Yaşlı xəstələr
►
Ümumi tövsiyələrə əsasən müalicəyə aşağıdakı qrup dərmanlarla
başlamaq olar: TD (A), KA, ARB, AÇFİ və BB (A)
►
Bəzi tədqiqatlarda təcrid olunmuş sistolik hipertenziyada tiazid
diuretiklər və kalsium antoqonistlərinin faydalı olduğu göstərilmişdir.
Digər tədqiqatlarda ARB effektli olduğu göstərilmişdir (A)
►
Ahıl yaşlı və zəif insanlarda dərmanların arzuedilməz yanaşı təsirləri
ehtimalı çox olduğundan, belə xəstələr üçün dərmanların dozaları çox
ehtiyatla seçilməlidir.
►
Bir çox xəstələrdə AT-ni 140/90 mm c.s.-dək salmaq üçün 2-3 dərman
təyin etmək lazım gəlir (A)
►
Yaşlı xəstələrə dərman müalicəsi təyin edərkən risk amilləri, hədəf
orqanların zədələnmələri, ÜD və qeyri-ÜD patologiyalarının olması
nəzərə alınmalıdır.
►
Yaşlı xəstələrdə postural hipertenziya riski yüksək olduğu üçün AT
həmişə şaquli vəziyyətdə də ölçülməlidir (D).
►
Yaşı 80 və ya daha çox olan xəstələrdə effektli müalicə aparılmalı və
davam etdirilməlidir (A).
Şəkərli diabeti olan xəstələr
►
Şəkərli diabeti olan xəstələrə dərman müalicəsindən başqa qeyri-
farmakoloji tədbirlər tətbiq edilməlidir. 2-ci tip ŞD-li xəstələr bədənin
çəkisini (A) və istifadə etdiyi duzun miqdarını (B) azaltmalıdırlar.
►
Şəkərli diabeti olan xəstələrdə AT 130/80 mm.c.s. və aşağı olmalıdır.
Əgər AT yüksək normal həddədirsə, antihipertenziv müalicə təyin edilə
bilər (A).
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
32
►
Belə xəstələrin müalicəsi üçün effektiv və təhlükəsiz dərman
seçilməlidir (A). Çox vaxt belə xəstələrdə iki və ya üç dərmanın
kombinasiyasına ehtiyac olur.
►
AT-nin aşağı salınması böyrək zədələnməsinin baş verməsi və proqres-
sivləşməsinin qarşısını alır. ARB və AÇFİ qoruyucu effekt verir (A).
►
Monoterapiya təyin edilirsə, renin-angiotenzin sisteminə (RAS) təsir
edən dərman seçilməlidir (ARB yaxud AÇFİ). Kombinə edilmiş
müalicə təyin edilirsə, hökmən bir komponent RAS-yə təsir edən
preparat olmalıdır (A).
►
AT yüksək normal həddədirsə və xəstədə mikroalbuminuriya varsa,
dərman müalicəsi başlanılmalı və belə xəstələrə RAS blokatorları
qrupuna daxil olan dərman təyin edilməlidir. Bu preparatlar
antiproteinurik effektə malikdirlər (A).
►
Müalicə strategiyasında statinlər də daxil olmaqla, bütün ÜD risk
amillərinə təsir edən farmakoloji, qeyri-farmakolji tədbirlər həyata
keçirilməlidir (A).
►
Postural hipertenziyanın yaranma riskinin yüksək olmasına görə belə
xəstələrdə AT həm də vertikal vəziyyətdə ölçülməlidir (D).
Böyrək funksiyası pozulmuş xəstələr
►
Böyrək disfunksiyası və çatışmazlığı çox böyük ÜD patologiyasının
baş verməsinə gətirib çıxarır (A).
►
Böyrək disfunksiyasının proqressivləşməsinin qarşısını almaq üçün iki
əsas tələb yerinə yetirilməlidir:
a) AT-yə ciddi nəzarət (AT 130/80 mm c.s.-dən az olmalıdır,
hətta gün ərzində proteinuriya 1 qramdan aşağı olduqda belə) ;
b) proteinuriyanı normal səviyyəyə qədər azaltmaq (B).
►
Belə xəstələrdə AT-ni normallaşdırmaq üçün adətən bir neçə
antihipertenziv dərmanın kombinasiyasına ehtiyac olur (A).
►
Proteinuriyanı azaltmaq üçün ARB yaxud AÇF-inhibitorları təyin
olunur. Bəzən onların kombinasiyasını təyin etmək lazım olur.
►
Qaradərili fərdlər istisna olmaqla, RAS blokadasının diabeti olmayan,
proteinuriyası
olmayan
AH-li
xəstələrdə
nefrosklerozun
profilaktikasında rolunun olmaması məsələsi mübahisəlidir. Lakin
RAS-ni blokada edən dərmanlardan birinin kombinə olunmuş
müalicəyə daxil edilməsini həmin xəstələrdə əsaslandırılmış hesab
etmək olar.
►
Böyrək zədələnməsi olan xəstələrdə ÜD patologiyası baş verməsi riski
yüksəkdir, belə xəstələrə antihipertenziv dərmanlar, statinlər və
antitrombolitik dərmanlar təyin etmək vacibdir (A).
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
33
Beyin-damar patologiyası olan xəstələr
►
Anamnezində insult, yaxud keçici qan dövranı pozuntuları olan
xəstələrdə antihipertenziv müalicə insultun təkrar baş verməsini və
yanaşı ÜD xəstəliklərinin baş vermə riskini nəzərəçarpan dərəcədə
azaldır (A).
►
Antihipertenziv müalicə həm AH olan xəstələrdə, həm də AT yüksək
normal səviyyədə olduqda aparılmalıdır. Məqsəd – AT-ni 130/80 mm
c.s. səviyyəsində saxlamaqdır (A).
►
AT-ni aşağı salmaq üçün bütün antihipertenziv dərmanlardan və
onların səmərəli kombinasiyasından istifadə etmək olar. Tədqiqatlar
vasitəsilə sübut olunmuşdur ki, əsas fayda müstəsna olaraq AT enməsi
ilə bağlıdır.
►
Bir çox tədqiqatlar sübut edir ki, AÇFİ və ARB diuretiklərlə, həmçinin
onlara əlavə olaraq ənənəvi müalicə ilə birlikdə işlədildikdə beyin-
damar fəsadlarını azaldır. Lakin yuxarıda adları çəkilən antihipertenziv
dərmanların serebrovaskulyar sistemə qoruyucu təsiri olması tam
məlum deyil və onların öyrənilməsinə və sübuta ehtiyac vardır.
►
Hal-hazırda insultun kəskin dövründə AT endirilməsinin faydası haqda
sübutlar yoxdur. Bu məsələ aydınlaşmadığından məsləhət görülür ki,
antihipertenziv müalicəyə vəziyyət sabitləşdikdən, yəni insultdan bir
neçə gün sonra başlanılsın (A).
►
Bu sahədə tədqiqatların aparılmasına ehtiyac vardır, çünki insultdan
sonra 15% xəstələrdə koqnitiv disfunksiya, 5% xəstələrdə (65 və yuxarı
yaşı olan xəstələrdə) demensiyaya rast gəlmək olar. Bəzi dəlillərə görə hər
iki halın inkişafı antihipertenziv müalicə aparmaqla ləngidilə bilər (D).
Ürəyin koronar xəstəliyi və ürək çatışmazlığı olan xəstələr
►
Mİ keçirmiş xəstələrə BB, AÇFİ və ya ARB erkən təyin ediləndə,
onlarda təkrar Mİ və ölüm hallarının tezliyi azalır. Bu cür faydalı effekt
həm dərmanların qoruyucu təsiri ilə, həm də AT-nin enməsi ilə
əlaqədardır.
►
Antihipertenziv müalicə AH və eyni zamanda ürəyin koronar xəstəliyi
olan xəstələrdə də faydalıdır. Yaxşı effekt müxtəlif dərmanlar və
dərmanların kombinasiyası vasitəsilə əldə edilə bilər. Güman etmək
olar ki, daha çox faydanın alınması AT-nin azalması ilə bağlıdır.
Müəyyən edilmişdir ki, AT 140/90 mm c.s. olan xəstələrdə təzyiqin
130/80 mm c.s.-dək salınması effekt verir.
►
Durğunluq ürək çatışmazlığı olan xəstələrdə yüksək AT-yə az rast
gəlinir, lakin anamnezə əsasən, belə xəstələrin çoxunda əvvəllər AH
olması aşkar olunur.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
34
►
Bu cür xəstələrə tiazid və ilgək diuretikləri, BB, AÇFİ (A), ARB və
aldosteron antaqonisti (B) təyin etmək olar. Durğunluq ürək
çatışmazlığı olan xəstələrdə yüksək AT və stenokardiya tutmaları
yoxdursa, onlara KA təyin etməkdən çəkinmək lazımdır.
►
Diastolik ürək çatışmazlığı (diastolik disfunksiya) olan xəstələrin
anamnezində də əvvəllər AH olması çox təsadüf olunur. Bu cür xəstələ-rin
proqnozu pisdir. Belə xəstələrin müalicəsində hansı antihipertenziv
dərmana daha çox üstünlük verilməsi barədə sübutlar yoxdur.
Səyrici aritmiyası olan xəstələr
►
AH səyrici aritmiyanın ən mühüm risk amilidir. Səyrici aritmiya
embolik insultla da nəticələnə bilər və o, ölüm riskini nəzərəçarpacaq
dərəcədə artırır (A).
►
Səyrici aritmiyanın baş verməsində SM kütləsinin artması və sol qulaq-
cığın genişlənməsi həlledici rol oynayır. AH və eyni zamanda səyrici
aritmiyası olan xəstələrdə antihipertenziv müalicənin aparılması vacibdir.
►
AH və səyrici aritmiyası olan xəstələrə antikoaqulyantların təyini
intraserebral və ekstraserebral qansızmalara səbəb ola bilər. Belə
xəstələrdə AT-yə ciddi nəzarət olunmalıdır.
►
Mövcud məlumatlara əsasən ARB ilə müalicə olunan AH-li xəstələrdə
səyrici aritmiyanın baş verməsi və təkrarlanması az təsadüf olunur.
►
Daimi səyrici aritmiyası olan xəstələrin müalicəsində BB və
dihidropiridin qrupundan olmayan KA (verapamil, diltiazem) mədəcik
yığılmalarının sayını nəzarətdə saxlamağa imkan verir (A).
Qadınlarda arterial hipertenziya
AT-nin aşağı salınmasının faydalı effekti və antihipertenziv müalicəyə
cavab kişilərdə və qadınlarda eynidir (A). Lakin hamiləliyi planlaşdıran və
hamilə qadınlarda teratogen effekt verə biləcək preparatlar, yəni AÇFİ və
ARB təyin edilməməlidir.
Oral kontraseptivlər
Tərkibində hətta az miqdarda estrogen olan oral kontraseptivlər AH,
insult və Mİ-nin baş vermə riskini artırır (B). Tərkibində yalnız progesteron
olan kontraseptivləri AT yüksək olan qadınlar istifadə edə bilərlər. Qeyd etmək
lazımdır ki, belə həblərin ÜD sisteminə təsiri kifayət qədər öyrənilməmişdir.
Hormonəvəzedici müalicə
Bu müalicə sümük sınıqlarının və yoğun bağırsaq xərçənginin rast
gəlməsi tezliyini azaldır. Lakin, bir çox xəstəliklərin baş verməsi riskini
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
35
artırır: koronar patologiya, insult, tromboemboliya, süd vəzlərinin xərçəngi,
öddaşı xəstəliyi və demensiya. Postmenopauza dövründə ÜD
xəstəliklərinin profilaktikası məqsədilə hormonəvəzedici müalicənin
aparılması məsləhət görülmür (A).
Hamiləlik zamanı arterial hipertenziya
►
Hamiləlik dövründə AH ilə əlaqədar pozuntular pre-eklampsiyaya
səbəb ola bilər, həm də yeni doğulmuş uşaqların və zahı qadınların
sağlamlığına mənfi təsir göstərə bilər.
►
SAT 140-149 mm c.s., DAT 90-95 mm c.s. olan hamilə qadınlar intensiv
müşahidə olunmalıdırlar. Belə qadınlara fiziki aktivliyi məhdud-
laşdırma ilə yanaşı qeyri-farmakoloji tədbirlər tövsiyə edilməlidir.
►
Gestasion AH müşahidə olduqda (proteinuriya ilə keçən və yaxud
proteinuriyasız) və AT 140/90 mm c.s.-dən yuxarı olduqda dərman
müalicəsi aparılmalıdır. SAT 170 mm c.s. və DAT 110 mm c.s.-dən
yuxarı olduqda hamilə qadın hospitalizasiya edilməlidir (D).
►
Ağır olmayan AH-li hamilə qadınlara dopeqit (metildopa), labetalol,
KA və az hallarda BB per os təyin edilə bilər (seçim terapiyası) (D).
►
Ağ ciyər ödemi ilə müşayiət olunan pre-eklamsiya hallarında
nitroqliserin seçim dərmanıdır. Belə qadınlarda plazmanın həcmi az
olduğuna görə diuretiklərlə müalicə məsləhət deyil (C).
►
Təcili tədbirə ehtiyac olduqda labetalolu venadaxilinə yeritmək olar.
Hidralazinin (apressin) venadaxilinə yeridilməsi mənfi perinatal
effektlər verdiyi üçün məsləhət görülmür (o, artıq seçim dərmanı
deyil). Natrium-nitroprussidin venadaxilinə yeridilməsi hipertenziv
krizlərdə faydalıdır, lakin onun təsiri uzunmüddətli deyil və onu tez-tez
işlətməkdən çəkinmək məsləhətdir.
►
AH olan qadınlara kalsium əlavələri, balıq yağı və aşağı dozada
aspirinin təyin edilməsi məsləhət görülmür. Lakin bəzi hallarda,
anamnezində erkən başlayan pre-eklampsiya olan qadınlarda,
profilaktika məqsədi ilə aşağı dozada aspirin istifadə oluna bilər.
Metabolik sindrom
►
Metabolik sindrom visseral piylənmə, qlükoza və lipid metabolizminin
pozulması, AT pozulmaları və yuxarıda qeyd olunan əlamətlərin
müxtəlif kombinasiyaları ilə səciyyələnir. Metabolik sindrom orta yaşlı
şəxslər və yaşlı əhali arasında geniş yayılmışdır.
►
Metabolik sindromu olan şəxslərdə SMH, arterial sərtlik və
mikroalbuminuriya, metabolik sindromu olmayan şəxslərə nisbətən
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
36
daha çox rast gəlir. Onlarda ÜD xəstəliklərinin baş vermə riski,
həmçinin ŞD əmələ gəlməsi riski nəzərəçarpacaq dərəcədə yüksək olur.
►
Metabolik sindromu olan xəstələrdə diaqnostik prosedurlar vasitəsilə
orqanların subklinik zədələnmələri daha dəqiqliyi ilə aşkar edilməlidir.
Belə xəstələrdə AT həm ambulator, həm də ev şəraitində ölçülməlidir.
►
Metabolik sindromu olan xəstələrdə həyat tərzi tez bir zamanda
dəyişdirilməlidir.
►
AH olan xəstələrə ŞD baş verməsinə şərait yaratmayan dərman
verməklə müalicəyə başlanılmalıdır. Belə xəstələrə RAS blokatorları
uzun müddət təyin edilməlidir. Lazım olduqda, bu preparata KA və
aşağı dozada TD əlavə olunmalıdır. Yaxşı olar ki, belə xəstələrdə AT
səviyyəsi normal həddə çatdırılsın.
►
Yüksək normal AT-si olan metabolik sindromlu xəstələrdə anti-
hipertenziv preparatların işlədilməsinə dair spesifik tədqiqatlar yoxdur.
Bununla belə, bəzi məlumatlar var ki, belə xəstələrə RAS blokada edən
dərmanlar təyin edilərsə, onlarda AH əmələ gəlməsini ləngidər.
►
Metabolik sindromu olan şəxslərdə dislipidemiya və ŞD varsa, onlara
statinlər və antidiabetik dərmanlar təyin edilməlidir. Müəyyən
olunmuşdur ki, insulinə həssaslığı artıran dərmanların təyin edilməsi
əlavə ŞD hallarının əmələ gəlməsini xeyli azaldır. Metabolik
sindromun bir komponenti acqarına qlükozanın artması və qlükozaya
qarşı tolerantlığın pozulmasıdır. Belə hallarda insulinə həssaslığı artıran
dərmanların təyin edilməsinin üstünlükləri və çatışmazlıqları hələ
öyrənilməmişdir.
Rezistent arterial hipertenziya
Rezistent arterial hipertenziya üçün xarakterdir: diuretiklər də daxil
olmaqla ən azı 3 antihipertenziv dərman təyin etdikdə belə AT 140/90 mm
c.s.-dən yüksək olur və bu səviyyədən aşağı enmir.
Qeyd etmək lazımdır ki, rezistent AH olmasını təyin edərkən, diametri
böyük olan qol üçün böyük manjetdən istifadə edilməməsi səbəbindən
alınan yüksək AT müəyyənləşdirilməsi (saxta AH halı) istisna edilməlidir.
Rezistent AH səbəbləri aşağıdakılar ola bilər:
Terapevtik strategiyaya zəif riayət olunması
Həyat tərzinin dəyişməsinin mümkün olmaması:
çəkinin artması
spirtli içkilərin həddindən çox qəbulu
AT
yüksəldən
vasitələrin
uzunmüddətli
qəbulu
(kokain,
qlükokortikoidlər, qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərmanlar və s.)
Obstruktiv yuxu apnoesi
Əvvəlcədən aşkar olunmamış ikincili səbəblər
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
37
Orqanların dönməyən və qismən dönən zədələnmə halları
Natriumun yüksək səviyyədə istifadəsi, hiperaldosteronizm,
proqressivləşən böyrək çatışmazlığı, qeyri-adekvat diuretik
terapiya nəticəsində həcmlə yüklənmə.
Müalicə
►
Bütün səbəbləri araşdırmaq və aşkar etmək
►
Zəruri olduqda, aldosteron antaqonisti də daxil olmaqla üç və daha çox
antihipertenziv dərman təyin etmək
Arterial hipertenziya ilə əlaqəli risk amillərinin müalicəsi
1.
Lipidlərin qanda səviyyəsini azaldan dərmanlar
ÜD xəstəliyi olan və 2-ci tip ŞD diaqnozu təsdiqlənmiş bütün AH-
li xəstələrdə qan zərdabında ÜX və ASLP təyin edilməlidir.
ÜX-ni 4,5 mmol/l (175 mq/dl) səviyyəsinə və daha aşağı, ASLP-ni
2,5 mmol/l (100mq/dl) səviyyəsinə və daha aşağı salmaq üçün
statinlərlə müalicə aparılmalıdır (A)
Aşkar ÜD xəstəliyi olmayan, lakin ÜD xəstəliklərinin baş vermə riski
yüksək olan AH-li xəstələrdə (son 10 il ərzində belə risk 20% və
daha çox olduqda) ÜX və ASLP səviyyəsi plazmada yüksəlməsə də,
həmin xəstələrə statinlərin təyin edilməsi haqqında düşünülməlidir (A)
2.
Antitrombositar müalicə
Anamnezində ÜD patologiyası olan AH-li xəstələrə qanaxma
riskini nəzərə almaq şərti ilə antitrombositar müalicə təyin
edilməlidir. Bu məqsədlə aşağı dozada aspirin təyin edilməlidir (A)
Anamnezində ÜD xəstəliyi olmayan AH-li xəstələrə, yaşı 50-dən
çoxdursa və zərdabda kreatininin mülayim artması və ya yüksək ÜD
riski mövcuddursa, aşağı dozada aspirin təyin edilir. Bütün belə
hallarda bu müdaxilənin effekt-risk nisbətinin (Mİ-nin azalması
qanaxma riskindən daha çoxdur) əlverişli olması sübuta yetirilmişdir.
Hemorragik insultun riskini minimum dərəcəyə çatdırmaq üçün
antitrombositar müalicə AT nəzarətə alındıqdan sonra başlanmalıdır.
3.
Qlikemiyaya nəzarət
AH və ŞD olan bütün xəstələrdə qlikemiyaya effektli nəzarətin
edilməsi olduqca vacibdir (A)
ŞD olan xəstələrə pəhriz və dərman müalicəsi təyin edilməlidir.
Onlarda plazmada acqarına təyin edilmiş qlükozanın miqdarını 6
mmol/l (108 mq/dl) səviyyəsinə salmaq və qlikolizə olunmuş
hemoqlobinin səviyyəsini 6,5%-ə qədər azaltmaq lazımdır.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
38
HİPERTONİK KRİZLƏR
Hazırda hipertonik krizlərin iki növü ayırd edilir: ağırlaşmış kriz
( hypertensive emergency) və ağırlaşmamış kriz ( hypertensive urgency).
Krizlərin bu cür qruplaşdırılması AT-nin yüksəlmə dərəcəsinə deyil, hədəf
orqanların zədələnib-zədələnməməsinə əsaslanır.
Ağırlaşmış kriz
Sistolik və diastolik AT-nin qəflətən yüksəlməsi və hədəf orqanların
kəskin zədələnməsi ilə müşayiət olunur:
Hipertonik ensefalopatiya (baş ağrıları, huşun itməsi və\və ya
ocaqlı nevroloji simptomlar, görmə siniri diskinin ödemi).
Təxirəsalınmaz müalicə tələb edən hipertonik krizlərə həmçinin
aşağıdakı vəziyyətlər də aiddir:
Feoxromositoma olan xəstələrdə hipertonik krizlər
Narkotik vasitələr (amfetamin, LSD, kokain, ekstazi) qəbul edən
şəxslərdə AH
Perioperativ AH
Pre-eklampsiya, eklampsiya (baş beynin ödemi, huşun itməsi,
qıcolmalar)
Miokard infarktı, qeyri-sabit stenokardiya (ürək nahiyəsində
“sıxıcı” və “təzyiqedici” xarakterli ağrı tutmaları və EKQ-də
xarakterik dəyişikliklər)
Sol mədəcik çatışmazlığı və ağ ciyər ödemi (taxikardiya, sakitlikdə
təngnəfəslik, ağ ciyərlərdə yaş xırıltılar)
Aortanın laylanan anevrizmi (döş qəfəsində, kürəkarası və
epiqastral nahiyələrdə kəskin meydana çıxan, boyuna, kürəyə,
ətraflara irradiasiya edən intensiv ağrılar)
Kəskin böyrək çatışmazlığı, (oliqouriya və\və ya hematuriya və
qanda kreatinin səviyyəsinin artması)
Retinopatiya (görmə sinirinin hemorragiyası, ekssudasiyası və
görmə siniri məməciyinin ödemi)
Subaraxnoidal qansızma və ya başqa beyin-damar zədələnmələri ilə
müşayiət olunan AH (güclü baş ağrısı, qusma, ürəkbulanma, huşun
itməsi boyun əzələlərinin riqidliyi, ocaqlı nevroloji əlamətlər)
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
39
Bütün bu hallarda AT-nin təxirəsalınmaz (1 saat ərzində) endirilməsi
gərəkdir. Bu zaman hədəf orqanların zədələnməsinin proqressivləşməsinin
qarşısını almaq məqsədi ilə preparatların parenteral yeridilməsi tələb
edilir. Lakin nəzərə alınmalıdır ki, AT normal rəqəmlərə (140/90 mm c.s.)
qədər və sürətlə endirilməməlidir, belə ki, bu, daxili orqanların kəskin
işemiyası və infarktına səbəb olan qan dövranı pozulmasına gətirib çıxara
bilər.
Ağırlaşmış krizlərdə AT-nin endirilməsi mərhələləri aşağıdakı kimi
olmalıdır:
30-120 dəq ərzində AT 15-25% endirilir;
2-6 saat ərzində AT səviyyəsi 160/100 mm c. s.-dək endirilir;
Daha sonra peroral preparatlar qəbul edilir
Beyin qan dövranının kəskin pozulmasında AT yavaş endirilməli,
aortanın anevrizmində AT 5-10 dəq müddətində 25% endirilməlidir.
Aortanın anevrizmində AT-nin hədəf səviyyəsi 110-100 mm c.s. olmalıdır.
Ağırlaşmış krizi olan xəstələrin AT səviyyəsi ciddi nəzarətdə
saxlanılmalıdır. Bu məqsədlə onlar intensiv terapiya şöbəsinə
yerləşdirilməlidirlər.
Bu hallarda xəstələrə təyin olunan dərman preparatlarının siyahısı
Dostları ilə paylaş: |