 100-109 SAT ≥180 və ya DAT ≥110 Digər risk amilləri yoxdur AT-yə
müdaxilə olunmur
AT-yə müdaxilə olunmur Bir neçə ay ərzində həyat tərzinin dəyişdirilməsi və sonra AT-yə nəzarət olunmursa dərman müalicəsi Bir neçə həftə ərzində həyat tərzinin dəyişdirilməsi və sonra AT-yə nəzarət
olunmursa dərman
müalicəsi Həyat tərzinin dəyişdirilməsi və
təxirəsalınmaz dərman
müalicəsi 1-2 risk amili vardır Həyat tərzinin dəyişdirilməsi Həyat tərzinin dəyişdirilməsi Bir neçə ay ərzində həyat tərzinin dəyişdirilməsi və sonra AT-yə nəzarət olunmursa dərman müalicəsi Bir neçə həftə ərzində həyat tərzinin dəyişdirilməsi və sonra AT-yə nəzarət
olunmursa dərman
müalicəsi Həyat tərzinin dəyişdirilməsi və
təxirəsalınmaz dərman
müalicəsi ≥ 3 risk amili vardır a) metabolik sindrom b) orqanın simptomsuz zədələnməsi (klinik müayinə ilə aşkar oluna bilməyən) Həyat tərzinin dəyişdirilməsi Həyat tərzinin dəyişdirilməsi və dərman müalicəsinin nəzərdən keçirilməsi Həyat tərzinin dəyişdirilməsi və dərman müalicəsi Həyat tərzinin dəyişdirilməsi və dərman müalicəsi Həyat tərzinin dəyişdirilməsi və təxirəsalınmaz dərman müalicəsi Şəkərli diabet Həyat tərzinin dəyişdirilməsi Həyat tərzinin dəyişdirilməsi + dərman
müalicəsi Həyat tərzinin dəyişdirilməsi +
dərman müalicəsi Həyat tərzinin dəyişdirilməsi + dərman
müalicəsi Həyat tərzinin dəyişdirilməsi + təxirəsalınmaz dərman müalicəsi Təyin edilmiş ÜD və ya böyrək xəstəlikləri Həyat tərzinin dəyişdirilməsi + təxirəsalınmaz dərman müalicəsi Həyat tərzinin dəyişdirilməsi + təxirəsalınmaz dərman müalicəsi Həyat tərzinin dəyişdirilməsi + təxirəsalınmaz dərman müalicəsi Həyat tərzinin dəyişdirilməsi + təxirəsalınmaz dərman müalicəsi Həyat tərzinin dəyişdirilməsi + təxirəsalınmaz dərman müalicəsi Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 25
►
III dərəcə AH olan xəstələrdə;
yüksək və çox yüksək ÜD riski olan I və II dərəcə AH olan xəstələrdə. ►
Ümumi ÜD riski orta səviyyədə olan I və II dərəcəli AH zamanı dərman müalicəsi bir neçə həftə təxirə salına bilər. Heç bir risk qeyd edilməyən I dərəcəli AH zamanı isə dərman müalicəsi bir neçə ay təxirə salına bilər. Lakin, belə xəstələrdə müəyyən müddətdən sonra AT-yə nəzarətin mümkün olmaması dərman müalicəsinin başlanmasına göstəriş ola bilər (A). ►
İlkin AT normanın yuxarı hüdudu səviyyəsindədirsə, dərman müalicəsinin başlanması riskin səviyyəsindən asılıdır. Xəstədə ŞD, anamnezində keçirilmiş beyin-damar, koronar və periferik arteriyaların xəstəlikləri haqda məlumat varsa, dərmanların təyinatına başlamaq tövsiyə olunur. AT yüksək normal diapazonda olan xəstələrdə subklinik orqan zədələnmələrinin mövcudluğuna görə ÜD riskinin yüksək olmasını nəzərə alaraq, belə xəstələrdə ilk növbədə həyat tərzinin dəyişdirilməsinə yönəlmiş intensiv tədbirlər həyata keçirilməlidir (B). Onlarda AT ciddi nəzarət altında saxlanılmalıdır. Əgər bu şəxslərdə klinik statusun pisləşməsi müşahidə olunarsa, dərman müalicəsinin tətbiqi nəzərdən keçirilməlidir.
►
Bütün xəstələrdə, eləcə də dərman müalicəsinə ehtiyacı olan şəxslərdə həyat tərzinin dəyişdirilməsi istiqamətində tədbirlər görülməlidir. Məqsəd: a)
AT-nin endirilməsi; b)
digər risk amillərinin nəzarətdə saxlanılması; c)
antihipertenziv dərmanların sayının və dozasının azaldılması (D) ►
Yüksək normal AT və əlavə risk amilləri olan şəxslərə həyat tərzini dəyişdirmək ona görə tövsiyə edilir ki, AH-nin yaranma təhlükəsi aradan qaldırılsın (D) ►
AH-nin baş verməsinin qarşısını almaq və ÜD riskini azaltmaq məqsədilə aşağıda göstərilən əsas tədbirlər həyata keçirilməlidir: a)
b)
bədən çəkisini azaltmaq və sabitləşdirmək (A) c)
spirtli içkilərin hədsiz qəbulunu azaltmaq (B) d)
fiziki məşqləri nizamlamaq (A) e)
xörək duzunun istifadəsini azaltmaq (A) f)
gündəlik qida rasionunda meyvə və tərəvəzlərin payını artırmaq (A) g)
doymuş yağlardan və ümumiyyətlə yağlardan istifadə etməyi azaltmaq (A) ►
Həyat tərzinin dəyişdirilməsinə dair tövsiyələr sadəcə tövsiyələr olaraq qalmamalıdır. Bu tövsiyələr vaxtaşırı və mütəxəssisin dəstəyi ilə həyata keçirilməlidir. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
26
►
Həyat tərzinin dəyişdirilmə tədbirlərinə uzun müddət riayət edilmirsə və bunun nəticəsində AT-nin yüksək dəyişkənlikləri baş verirsə, belə xəstələrə ciddi nəzarət edilməli və dərman müalicəsi vaxtında başlanılmalıdır.
►
əsaslanır (A) ►
Antihipertenziv dərmanların beş əsas sinfi ayırd edilir, bunlar da aşağıdakılardır (A): 1.
2.
kalsium antaqonistləri 3.
angiotenzin çevirici fermentin inhibitorları 4.
angiotenzin reseptorlarının blokatorları 5.
beta-blokatorlar Antihipertenziv terapiya başlanarkən və davam etdirilərkən bu dərmanlar mono- və kombinə olunmuş şəkildə işlədilir (A).
Metabolik sindromu olan və ŞD əmələgəlmə riski böyük olan xəstələrə BB və onların TD ilə kombinasiyasının təyin edilməsi məsləhət görülmür (A).
►
Bir çox xəstələrdə birdən artıq dərmanın təyin edilməsinə ehtiyac olur, ona görə belə şəxslərdə monoterapiya uğursuzluqla nəticələnir. Elə hallar da olur ki, kombinə olunmuş terapiyanın tərkibində işlədilən bir dərmanın faydası digər dərmanların faydasından üstün olur (B). ►
digər səmərəli olmayan və ya az səmərəli olan dərmanların təyinindən qaçılması üçün aşağıdakı tövsiyələr nəzərə alınmalıdır.
1.
Xəstə əvvəllər bu dərmanı qəbul edibmi və onun faydası olubmu; 2.
Həmin xəstəyə (fərdi yanaşma) təyin ediləcək dərman preparatı onda ÜD risk amilinə necə təsir edə bilər; 3.
Subklinik orqan zədələnmələrində, klinik təzahürlü ÜD xəstəliklərində, böyrək patologiyası və ya ŞD olan xəstələrdə hansı dərman daha çox fayda verə bilər (A); 4.
Xəstədə antihipertenziv dərmanların müxtəlif siniflərinin işlədilməsini məhdudlaşdıran pozuntular mövcuddurmu; 5.
təyin ediləcək antihipertenziv dərmanların qarşılıqlı təsiri mənfi nəticələr verə bilərmi; 6.
almaq üçün maddi imkanı varmı (D); 7.
Dərman preparatlarını təyin edərkən onların yanaşı təsirləri nəzərə alınmalıdır. Bir çox xəstələrdə dərmanın arzuedilməz yanaşı təsirinin baş verməsi xəstənin müalicə rejiminə riayət etməməsinə səbəb olur. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
27
Qeyd: Dərmanların arzuedilməz yanaşı təsirlərinin üzə çıxması bütün xəstələrdə eyni olmur. 8.
Dərmanların AT-ni endirmə effekti ən azı 24 saat müddətində öyrənilməlidir (A). AT-nin həkimin qəbulunda, ev şəraitində dərmanın qəbulundan 24 saat sonra ölçülməsi və lazım gəldikdə ambulator şəraitdə AT-nin 24-saatlıq monitorinqi aparılmalıdır. 9.
göstərən dərman preparatlarına üstünlük verilməlidir, çünki belə sadə müalicə rejimi ona riayət edilməsini artırır (A).
istifadəsi üçün üstünlükləri müəyyənləşdirən vəziyyətlər
SMH AÇFİ (A), KA (A), ARB (A)
Simptomsuz ateroskleroz KA (A), AÇFİ
Mikroalbuminuriya AÇFİ (A), ARB
Böyrək disfunksiyası AÇFİ (A), ARB (A)
Keçirilmiş insult İstənilən hipotenziv preparat
Keçirilmiş Mİ BB, AÇFİ (А), ARB (А)
Stenokardiya BB, KA (А)
Ürək çatışmazlığı Diuretiklər (А), BB (А), AÇFİ (А), ARB (А), aldosteron antaqonisti
Qulaqcıqların səyriməsi - paroksizmal ARB (А), AÇFİ (А) - daimi
BB, qeyri-dihidropiridin KA
Taxiaritmiyalar BB
Böyrək xəstəliklərinin son mərhələsi (BXSM) – böyrək çatışmazlığı /proteinuriya AÇFİ (А), ARBА, ilgək diuretikləri
Periferik arteriyaların xəstəliyi KA
Sol mədəciyin disfunksiyası AÇFİ
Yaşlılarda TOSH Diuretiklər, KA (A)
Metabolik sindrom AÇFİ, ARB, KA
ŞD AÇFİ (А), ARB (А)
Hamiləlik KA, metildopa, BB
Qaradərililər Diuretiklər, KA
Qlaukoma BB
AÇFİ qəbulundan meydana çıxmış öskürək ARB
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 28
təyininə əks-göstərişlər Dərman qrupları Mütləq əks-göstərişlər Nisbi əks-göstərişlər Tiazid diuretikləri
Podaqra
Metabolik sindrom
Qlükozaya tolerantlığın pozulması
Hamiləlik Beta-blokatorlar
Bronxial astma
AV blokada (II-III dərəcə)
Periferik arteriyaların xəstəliyi
Metabolik sindrom Qlükozaya tolerantlığın pozulması
İdmançılar və fiziki aktiv xəstələr
Ağ ciyərlərin xroniki obstruktiv xəstəliyi Kalsium antaqonistləri (dihidropiridinlər)
Taxiaritmiyalar
Ürək çatışmazlığı Kalsium antaqonistləri (verapamil, diltiazem)
AV blokada (II-III dərəcə)
Ürək çatışmazlığı AÇF-inhibitorları
Hamiləlik Angionevrotik ödem
Hiperkaliemiya Böyrək
arteriyalarının ikitərəfli stenozu
Angiotenzin reseptorlarının blokatorları
Hamiləlik Hiperkaliemiya
Böyrək
arteriyalarının ikitərəfli stenozu
Diuretiklər (aldosteron antaqonistləri)
Böyrək çatışmazlığı Hiperkaliemiya
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 29
Monoterapiya və kombinə olunmuş müalicənin seçilməsi ►
Monoterapiya vasitəsilə yalnız məhdud sayda xəstələrdə AT-ni lazımi (hədəf) səviyyədə saxlamaq olur. ►
müalicəsində birdən çox dərman vasitəsindən istifadə olunması zəruridir. Hal-hazırda dərman maddələrinin effektiv və yaxşı qəbul olunan geniş çeşidli kombinasiyaları mövcuddur (A). ►
Başlanğıc müalicə: 1.
Aşağı dozada monoterapiyadan; 2.
İki preparatın təyinindən; 3.
Daha çox dərmanın təyinindən ibarət ola bilər. ►
AT-nin mülayim yüksəlməsi aşağı ÜD riski fonunda mövcuddursa, monoterapiya ilkin müalicə kimi istifadə oluna bilər. ►
kombinasiyasından istifadə etmək olar, əgər: a)
AT-nin II və ya III dərəcə yüksəlməsi fonunda ümumi ÜD riskinin yüksək səviyyəsi aşkar olunubsa; b)
yüksək olması aşkar olunubsa (A) ►
İki dərmanın fiksə olunmuş kombinasiyası müalicəni sadələşdirir və xəstələrin müalicəyə riayət etməsini asanlaşdırır ►
zaman üç, yaxud daha çox dərmanın kombinasiyası tələb olunur (A) ►
Fəsadlaşmamış AH-li xəstələrdə və yaşlılarda antihipertenziv dərmanların dozaları tədricən artırılmalıdır. Daha yüksək riskli AH-li xəstələrdə hədəf AT-yə daha tez nail olmaq üçün, müalicənin kombinə olunmuş terapiya ilə başlanılmasına və dozaların daha sürətli seçilməsinə üstünlük verilir (A) Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
30
Antihipertenziv dərmanların bəzi sinifləri arasında mümkün kombinasiyalar
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
31
Qeyd: Üstünlük təşkil edən kombinasiyalar bütöv xətlə göstərilib. Faydası sübuta yetirilmiş dərman qrupları çərçivədə göstərilib (TD, BB, ARB, KA, AÇFİ).
Xüsusi qruplarda antihipertenziv müalicə Xəstələrin xüsusi qruplarında və spesifik klinik hallarda antihipertenziv müalicə tövsiyə olunan müalicə sxemlərindən fərqlənə bilər. Xüsusi qruplara aid edilir: yaşlı xəstələr, şəkərli diabeti olan xəstələr, böyrək funksiyası pozulmuş xəstələr, beyin-damar patologiyası olan xəstələr, ürəyin koronar xəstəliyi və ürək çatışmazlığı olan xəstələr, səyrici aritmiyası olan xəstələr. Spesifik klinik hallara aid edilir: qadınlarda AH (həmçinin hamilə qadınlarda AH), metabolik sindrom, rezistent AH, hipertonik krizlər.
Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|