AZƏrba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

370 

 

РЕЗЮМЕ 

 

Шестой  том  посвящен  о дному  из  сложных  и  противоречивых 

периодов  отечественной  истории  -  20-30-ым  го дам  XX  века.  ЕВ  это т 

период  в  Азербайджане  утверждалась  новая  система  го сударственного  

управления,  происходили  серьезные  изменения  в  экономике  страны, 

общественно-политической  жизни  обще ства, 

ду ховной  сфере.  К 

строительству  нового  общества  республика  приступила  при  крайне 

неблагоприятных 

условиях 

-в 

тяжелом 

положении 

находилась 

промышленность, особенно ее ведущая отрасль - нефтяная, стояли многие 

фабрики и заводы,  в сельском  хозяйстве царила разруха, население стра ны 

в  подавляющем  большинстве  было  неграмотным.  Многие  социальные 

болезни были настоящим бедствием для народа.  

Весь парадо кс развития азербайджанско го общества на ру беже 20-

30-х го дов состоял в  том, ч то наряду с не га тивными с торонами в эти  годы  

был  совершен  невиданный  и  беспрецедентный  рывок  в  росте  народного  

хо зяйства, подъеме ку льту ры, в развитии научно-технического  потенциала 

республики.  Уже  в  1925  году  в  основном  было  завершено  восстановление 

народного  хозяйства.  В  течение  трех  довоенных  пятилеток  (1928-1941 

годы)  в  республике  вступило  в  строй  70  новых  промышленных 

предприятий, 

значительно 

расширилась 

геог рафия 

размещения 

промышленных  объектов  -  стали  действо вать  новые  фабрики,  заво ды, 

предприятия  в  Гяндже,  Шеки,  Ханкенди.  Появились  новые  о трасли 

промышленности 

- 

машиностроительная, 

металлообрабатывающая, 

химическая,  успешно  осуществлялась  электрификация,  увеличился  объем 

легкой Промышленности. 

Вместе  с  развитием  промышленности  шло  непрерывное 

Увеличение  численности  рабочего  класса  и  его   передового  о тряда  - 

нефтяников. Число рабочих в народном хозяйстве республики за 1926-1940 

гг. возросло более чем в  два раза (со  146 тыс.  до  322  тыс.). Раб очий  класс 

вырос не только количественно,  но и качественно, ч то нашло  выражение в 

его  активном  участии  в  массовом  соцсоревновании  -  ударничестве, 

новаторстве,  стахановском  движении.  Из  народа  вышли  подлинные  герои 

труда,  истинные  труженики.  Нефтяники  Баку  помогали  освоению  новых 

нефтяных  районов  страны  -  " Второго  Баку"  между  Волгой  и  Уралом,  в 

Башкирии, Западной Украине и других районах страны.  

Серьезные  перемены  претерпела  и  азербайджанская  деревня.  В 

результате  насильственно  проводимой  коллективизации,  при шедшей  на 

смену "чрезвычайщине", жестокого раскулачива ния,  к середине  30-х  годов 

371 

 

почти  вся  земля  была  обобществлена.  В  1940  г.  в  республике 

насчитывалось  3 429 ко лхозов, которые объединяла  99% всех крестьянских 

хо зяйств, а  также  50 совхозов. За  три с половиной года  третьей пятилетки 

государственные  капитальные  вложения  в  сельское  хозяйство  составили  с 

учетом  капиталовложений  колхозов  -  52,7  м лн.  рублей.  К  апрелю  1940  г. 

было 

завершено 

строительство 

первой 

очереди 

крупнейшего 

гидро техническо го  сооружения  -  Самур-Дивичинского  канала  длиною  в 

100  км,  позво лившего  оросить  о коло  67  тыс.  га  безво дной  земли. 

Применение  сельско хозяй ственной  техники  способствовало  механизации 

трудоемких  производственных    процессов,    подготовке    многочисленных  

разнопрофильных    кадров  для  сельского  хозяйства  республики.  В  1940  г. 

поля  республики  бороздили  более  шести  тысяч  трак торов,  око ло  700 

комбайнов,  тысячи  сеяло к.  Сев  хлопчатника,  наиболее  тяжелой  и 

трудоемкой  сельско хозяйственной  ку ль туры,  требовавшей  большого  

изнурительного  труда,  в  1940  г.  был  в  значительной  мере  механизирован. 

Азербайджан  после  Средней  Азии    становился  второй    хлопковой  базой 

страны,  постепенно  превращался  в  субтропическую  зону  цитрусовых 

культур  Союза.  В  1939  г.  четыре  чайных  совхоза  и  110  колхо зов 

Азербайджана  дали  стране    123  тонны  зеленого  чайного  листа.  К  началу  

1941 г. в сельском  хозяйстве республики  трудились  две  тысячи агрономов, 

лесоводов, зоотехников и  вете ринаров с высшим и средним образованием, 

четыре тысячи азербайджанок научились управлять трактором. 

Однако  в  предвоенные  годы  многие  вопросы  сельско хозяй -

ственного производства в Азербайджане не были решены. Аграрный сектор 

республики 

оказался 

во 

власти 

жесткой 

централизации, 

администрирования,  превратившись  в  органи ческую  часть  директивной 

экономики,  лишился,  фактически,  права  свободно го  производственного  

творчества и самостоятельного хозяйствования на своей земле.  

Немало  было  сделано  в  эти  годы  по  повышению  общеобра-

зовательного  уровня  и  культуры  населения  республики.  Нес мотря  на 

серьезные  трудности,  ошибки  и  искривления,  губительное  влияние 

разбухавшего  бюрократизма,  у тверждавшейся  в  конце  20-х  годов 

командно-административной  системы,  за  два  десятилетия  в  республике 

была  в  основном  решена  проблема  преодоления  массовой  неграмотности. 

В 1939  г. грамотность всего населения республики составила  73,3% про тив 

9,3%  в  1917  г.  При  этом  грамотность  городского  населения  составила 

83,2%,  а  сельского  -  66,8%.  Значительно  повысилась  грамотность  среди 

женщин-азербайджанок.  С 1926 по 1939 гг. она выросла с 3,1% до 54,7%.  В 

372 

 

хо де борьбы с негра мотностью в республике  дважды - в. 1929 и 1940 гг. - 

была проведена реформа письменности.  

Достигну тые  в  эти  годы  успехи  в  области  ликвидации 

неграмотности  способствовали  подъему  общеобразовательного  уровня 

трудящихся,  их  просвещению,  приобщению  к  культурно-творческому 

процессу,  сознательному  участию  в  строитель стве  нового  общества. 

Несмотря  на  чрезмерную  концентрацию  всей  работы  в  этой  области  в 

руках партии и вытекающим из этого определенным издержкам, ей у далось 

мобилизовать 

внимание 

всех 

государств 

венных 

общественных 

организаций  -советов,  профсоюзов,  комсомола,  массовых  добровольных 

обществ  на  решение  этой  трудной,  но  важной  задачи.  Это,  несомненно, 

явилось  о дним  из  бесспорных  достижений  в  области  ку льтуры.  Была 

создана  новая  система  образования,  решена  проблема  всеобщего 

обязательно го  начального  обучения  и  начат  переход  ко  всеобщему 

семилетнему  обучению.  За  два  десятилетия  в  городах  и  селах  республики 

было выстрое но 826 новых школьных зданий, из них то лько в Баку - 106. 

В  процессе  обучения  школьников  было  занято  свыше  21  ты 

учителей.  Большинство  из  ни х  являлись  учителями  новой  генерации, 

получившими  образование  в  новых  современных  щколах,  преданных 

новому режиму, новой социалистической иде ологии.  Воспитывалось новое 

поколение  учеников,  ко торые  в  суровые  годы  войны  с  фашизмом  со 

школьной  скамьи,  добровольцами  ухо дили  на  фронт,  проявляя  чудеса 

героизма, защищая Отечество. 

Высшие  и  средние  учебные  заведения  стали  заполняться 

представителями  всех  слоев  общества.  С  1935  г.  были  сняты  все 

ограничения  при  поступлении  в  вузы,  связанные  с  социаль ным 

происхождением  поступающих.  В  1940/41  учебном  году  в  16  вузах  и  91 

техникуме  соотве тственно  обучалось  14602  и  17297  человек.  Это  

позволило  за  исторически  короткое  время  подго товить  кадры  новой 

интеллигенции.  На  1  января  1941  г.  в  Азербайджане  насчитывалось  47,8 

тыс.  специалистов:  с  выс шим  образованием  -  20,1  тыс.  и  средним 

специальным  27,7  тыс.  Из  общего  числа  специалистов  с  высшим 

образованием  азербайджанцы  составляли  39,8%.  Огромный  научный 

потенциал,  ко торым  располагал  Азербайджан  накануне  войны,  стал 

серьезным достижением этих лет. 

Широко развернулось женское  движение,  женщины стали активно  

включаться  в  общественно-по литическую  и  экономическую  жизнь 

республики,  обучаться  в  учебных  заведениях,  заниматься  наукой. 

Определились успехи в развитии науки, литературы, искусства.  

373 

 

Важную  роль  в  процессе  формирования  и  развития  современной 

культуры 

Азербайджана 

в 

20-30-е 

го ды 

сыграло 

культурное 

сотрудничество  с  другими  народами,  складывавшееся  веками,  но 

получившее  новое  содержание  и  особенно  успешно развивавшееся  в  хо де 

социально-экономических преобразований, происхо дивших во всей стране. 

В  Азербайджане  новая  -  советская  культура  утверждалась, 

преодолевая серьезные трудности, ошибки, искривления. Дискуссии о таре, 

национальных ансамблях и мугамах, го товящи еся декреты о снятии чадры, 

папахи,  спрессованный  идео логи ческий  диктат,  особенно  в  сфере 

культуры,  -  все  это  отрицательно  сказывалось  на  общественно-

политической   жизни, ку льтурном развитии всего народа.  

На  20-30-е  годы  пришлись  в  массовые  репрессии  -  самое 

чудовищное 

преступление 

тоталитарного 

режима, 

поправшего  

гуманистические  и  демократические  основы  общества.  Силь ный  урон 

нанесли  прогрессу  Азербайджана  культ  личности  Сталина,  массовые 

репрессии  и  уничтожение  лучших  предста вителей  национальной 

интеллигенции. 

Эти  серьезные  издержки  и  негативные  явления  не  могли,  однако, 

остановить поступательного  хо да развития интеллектуального по тенциала, 

культуры азербайджанско го народа. 

Несмотря  на  имевшие  место  серьезные  издержки  в  практи ческом 

осуществлении  культурной  политики,  жестокий  идеологический  прессинг, 

в  этих  сложных  условиях  к  началу  40-х  годов  в  области  ку льтурного 

строительства республика достигла высоких рубежей. В 20-30-х го дах была 

достигнута  одна  из  главных  целей  культурного  строительства  -  создана 

культура  нового  типа,  испытавшая  на  себе  как  огромный  созидательный 

пафос  строительства  новой  жизни,  так  и  острые  противоречия  и 

драматические события общественной жизни своего времени. Все лучшее в 

культуре  Азербайджана  тех  лет  сыграло  положи тельную  роль  в  создании 

ду ховного  по тенциала  общества.  Произведения  литературы  и  искусства 

широко  запечатлели  то  время,  выполнив  роль  художественной  летописи 

эпохи.  Культура  Советского  Азербайджана  обогатилась  непрехо дящими 

ценностями, которые навсегда вошли в золотой фонд республики. 

Эти  годы  характеризовались  высоким  уровнем  рождаемости  и 

снижением  смертности,  что  явилось  результатом  создания  широкой  сети 

лечебно-профилактических  учреждений,  заботы  об  о хране  материнства  и 

детства,  успешной  борьбы  с  такими  бо лезнями,  как  трахома  и  малярия. 

Это,  естественно,  сказалось  на  росте  населения  республики.  За  эти  годы 

374 

 

оно увеличилось поч ти в полтора раза, составив по переписи  на  17 января 

1939 г. 3205,2 тыс. человек против 1 592,2 на 1920 г.  

Менялся  быт  и  внешний  облик  городов  и  сел  Азербайджана.  В 

селах строились электростанции,  клубы, шко лы, боль ницы,  детские ясли и 

сады,  бани  и  другие  ку льтурно-бытовые  учреждения.  Постепенно,  но  

неуклонно улучшался быт населе ния республики. 

Неоднозначным был подход советской  власти  к вопросам религии. 

Если  первые  годы  характеризовались  лояльным  отно шением  властей  к 

верующим и служителям культа,  то на исходе  20-х и, особенно, 30-х го дов, 

по  мере  укрепления  и  углубле ния  административно-командной  системы, 

началось 

то тальное 

наступление 

на 

религию, 

преследование 

священнослужителей. 

Таким  образом,  в  20-30-е  годы  в  Азербайджане  было  построено 

общество,  вобравшее  в  себя  как  позитивный,  так  и  не гативный  опыт 

строительства советского  общества - то талитарно-бюрократический режим, 

сопровождавшийся 

произво лом, 

насилием, 

беспрецедентными 

репрессиями,  и,  с  другой  стороны,  великий  пафос  созидательного  труда 

миллионов тружеников - строителей ново го общества. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

375 

 

 

XRONOLOJ Ġ CƏDVƏ L 

 

 

1920,  11-12    fevral  -    Ba kıda  fəhlə  klubu  binasında  gizli  Ģəraitdə  

Azərbaycan  ko mmunistlərinin  I  qurultayı.  120  nəfərdən  artıq  nü mayəndənin 

iĢtirak  etdiyi  qurultayda  yerlərdən  məruzələr,  təbliğat,  hazırkı  vəziyyət, 

Zaqafqaziyada  inqilab  və  əksinqilab,  siyasi  partiyalara  münasibət  haqqında 

məsələlər  mü zakirə olundu və partiyanın mərkəzi orqanı seçildi. Qurultay "bütün 

ko mmunist  firqə lərinin  "Azərbaycan  kommunist  (bolĢevik)  f irqəsi"  adı  altında 

birləĢməsini",  ö zünü  "Ümu mQafqasiya  nahiyə  (ölkə  -məs.red.)  ko mmunist 

təĢkilatın ın  hissəsi  elan  edərək,  "Azərbaycan  Kommun ist  firqəsinin  quraltayı 

mövcud hökuməti yıxmaq və iĢçilər -  kəndlilər hakimiyyəti qurmaq üçün kəndli 

(və) fəh lələri feli çıxıĢa hazırlamağı ö zünə lazım bilir... " qətnaməsini qəbul etdi 

 

1920, 22 aprel -    Ba kıda XI Qızıl ordunun nümayəndələrinin iĢtira kı ilə  

RK(b)P  Qafqaz  Ölkə  Ko mitəsinin  Bakı  bürosu  yanında  keçirilən  müĢavirədə 

qərara  alınır:  aprelin  27-də  gündüz  saat  12-də  müsavat  hökumətinə  ultimatu m 

verilsin və dərhal silahlı üsyana baĢlanılsın. 

 

1920,  24  aprel  -  RK(b)P  Qafqa z  Ölkə  Ko mitəsi,  AK(b )P  M K  və  BK 

partiya təĢkilat larını hərb i və ziyyətdə elan edirlə r. 

 

1920,  26  aprel  -  RK(b)P  Qafqa z  Ölkə  Ko mitəsinin  Ba kı  bürosu  və 

AK(b)  M K-nın  b irgə  ic lasında  müsavat  hökumətini  yıxmaq  p lanının  

hazırlan ması. 

1920,  27-28  aprel  -    XI  Qızıl  ordunun  hissələri  rəsmi  e lan  etmədən  

Azərbaycanın  Ģimal  sərhədlərini  keçdilər,  həmin  gün  axĢam  saat  11-də 

Parla mentə ultimatu m təqdim ed ild i, hakimiyyətin Azə rbaycan kommun istlərinə  

verilməsi haqqında qərar imzalandı, 28 apreldə XI Qızıl ordunun zirehli qatarları 

Bakıya daxil o ldu. 

 

1920, 28 aprel -  Azə rbaycan Müvəqqəti Ġnqilab  Ko mitəsinin  ic lasında 

Azərbaycan SSR Xalq Ko missarları Sovetinin birinci heyəti təĢkil ed ild i. 

 

1920,  28  aprel  -    AK(b)P  Gəncə  dairə  ko mitəsi  tərəfindən  Vilayət  

inqilab ko mitəsinin təĢkili.  Gəncə  Vilayət inqilab ko mitəsinin hakimiyyəti təslim 

etmə k haqqında qubernatora  ultimatum verməsi. 

 

376 

 

1920, 28 aprel-may  -  Qə za inqilab ko mitə lərinin təĢkili. 

 

1920, 29 aprel - XI Qızıl ordu hiss ələrinin Azərbaycanın daxilinə doğru 

geniĢ hərəkəti. 

 

1920, 29  aprel  -  "Azərbaycan  Müvəqqəti  Ġnqilab  Ko mitəsinin  Əxbarı"  

qəzetinin nəĢrə baĢlaması. 

 

1920,  29  aprel  -  "Ġzvestiya  Vre mennoqo  Revolyusionnoqo    Komiteta  

Azerbaydjana" qəzeti nəĢrə baĢlamıĢdı. 

 

1920,  30  aprel  -    Azərbaycan  Müvəqqəti  Ġnqilab  Ko mitəsinin  və  

Azərbaycan  K(b)P  M K-n ın  orqanı  "Ko mmun ist"  qəzetinin  ilk  sayının  çap  

edilməsi.  

 

1920, 30 aprel  -  XI  Qızıl  ordu  hissələrinin  ġa ma xıya  və  Salyana  daxil 

olması. ġa ma xı və Sa lyanda s ovet hakimiyyətinin quru lması. 

 

1920,  30  aprel  -2  may  -  Bakıdan  Sovet  Rusiyasına  1,3  mln  pud  neft 

göndərilməsi. 

 

1920, 1 may -  Rusiyanın hərbi donanması Ba kı limanına da xil oldu. 

 

1920, 1 may  - 

Azərbaycan  Müvəqqəti  Ġnqilab  Ko mitəsinin  və 

Azərbaycan  K(b)P  MK-nın  orqanı  "Ko mmunist"  qəzeti  rus  dilində  nəĢrə 

baĢlamıĢdı. 

 

1920,  3  may  -  XI  Qızıl  ordu  hissələrinin  Lənkərana  da xil  olması. 

Lənkəranda sovet hakimiyyətinin qurulması. 

 

1920, 4 may - XI Qızıl ordu hissələrin in Astaraya daxil olması. 

 

1920, 5  may  -  V.Ġ.Len inin  müstəqil  Azərbaycan  Sovet  Respublikasının  

təĢkili  münasibətilə RSFSR Xalq Ko missarları Soveti adından  Azərbaycan Sovet 

hökumətinə təbrik teleqramı göndərməsi. 

 

1920, 5 may  -  A zərbaycan  Ġnqilab    Ko mitəsinin  xan ların,  bəylərin, 

mü lkədarların,  həmçin in 

monastırların, 

kilsələrin, 

məscidlərin  bütün 

377 

 

torpaqlarının,  vəqf  yerlə rin in  müsadirə  edilib  zəh mətkeĢ  kəndlilə rə  paylan ması 

haqqında dekret verməsi. 

 

1920, 5-6 may - Azərbaycan K(b)P Ba kı təĢkilat ının Birinc i Ümu mba kı 

leqal part iya konfransı. 

 

1920,  7  may  -  Azərbaycan  Ġnqilab  Komitəsinin  Azərbaycan  SSR-in  

Qızıl ordu və Qızıl Donan masının təĢkili haqqında dekret verməsi. 

 

1920, 10 may - Azə rbaycan Ġnqilab Ko mitəsinin köhnə məktəblə rin yeni 

sovet politexniki məktəblər ilə əvəz olun ması haqqında dekreti. 

 

1920, 11 may - XI Qızıl ordu hissələrinin Zaqatalaya da xil o lması. 

 

1920, 11 may - Qaryagində inqilab ko mitəsi təĢkil edildi. 

 

1920,  12  may  -  Azərbaycan  Ġnqilab  Ko mitəsinin  xa lq  məh kə mələ rinin  

təĢkkülü haqqında dekreti. 

 

1920, 12 may - Azərbaycan Da xili ĠĢlə r  Ko missarlığının A zərbaycanda 

hər  cür  zü mrə,  təbəqə  və  vətəndaĢ  rütbələrinin,  mənsəblərin in  ləğvi  haqqında 

dekreti. 

1920, 12 may - XI Qızıl ordu hissələrinin ġuĢaya daxil olması. 

 

1920, 15 may - ġuĢa inqilab ko mitəsi təĢkil edildi. 

 

1920,  15  may  -  Azərbaycan  Ġnqilab  Ko mitəsinin  respublika  əra zisində  

meĢələrin, suların, yeraltı sərvətlərin milliləĢdirilməsi haqqında dekreti. 

 

1920,  16  may  -  N.Nərimanovun  Moskvadan  Bakıya  gəlməsi  və 

vağzalda təntənə ilə qarĢılan ması. 

 

1920, 16 may 

Azərbaycan  Ġnqilab 

Ko mitəsinin  fəhlə  nəzarəti 

haqqında dekreti. 

 

1920, 20 may - Ba kıda Əli Bayra mov adına Mə rkə zi Qadınla r Klub unun 

açılması. 

 

378 

 

1920,  24  may  -  Azə rbaycan  Ġnqilab  Ko mitəsinin  neft  sənayesinin 

milliləĢdirilməsi haqqında dekreti. De kret mayın 27-də mətbuatda dərc edildi. 

 

1920, 25-31 may - Gəncədə sovet hakimiyyəti əleyhinə üsyan. 

 

1920,  26  may  -  Azə rbaycan  SSR  vahid  Əmə k  məktəbi  h aqqında 

əsasnamə. 

 

1920, 27 may - Azərbaycan Fəhlə-Kəndli Müdafiə  ġurasının təĢkili. 

 

1920, 1 iyun - Teatrların  milliləĢdirilməsi haqqında dekret. A zərbay can 

Dövlət teatrının yarad ılması. 

 

1920,  3  iyun  -  Azərbaycan  Ġnqilab  Ko mitəsinın  neft  sənayesi  texniki 

qüvvələrinin siyahıya alın ması və səfərbər ed ilməsi haqqında dekreti. 

 

1920,  3  iyun  -  Azərbaycan  Ġnqilab  Ko mitəsinin  respublikada  sərbəst 

ticarət haqqında qərarı. 

 

1920,  5-15  iyun  -  Nuru  paĢa  və  polkovnik  Zeynalovun  baĢçılığ ı  ilə  

ġuĢada sovet hakimiyyəti əleyhinə üsyan. 

 

1920,  6  iyun  -  Azərbaycan  Ġnqilab  Ko mitəsinin  Xə zər  t icarət  

donanmasının milliləĢdirilməsi haqqında dekreti 

 

1920,  9  iyun  -  Azərbaycan  Ġnqilab  Ko mitəsinin  Fəhlə-Kəndli 

MüfəttiĢliyinin (FKM) təĢkili haqqında qərarı. 

 

1920, 9-20 iyun - Zaqatalada sovet hakimiyyəti əleyhinə üsyan . 

 

1920,  11  iyun  -  Azərbaycan  Ġnqilab  Ko mitəsinin  bankların  

milliləĢdirilməsi haqqında dekreti 

 

1920,  15  iyun  -  Azərbaycan  Ġnqilab  Komitəsinin  balıq  sənayesinin 

milliləĢdirilməsi haqqında dekreti 

 

1920,  19  iyun  -  Fətəli  Xan  Xoyskinin  muzd lu  erməni  qatilinin  əli  ilə  

Tiflisdə qətlə yetirilməsi.  

 

379 

 

1920, 25 iyun - Birinci ü mu mba kı iməc iliyin in keç irilməsi 

 

1920,  7iyul  -  Azərbaycan  Ġnqilab  Ko mitəsinin  incəsənət  abidələri  və  

əsərlərin in siyahıya alın ması və mühafizəsi haqqında əmri 

 

1920,  13  iyul  -  Azərbaycan  Ġnqilab  Ko mitəsinin  Ba kı  Un iversiteti 

professor  və  müəllimlə rin in  hərbi  səfərbərlikdən  azad  edilmə lə ri  haqqında 

dekreti.  

 

1920,  16-19  iyul  -  Azərbaycan  Kommun ist  Gənclər  Ġttifaqın ın  birinc i 

qurultayı. 

 

1920, 28 iyul - XI  Qızıl ordunun birinci  Qafqa z polku Na xç ıvana  daxil 

oldu və sovet hakimiyyəti elan edildi. 

 

1920,  26  avqust  -  Azərbaycan  Ġnqilab  Ko mitəsinin  ta xıl  inhisarı 

haqqında dekreti. 

 

1920,  29  avqust-6  sentyabr  -  Azərbaycan  Hə mka rla r  Ġttifaqlarının  b irinci 

qurultayı. 

 

1920, 1-7 sentyabr -  Bakıda ġə rq xa lqla rının birinc i qurultayı  

 

1920, 9-10 sentyabr -  Ba kıda ġərq Gənclə r təĢkilatla rın ın qurultayı. 

 

1920,  9-13  sentyabr  -  Azərbaycan torpaq  komitələ ri  nümayəndələrinin  

birinci qurultayı 

 

1920,  19  sentyabr  -  Ba kıda  Azə rbaycanın  maarif  və  sosialist 

mədəniyyəti iĢçilərinin qurultayının açılması 

 

 1920,  20  sentyabr  -  Təbrizdə  ingilis  imperialistləri  və  Ģah  istibdadı 

əleyhinə  

 

1920-c i  il  apre lin  7-də  M.Xiyabaninin  rəhbərliyi  a ltında  baĢlanmıĢ  

üsyanın yatırılması. M.Xiyabaninin qətli 

 

1920,  23  sentyabr  -  Azərbaycan  Ġnqilab  Komitsinin  kənd  yoxsul 

ko mitələrinin təĢkili haqqında dekreti 

380 

 

 

1920,  24  sentyabr  -  Azərbaycan  Ġnqilab  Komitəsinin  mədənlərin  və 

mədən zavodlarının dövlət mülkiyyəti elan ed ilməsi haqqında dekreti  

 

1920,  30  sentyabr  -  Moskvada  RSFSR  ilə  A zərbaycan  SSR  a rasında 

hərbi-iqtisadi ittifaq haqqında müqavilə bağlan ması 

 

1920,  30  sentyabr  -  Moskvada  RSFSR  ilə  A zərbaycan  SSR  a rasında 

xarici ticarət məsələləri üzrə saziĢ imzalan ması 

 

1920,  30  sentyabr  -  Moskvada  RSFSR  ilə  A zərbaycan  SSR  a rasında 

ma liyyə məsələləri ü zrə  saziĢin bağlan ması 

 

1920,  30  sentyabr  -  Moskvada  RSFSR-lə  Azə rbaycan  arasında  ərzaq 

siyasətini birləĢdirmə k haqqında saziĢ imza lan ması 

 

1920, 16 ok tyabr - Azərbaycan Ġnqilab Ko mitəsinin pa mbıq sənayesinin 

inhisarlaĢdırılması barədə dekreti 

 

1920, 16-23 ok tyabr - AK(b)P II quru ltayı 

 

1920, l-10 noyabr - Ġ.V.Sta lin in Bakıya gəlməsi 

 

1920, 1-10 noyabr - 1920-c i ilin yayında XI Qızıl ordunun xüsusi Ģöbəsi 

tərəfindən həbs edilmiĢ M.Ə.Rəsulzadənin Ġ.V.Stalin in göstəriĢi ilə  həbsdən azad 

edilməsi və Ġ.V.Stalinlə b ir qatarda Bakıdan Moskvaya aparılması 

 

1920,  14 noyabr  -  Tiflisdə  RSFSR  və  Azərbaycan  SSR  ilə  Gü rcüstan 

Respublikası  arasında  ticarət  tranziti  barədə  saziĢ  imza lan ması.  Sa ziĢ 

Azərbaycan  neftini  meĢə  materiallarına  Gürcüstan  daĢ  kömürünə  və  baĢqa 

ma llara dəyiĢ məyi nə zərdə tuturdu 

 

1920,  27  noyabr  -    RSFSR  XKS-nin  Türküstan  və  Azərbaycan  Sovet 

Sosialist  Respublika larında  pambıqçılığın  bərpa  edilməsi  tədbirlə ri  haqqında 

dekreti 

 

1920,  29  noyabr  -  Azərbaycan  Ġnqilab  Komitəsinin  kənd  və  nahiyə 

inqilab  ko mitələrinin  ləğvi, onla rın yerində kənd və nahiyə yoxsul ko mitə lərinin  

təĢkili haqqında dekreti 

381 

 

 

1920,  29  noyabr    -  XI  Qızıl  ordu  hissələrinin  Ġrəvana  da xil  olması. 

Ermənistanda Sovet hakimiyyətinin  qurulması 

 

1920, noyabr  - A zərbaycanda qadın Ģöbələrinin yarad ılması 

 

1920, 15 dek abr - Azərbaycan Ġnqilab Ko mitəsinin " Vahid dövlət arxiv  

fondunun təĢkili və Xalq Maarif Ko missarlığ ı yanında Mərkəzi  Dövlət Arxiv inin  

yaradılması haqqında" dekreti 

 

1920,  22-29  dek abr  -  VIII  Ümu mrusiya  Sovetlər  qurultayı.  QOELRO 

planının qəbul edilməsi 

 

1920,  25  dek abr  -  Bakıda  rus  "Tənqid-təbliğ"  teatrının  fəaliyyətə 

baĢlaması 

1920, dek abr  - Ba kı Universiteti nəzd ində ilk  mərkə zi fəh lə fakü ltəsinin 

açılması 

 

1921,yanvar -  Ba kıda Azə rbaycan Polite xn ik Ġnstitutunun açılması 

 

1921, yanvar - Azərbaycan Dövlət Arxiv inin fəaliyyətə baĢlamas ı 

 

1921,  1  fevral  -  RSFSR  XKS-nin  Ba kı  və  Qro znıda kı  ayrı-ayrı  neft  

rayonların ın,  hə mçin in  baĢqa  mədənlərin  konsessiyalara  verilməsi  haqqında 

qərarı 

1921, 8-11 fevral -  Azə rbaycanda əməkç i qadın ların birinci qurultayı 

 

1921,  11-18  fevral  -  Azərbaycan  Kommunist  (b)  Part iyasının  III 

qurultayı 

 

1921, 20-23 fevral  - Yo xsul ko mitələrinin I Ümu ma zərbaycan qurultayı 

 

1921,  25  fevral  -  XI  Qızıl  ordu  hissələrinın  Tiflisə  daxil  olması, 

Gü rcüstanda sovet hakimiyyətinin quru lması 

 

192l, fevral

 

- Azərbaycanda bitərəf qadın ların birinci qurultayı  

 

1921,  8-16  mart-  RK(b)P  X  qurultayı.  Yeni  iqtisadi  siyasətə  (YĠS)  

keçmək haqqında qərar qəbul edilməsi 

382 

 

 

1921    16  mart  -  RSFSR  və  Türkiyə  Respublikası  arasında  dostluq 

müqaviləsinin imzalan ması 

 

1921,  14  aprel  -  Zaqafqaziyadakı  də mir  yolla rının  idarə  edilməsini 

birləĢdirmək  haqqında  Azərbaycan  SSR,  Gürcüstan  SSR  və  Ermən istan  SSR 

arasında saziĢ bağlanması 

 

1921,  14  aprel  -  V.Ġ.Len inin  "Azərbaycan,  Gürcüstan,  Ermənistan, 

Dağıstan,  Dağlılar  Respublika larındakı  ko mmunist  yoldaĢlara"  müraciət 

məktubu 

 

1921, 15-17 aprel - Birinci A zərbaycan kooperativ qurultayı 

 

1921, 6-19 may - I Ümu ma zə rbaycan Sovetlər qurultayı 

 

 1921,  17  may  -  Azərbaycan  Ġnqilab  Ko mitəsinin  ərzaq  inhisarının  

bütün növlərinin ləğv edilməsi haqqında dekreti 

 

1921,  may  –  Ümu ma zərbaycan  Sovetlər  qurultayının  respublikada 

ərzaq  vergisi  əvəzinə  "çanaq"  adlanan  natural  toplantı  tətbiq  etmək  haqqında 

qərar qəbul etməsi 

 

1921, 19  may  -  I  Ümu ma zərbaycan  Sovetlər  qurultayında Azərbaycan 

SSR Konstitusiyasının qəbul edilməsi 

 

1921,  2  iyul  -  Azərbaycan  SSR,  Gürcüstan  SSR  və  Ermənistan  SSR 

arasında xarici ticarət orqanların ı birləĢdirmək haqqında saziĢ bağlanması 

 

1921,  iyul  -  Azərbaycan  SSR  XKS-nin  Ba kıda  b irinci  kiĢi  pedaqoji 

institutunun yaradılması haqqında dekreti 

 

1921, 26 avqust - Azərbaycan SSR XKS-nin  Konservatoriyanın təĢkili 

haqqında dekreti 

 

 1921,  sentyabr  -  Azərb.  K(b)P  M K  və  Azə rb.  SSR  XKS-nin  

Azneftko mun müstəqil A zərneft trestinə çevrilməsi haqqında qərar qəbul etməsi 

 

383 

 

1921,  13  oktyabr-  Qars  Ģəhərində  RSFSR-in  iĢtira kı  ilə  A zərbaycan, 

Ermənistan  və  Gürcüstan  Sovet  Sosialist  Respublika ları  ilə  Türkiyə  arasında 

müqavilə imzalan ması 

 

1921,  16  ok tyabr  -  Azərbaycan  Mərkəzi  Ġcra iyyə  Komitəsinin  

Azərbaycan Dövlət Bankının təĢkili haqqında dekreti 

 

1921, 3 noyabr -  RK(b)P MK  Qafqaz bürosu plenumunun Azərbaycan 

Ermənistan və Gürcüstan SSR-lər arasında federativ ittifaq bağlanması haqqında 

qətnamə qəbul etməsi 

 

1921, 13 noyabr - Bakıda Azərbaycan "Azad tənqid və təbliğ" teatrının 

açılması 

 

1921, 29 noyabr - RK(b)P Siyasi Bürosunun Zaqafqaziya respublika ları 

federativ ittifaqın ın yaradılması haqqında qətnaməsi 

 

1921,  noyabr  -  Azərbaycan  Dövlət  Teatnnda  S.S.A xundovun  "Laçın  

yuvası" pyesi tamaĢaya qoyulmuĢdur 

 

1921, noyabr -  Ba kıda Ali qadın pedoqoji institutunun açılması 

 

1921,  17  yanvar  -  Azərbaycan  Dövlət  Dra m  Teatrın ın  təntənəli  aç ılıĢ 

gecəsi.  Xalq  Maarif  Ko missarı  D.Bünyadzadə  və  teatrın  keçmiĢ  sahibi 

H.Z.Tağıyevin həmin gecədə iĢtirakı 

 

1922, 25 yanvar  - Na xçıvan MSSR-in I Sovetlər qurultayın ın açılması 

 

1922, 27 yanvar -  Azərbaycan Ko mmun ist (b) Pa rtiyasının IV qurultayı 

 

1922,  18-22  fevral  -  Zaqafqa ziya  Ko mmunist  təĢkilat larının  Tiflisdə 

keçirilən I qurultayı. RK(b)P Zaqafqaziya Ölkə Ko mitəsinin yarad ılması 

 

1922,  22  fevral  -  Azərb.  SSR  XKS-n in  dövlət  dəyirmanla rını, 

ipəkəyirmə və pamb ıq emalı zavodların ı icarəyə vermək haqqında dekreti 

 

1922,  12  mart  -  Zaqafqaziya  Sovet  Sosialist  Respublika ları  Federat iv 

Ġttifaqın ın (ZSSRFĠ) təĢkili 

 

384 

 

1922,  17  mart  -  Dövlət  Dram  teatrında  N.Və zirovun  "KeçmiĢdə 

qaçaqlar" faciəsinin ilk tamaĢası 

 

1922, 27 mart-2 aprel - RK(b)P-nin XI qurultayı 

 

1922, 10 aprel-19 may - Genuya (Ġta liya) konfransı 

 

1922,  13  aprel  -  Azərbaycan  SSR  XKS-nin  ərzaq  vergisi  haqqında 

dekreti 

1922, aprel - Dövlət  Dra m Teatrında C.Mə mmədquluzadənin "Anamın  

kitabı" pyesinin ilk tamaĢası 

 

1922,  28  aprel  -  V.Ġ.Lenin in  Sura xanı  neft  mədənlərində  yanğının 

söndürülməsində  qəhrəmanlıq  və  fədakarlıq  göstərmiĢ  fəhlə  və  mühəndislərə 

təbrik teleqramı göndərməsi 

 

1922, 28 aprel-3 may -  II Ümu ma zə rbaycan Sovetlər qurultayı 

 

1922,  3  may  -  Ümu ma zə rbaycan  Sovetler  qurultayında  ərzaq  verg isi  

haqqında dekretin təsdiq edilməsi 

 

1922, 9  may  -  Dövlət  Dram  Teatrında  C.Cabbarlının  "Aydın"  pyesinin 

ilk tamaĢası 

 

1922, 24 may -  Ba la xanı-Sura xanı rayonunda ilk  Sovet neft  mədəninin  

təntənəli açılıĢı 

 

1922, 26 may -Ba kıda Zaqafqa ziya qadın larının  I qurultayı keç irilmiĢdir 

 

1922, 15 iyun- 19 iyul -  Haaqa konfransı 

 

1922, 15 iyun -  "Bakinski  raboçi" qəzetində N.Nərimanovun "Bir neçə  

yoldaĢlara cavab" məqaləsi çap olun muĢdu 

 

1922, 2 iyul  -  A zərbaycan  SSR  MĠK  yanında  Yeni  Türk  Əlifbası 

Ko mitəsinin (YTƏK) təĢkili 

 

1922,  avqust  -  Məhərrəmlik  təziyələ rin in  qadağan  edilməsinə  qarĢı 

N.Nərimanovun açıq çıxıĢı 

385 

 

 

1922, 14 sentyabr -  RSFSR-in Ġrandakı səlahiyyətli nümayəndəsi bütün 

Ġran  tacirlərinə  mü raciət  edərək  bildirir  ki,  "Sentyabrın  15-də  Bakı  Ģəhərində 

yarmarka açılacaq... " Tacirlərin yarmarkaya gəlməsi sərbəstdir və Xarici Ticarət 

orqanların ın ica zəsi o lmadan həyata keçirilir  

 

1922, 15 sentyabr-  Birinci Ba kı Yarma rkası təntənəli Ģəkildə açılmıĢdır  

 

1922, 21 sentyabr -  Mətni latın əlifbası ila yığılan "Yen i yol" qəzetinin  

nəĢrə baĢlaması 

 

1922, 20 oktyabr  Azərbaycan SSR MĠK-in lat ın əlifbasının əski ə lifba  

ilə bərabər hüquqa malik o lması haqqında dekreti 

 

1922,  oktyabr  -  Azərb.  SSR  M ĠK-nin  ərzaq  vergisi  toplan masının  

müvəffəqiyyətlə  baĢa  çatdırılması  münasibətilə  A zərbaycanın  zəhmətkeĢ 

kəndlilərinə xüsusi müraciətlə təĢəkkür etməsi 

 

1922, 1-4 noyabr - AK(b)P II konfransı 

 

1922,  2  noyabr  -    C.Məmmədquluzadənin  redaktorluğu  ilə  nəĢrini 

davam  etdirən  "Molla  Nəsrəddin"  satirik  jurnalın ın  Bakıda  buraxılan  ilk  sayı 

çapdan çıxmıĢdır 

 

1922, 7 noyabr   Ba kıda böyük satirik M.Ə.Sabirin abidəsinin təntənəli 

açılıĢı o lmuĢ, N.Nərimanov açılıĢda iĢtirak etmiĢ və nitq söyləmiĢdi 

 

1922, noyabr  - AK(b)P M K  xa ric i a li  məktəblə rdə təhsil alan tələbələrə  

dövlət tərəfindən maddi yardım göstərilməsi haqqında qərar qəbul etdi 

 

1922, 10-13 dek abr -  I Zaqafqa ziya Sovetlər qurultayı 

 

1922,13  dekabr  -  I  Zaqafqaziya  Sovetlər  qurultayında  ZSFSR 

Konstitusiyasının  qəbulu,  Zaqafqaziya  Sovet  Sosialist  Federativ   Ġttifaqının  

Zaqafqaziya  Sovet  Federativ  Sosialist  Respublikası  Ģəklində  yenidən  təĢkil 

edilməsi 

 

1922,  30  dekabr  -  SSRĠ  I  Sovetlar  qurultayı.  Sovet  Sosialist 

Respublikaları Ġttifaqın ın təĢkili 

386 

 

 

1922 - Qubada "Əxbar" qə zetinin nəĢrinə baĢlandı 

 

1922 - "Molla Nəsrəddin" jurnalının nəĢri Ba kıda bərpа edildi 

 

1923,  15  yanvar-  Azərbaycan  Kommunist  Gənc lər  Ġttifaqının  orqanı  

"Gənc iĢçi" qəzetinin nəĢrə baĢlaması 

 

1923, 15 yanvar - Zaqafqaziya MĠK-in və Zaqafqaziya XKS-nin orqanı 

"Yeni  fikir"  qəzeti  Tiflis  Ģəhərində  nəĢrə  baĢlamıĢ  və  1927-c i  il  mayın  31-dək 

buraxılmıĢdı 

 

1923, yanvar  -  "Maarif  və  mədəniyyət"  jurnalının  1-c i  nömrəsi  çapdan 

çıxmıĢdı 

1923,  fevral  -  Dövlət  Dra m  Teatrında  C.Cabbarlının  "Oqtay  Eloğlu"  

pyesinin ilk tamaĢası 

 

1923,

 

12-15 mart -  AK(b)P V qurultayı 

 

1924,

 

18 mart - Azə rbaycan XKS və MĠK-in "Azərbaycan SSR əhalisi 

içərisində savadsızlığın ləğvi haqqında" qərarı 

 

1923, 19 mart - Zaqafqaziya ko mmun ist təĢkilatın ın II qurultayı 

 

1923, 17-25 aprel    RK(b)P XII qurultayı 

 

1923, aprel -  "Ġliç  bu xtası" neft mədənin in əsasının qoyulması 

 

1923,  1  may  -  Bakı  ətrafında  (keç miĢdə  S.Ra zin,  indiki  A.Bakıxanov  

adına) yaĢayıĢ qəsəbəsinin tikintisinə baĢlanması 

 

1923,  23  may  -  Azərbaycan  Mərkəzi  Dövlət  kitab xanasının  təntənəli 

açılıĢı 

1923,  15  iyun  -  Azərbaycan  SSR  Mərkə zi  Ġcra iyyə  Komitəsi 

Plenu munun  III  sessiyasında  Azərbaycan  SSR  Torpaq  Məcəlləsinin  qəbulu   və 

təsdiq edilməsi 

 

1923, iyun - Azərbaycan Arxeolog iya Ko mitəsi təĢkil olundu 

 

387 

 

1923, 6 iyul -  SSRĠ  MĠK.  2-c i  sessiyasında  SSRĠ  Konstitusiyasının 

qəbulu 

 

1923, 7 iyul  - Dağlıq Qa rabağ Muxta r Vilayətinin təĢkili 

 

1923, 25 ok tyabr  -  Bakı  Rus "Tənqid-təbliğ" teatrının  Ba kı ĠĢçi Teatrı 

(BĠT)  Ģəklində  yenidən  təĢkil  edilməsi  (indiki  S. Vurğun  adına  Bakı  Rus  Dram 

Teatrı) 

 

1923, 20 oktyabr  Azərbaycan  MĠK  " Yen i  A zərbaycan  əlifbasının 

dövlət əlifbası kimi tanın ması haqqında" dekret qəbul etdi 

 

1923,  oktyabr  -  Bib iheybətdə  ilk  dərinlik  nasos  quyusunun  istismara  

buraxılması 

 

1923, 2 noyabr   Azərbaycanı 

Tədqiq  və  Tətəbbö  Cəmiyyətin in 

əsasının qoyulması 

 

1923, 6-7 noyabr -   DQM V I Sovetlər qurultayı 

 

1923,  noyabr  -  "ġərq  qadını"  (indiki  "Azərbaycan  qadını")  ad lı  ədəbi, 

ictima i, siyasi jurna lın nəĢrə baĢla ması 

 

1923,

 

25 noyabr- 1 dekabr - III Ümu ma zərbaycan Sovetlər qurultayı  

 

1924,

 

19  yanvar  -  Azərb.  SSR  XKS  ən  zəruri  mallar  ola rı  neft in, 

parçanın, Ģəkərin, ĢüĢə və s. məmu latların ucu zlaĢdırılması haqqında qərarı 

 

1924, 21 yanvar -  V.Ġ.Len inin vəfatı 

 

1924,  26  yanvar  -  SSRĠ  II  Sovetlər  qurultayı.  Matə m  ic las ında 

N.N.Nərimanovun çıxıĢı 

 

1924, yanvar - "Qızıl qələ m"  adlı siyasi, ədəbi, elmi ju rnalın 1 -c i sayı 

çapdan çıxmıĢdı 

 

1924, 2  fevral -  SSRĠ-nin b irinci Konstitusiyasının qəbulu 

 

388 

 

1924,  fevral  -  L.ġmidt  adına  (indiki  Səttarxan  adına)  zavodda  ölkədə 

istehsal olunan ilk dərin lik (quyu) nasosunun buraxılması  

 

1924, 3 fevral - Ba kıda tra mvay nəqliyyatının iĢə s alın ması 

 

1924, 4 fevral  -  Gəncədə "Tənqid-təbliğ teatrı"nın yaradılması 

 

1924, 9 fevral - Naxç ıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının (Na x.  

MSSR) təĢkil edilməsi 

 

1924,  mart  -  Xalq  Maarif  Ko missarlığ ı    "Qədim  abidələ rin  qeydə 

alın ması və onların mühafizəsi" haqqında qərar qəbul etdi 

 

1924,  24 aprel  -  ZSFSR  MĠK  və  XKS-nin  Zaqafqa ziyada  vahid  kənd 

təsərrüfatı vergisi haqqında dekreti 

 

1924, 5-9 may - AK(b)P VI qurultayı 

 

1924,  13-15  may  -  Zaqafqaziyada  kommun ist  təĢkilat larının  III 

qurultayı 

 

1924, 23-31 may - RK(b)P XIII qurultayı 

 

1924,  mayın  axırı  -  S.Yesenin  Bakıya  gəlmiĢ  və  1925-ci  ilin  

ortalarınadək burada yaĢamıĢdı 

 

1924,  17  iyul  -  "Rədd  olsun  savadsızlıq"  cə miyyəti  Ģöbəsinin 

Azərbaycanda təĢkili 

 

1924,  sentyabr  -  Bakıda  Ümu ma zərbaycan  diyarĢünaslıq  qurultayı 

keçirilmiĢdi 

 

1924,  2  ok tyabr  -  Azərbaycanda  fəhlə    və  kəndli    mü xb irlərin  birinc i 

qurultayı 

 

1924, 6 ok tyabr -  Azərbaycan kənd təsərrüfatı kooperasiyası ittifaq ının  

"Göybirliyi"nin təĢkili 

 

389 

 

1925, 5  fevral  -  Azərbaycan  SSR  XKS-nin  Ba kıda  Azərbaycan  Dövlət 

Kitab Palatası yaradılması barədə qərarı 

 

1925, 10-16 mart - IV Ümu mazə rbaycan Sovetlər qurultayı 

 

1925, 19 mart - N.N.Nərimanovun Moskvada vəfatı 

 

1925, 10-14 aprel -  III Zaqafqa ziya Sovetlər qurultayı 

 

1925, aprel - SSRĠ  Xa lq Hə rbi-dəniz  ko missarı M.V.Frunzen in  Bakıya  

səfəri və Qızıl ordunun milli hərb i hissələrin in döyüĢ hazırlığı ilə tanıĢ olması 

 

1925, 25 may-1 iyun - Müəllimlə rin  I Ümu ma zə rbaycan qurultayı  

 

1925, may  "Maarif  iĢçisi"  adlı  aylıq  siyasi,  ictima i,  edəbi,  pedaqoji  

jurnalın 1 -ci sayı çapdan çıxmıĢdı 

 

1925, 1 iyun - Azərb. SSR MĠK  Rəyasət Heyətinin fərman ı ilə  16 nəfə r 

qabaqcıl  Bakı  neftçisinin  -  fəhlə  və  mühəndisin  Azərbaycan  SSR-in  Qırmızı 

Əmək Bayrağı o rdeni ilə təltif edilməsi 

 

1925, 30 noyabr -    4dek abr AK(b)P VII quru ltayı 

 

1925, 5-9 dek abr -  Zaqafqa ziya ko mmunist təĢkilat larının  IV qurultayı 

 

1925,

 

18-31 dekabr - ÜĠK(b)P XIV qurultayı  

 

1926,

 

3  fevral  -  Azərbaycan  SSR-in  sənayeləĢdirilməsi  ü zrə  ko missiya 

yaradılması 

 

1926, 17-24  fevral -  V.Mayakovskinin Bakıya səfəri   

 

1926, 25  fevral - 5 mart -  Ba kıda I Ümu mittifaq türkolo ji qurultayı   

 

1926,  16  mart  -  "Pamb ıqbirliyi"nin  ("Pa mb ıq  kooperasiyası  ittifaq ı") 

təsis edilməsi 

 

1926, 6 iyul -  Bakını  Ba la xanı-Sabunçu rayonu ilə birləĢdirən, SSRĠ-də  

birinci elektrik dəmir yolunun təntənəli açılıĢı 

390 

 

 

1926, 9 iyul  - Gö rkə mli ya zıç ı-dra maturq N. Vəzirovun vəfatı 

 

1926,  iyul    -  Ba kıda  "Ko msomol"  adlı  aylıq  ədəbi,  siyasi  və  e lmi 

jurnalın 1 -c i sayı çapdan çıxmıĢdı 

 

1926, iyul - Tiflisdə Azərbaycan dilində "Dan ulduzu" adlı ay lıq  ədəbi-

ictimai jurnalın 1-ci sayı çapdan çıxmıĢdı 

 

1926, 6 noyabr -  Efirdə  ilk dəfə "DanıĢır  Ba kı" sözlərinin səslənməsi  -

Azərbaycanda müntəzəm radio veriliĢlərinə baĢlan ması 

 

1926,  15  noyabr  -  Dövlət  Dra m  Teatrında  H.Cavid in  "Topal  Teymur"  

dramının ilk ta maĢası 

 

1927,  3-4  fevral  -  Moskvada  Türk  xa lqla rın ın  mədəniyyət  və 

incəsənətinin öyrənilməsinə həsr olunmuĢ Ümu mittifaq müĢavirəsi keçirildi 

 

1927, 18 mart – V  Ümu ma zərbaycan Sovetlər qurultayı 

 

1927, 5-9 aprel -  IV Zaqafqaziya Sovetlər qurultayı 

 

1927,  aprel  -  Ə.Əzimzadəyə  Azərbaycanın  xa lq  rəssamı  fə xri  ad ı 

verilmiĢdi 

 

1927,  may  -  Yeni  türk  ə lifbasının  Ümu mittifaq  mə rkə zi  ko mitəsi  təsis 

edilmiĢdi 

 

1927, 12-18  noyabr - AK(b)P VIII qurultayı 

 

1927, 21-26  noyabr  -  Zaqafqaziya  ko mmunist  təĢkilatla rın ın    V 

qurultayı 

 

1927,2-19 dek abr -  ÜĠK(b )P XV qurultayı 

 

1927,

 

8-14 dek abr -  V.Mayakovskin in Ba kıda olması 

 

1928,

 

13-16  yanvar  -  Azərbaycan  proletar  yazıçılarının    I  qurultayı. 

Azərbaycan proletar yazıçıları Assosiasiyasının yaranması 

391 

 

 

1928,  10  fevral  -  Azərbaycan  SSR  XKS-nin  respublikada  kənd  

təsərrüfatını  mexanikləĢdirmək  və  elektrikləĢdirmək  ü zrə  ko missiya  təĢkili 

haqqında qərarı 

 

1928,5 

mart 

- 

Azərbaycan 

Mərkəzi 

Kolxo z 

Ġdarəsinin  

("Azkolxo zsentr"in) yaradılması 

 

1928, 20-25 iyul -  M.Qorkinin Bakıda olması 

 

1928,  22  iyul  -  Azərbaycan  SSR  MĠK  və  Azərbaycan  SSR  XKS -nin  

məcburi qaydada yeni - latın qrafikalı əlifbaya keçilməsi haqqında qərarı 

 

1928,

 

dekabr - Ba kıda A zərbaycan aĢıqlarının I qurultayı 

 

1929,

 

1 yanvar - Azərbaycanda latın əlifbasına keçilməsi 

 

1929, 6-14 mart  -  AK(b)P IX qurultayı 

 

1929, 1-9 aprel  -   VI Ümu ma zərbaycan Sovetlər qurultayı 

 

1929,  23-29  aprel  -    ÜĠK(b)P  XVI  konfransı.  Birinci  beĢillik  p lanın  

qəbul edilməsi 

 

1929, 6-11 may – Zaqafqaziya Sovetlərinin I qurultayı 

 

1929,  21  iyun  –  SSRĠ  MĠK  və  XSK-n in  ―Kolxo z  quruluĢunun 

möhkəmləndirmək  tədbirləri haqqında ‖ qərarı 

 

 1929,  20  oktyabr  –  ÜĠK  (b)  P  M K-nın  ―Mu zdur  təĢkilatı  haqqında  

qərarı‖ 

1929, 22 noyabr – Ba kıda  zərbəçilərin I konfransının açılıĢı   

 

1929,  5-10  de kabr  –  Moskvada    zərbəçi  briqadaların  I  Ümu mitt ifaq  

qurultayı 

 

 1930,  5  yanvar  -  ÜĠK  (b)  P  MK-nın  ―Ko lle ktiv ləĢdirmə  te mplə ri  və  

dövlətin kolxo z  quruculuğuna kömkə tədbirləri haqqında‖ qərarı  

  

392 

 

1930,  20  fevra l  -  ÜĠK  (b )  P  MK-n ın  ―Kolxo z  hərə katının  partiya  

xəttindəki əyintilərlə mübarizə haqqında‖ qərarı 

 

1930,  fevra l  –  Uzunluğu  822  km  o lan  Bakı-Batu m  neft   kə mə rinin  

istifadəyə verilməsi 

 

 1930, 10 mart – Ba kı Sənaye Akade miyası fəaliyyətə baĢlayır 

 

1930,  16  mart  –  SSRĠ  Əmə k  və  Müdafiə  ġurasının  qərarı  ilə  Nijni-

Novqorod və Bakı yarmarkaları ləğv edilir 

 

 1930,  mart  –  Bərdə  və  Qasım  Ġsmay ılov    rayonlarında  respublikada  

birinci MTS-in təĢkili 

 

1930,  ma rt  –  Azərbaycan  MĠK  III  ssesiyasının  VI  çağırıĢında  

Bünyadzadə DadaĢ Xoca oğlu XKS-nın sədri seçilir 

 

1930, 2 may – Bakıda M.F.A xundovun abidəsinin açılıĢı 

 

1930, 31 may - 4 iyun – AK (b) P X quru ltayı 

 

1930,  23  iyul  –  SSRĠ  M ĠK  və  XKS-nin  ― Dairələ rin  ləğvi  haqqında‖ 

qərarı 

 

1930,  31  o ktyabr  -  Azərbaycan  Ya zıç ılar  Cə miyyətinin  ―Hücu m‖  

jurnalının  ilk nö mrəsi çapdan  çıxmıĢd ı 

 

1931, 8-16 fevral -  VII Ümu mazə rbaycan Sovetlər  qurultayı 

 

1931,  16  fevral  -  Kolxo zçuların  I  Ümu ma zərbaycan  qurultayının  

açılması 

 

1931, 20-25 fevra l – VI Zaqafqaziya Sovetlər qurultayı 

 

1931, 18  mart – SSRĠ  XKS-n in ―SSRĠ neft rayonların ın elektrik enerjisi  

ilə təhciz  edilməsi haqqında‖ qərarı 

 

393 

 

1931, 31 mart - Azərbaycan neft sənayesinin birinci beĢillik p lanını iki 

il  yarıma  yerinə  yetirməs i  münasibətilə  A zərneft in  54  nəfə r  iĢçisinin  Lenin  

ordeni ilə təltif edilməsi 

 

1931,  13  aprel  -  Dövlət  Dra m  Teatrında  C.Cabbarlının  "Almas" 

pyesinin ilk ta maĢası 

 

1931,

 

2 may  -  Bakıda Zaqafqa ziya zə rbəçilərinin I toplantısının açılıĢı 

 

1932,

 

4 yanvar  -  C.Mə mmədquluzadənin vəfatı 

 

1932, 19-25 yanvar -   AK(b)P XI qurultayı 

 

1932,  sentyabr  -  SSRĠ  Elmlə r  Akademiyası  Zaqafqaziya  Filia lı 

Azərbaycan Bölməsinin (EA ZFA B) yarad ılması 

 

1933,  15  fevral  -  Zərbəçi  ko lxo zçula rın  I  Ümu mittifaq  qurultayının  

açılıĢı 

1933, 20  mart  -  Zərbəçi  kolxo zçuların  I  Ümu ma zərbaycan  toplanıĢının 

açılıĢı 

1933, 25 aprel - Azərbaycan teatrının 60 illiyi bayra m edilmiĢdi 

 

1933,  10  dek abr  -    Bağ ırov  Mir  Cə fər  Abbas  oğlu  AK(b)P  MK -nın  

birinci katib i seçilir 

 

1933,

 

11 dek abr -  Görkə mli yazıçı-dra maturq Ə.Haqverdiyevin vəfatı 

 

1934,

 

1 yanvar  Azərbaycan 

Sovet  yazıçıları  Ġttifaq ının  orqanı 

"Ədəbiyyat" qəzetinin nəĢrinə baĢlanması 

 

1934, 11-14 yanvar -   AK(b)P XII qurultayı  

 

1934,  26  yanvar-10  fevral  -  ÜĠK(b)P  XVII  qurultayı.  Ġkinci  beĢillik 

planın qəbul edilməsi 

 

1934, 1 mart - M.Əzizbəyov adına Azərbaycan Dövlət Dra m Teatrında  

H.Cavid in "SəyavuĢ" dramın ın ilk tamaĢası 

 

394 

 

1934, 16 aprel - SSRĠ MĠK-in Sovet Ġttifaqı Qəhrə man ı fə xri adını təsis  

etmək haqqında qərarı 

 

1934, may -  M.F.A xundov  adına  Opera   və  Ba let  Teatrında  bəstəkar 

R.M.Qliyerin "ġahsənəm" operasının tamaĢası 

 

1934, 14 may - ÜĠK(b)P M K-n ın "Azərneft in iĢi haqqında" qərarı 

 

1934, 13-17 iyun -  Azərbaycan sovet yazıç ıla rın ın I qurultayı 

 

 1934,  19  iyun  -  Azərbaycan  SSR  XKS-nin  15  cildlik  "Azərbaycan 

Ensiklopediyasının  nəĢri  haqqında"  qərarı  qəbul  olunmuĢdu,  ancaq  həyata 

keçməmiĢdi 

 

1934,  17  avqust-1  sentyabr  -  Moskvada  sovet  yazıç ıla rının  I 

Ümu mittifaq qurultayı 

 

1934, 28 sentyabr - Ə.Firdovsinin 1000 illiyi  münasibətilə A zərbaycan 

Dövlət  muzeyində  sərginin  açılıĢı,  akad.  Ġ.Ġ.MeĢĢaninov,  C.Cabbarlı,  V.Xulu flu  

və S.Mü mtaz açılıĢda çıxıĢ et miĢdilər 

 

1934, noyabr  - Azə rbaycan Dövlət Un iversitetinn pərba edilməsi  

 

1934, 31 dekabr - Böyük dra maturq C.Cabbarlının vəfatı 

 

1935, 11-17 yanvar – VIII Ümu ma zərbaycan Sovetlər qurultayı 

 

1935, 17 fevra l – SSRĠ XKS və ÜĠK (b) M K tərəfindən kənd təsərrüfatı 

artelin in nümunəvi n izamnaməsinin qəbul ed ilməsi 

 

1935, 15 mart  - Azə rbaycan SSR-in sənaye və kənd təsrrüfatı sahəsində 

müvvəfəqiyyətlərə görə Len in ordeni ilə təltif ed ilməsi 

 

1935,  1  noyabr  -  Azərbaycan  neft  sənayesi  istehsalat  qabaqcıllarının  I  

Ümu mbakı toplanıĢı 

 

1936, mart - Azə rbaycan me marlarının I qurultayı 

 

1936, 9-12 ma rt - Qabaqcıl pa mb ıqçıların I respublika toplantısı 

395 

 

 

1936, sentyabrın axırları - Nu xa (ġəki) Dövlət Dram Teatrın ın açılıĢı  

 

1936, 17 noyabr - Azərbaycan SSR IX Fövqəladə Sovetlər qurultayının  

açılıĢı 

1936,

 

25  noyabr-5  dek abr    SSRĠ  VIII  Fövqəladə  Sovetlər  qurultayı. 

SSRĠ-nin yeni Konstitusiyasının qəbulu 

 

1937,

 

10-14 mart - Azə rbaycan SSR IX Fövqəladə Sovetlər qurultayın ın  

iĢini davam etdirməsi 

 

1937,  14  mart  -  A zərbaycan  IX  Fövqəladə  Sovetlər  qurultayında 

Azərbaycan SSR-in yeni Konstitusiyasının qəbulu 

 

193 7, 30 aprel -  M.F.A xundov  adına  Azərbaycan  Dövlət  Opera  və 

Ba let Teatrında Üzey ir Hac ıbəyovun "Koroğlu" operasının ilk ta maĢası 

 

1937, 3-9 iyun - AK(b)P XIII quru ltayı 

 

1937, 28 iyul - Bəstəkar M.Maqo mayevin vəfatı 

 

1937, 17 sentyabr - Na xç ıvan MSSR-in yeni Konstitusiyasının qəbulu 

 

1937,

 

12 dek abr - SSRĠ A li Sovetinə seçkilər 

 

1938,

 

12 yanvar - SSRĠ A li Sovetinin I sessiyası 

 

1938, 

19-25 

fevral- 

Neft 

sənayesi  qabaqcıllarının  Bakıda  

Ümu mittifaq müĢavirəsi 

 

1938,  fevral    -      A zərbaycan  SSR  MĠK-in  sessiyasında  Azərbaycan 

SSR Ali Sovetinə seçkilər haqqında əsasnamənin təsdiq edilməsi 

 

1938,  fevral  -Naxç ıvan  MSSR  MĠK-in    IX  sessiyasında  Naxç ıvan 

MSSR-in Ali Sovetinə seçkilə r haqqında əsasnamənin təsdiq edilməsi 

 

1938, 11-14 mart - A zərbaycan aĢıqların ın II qurultayı 

 

396 

 

1938,  5-14  aprel  -  Moskvada  Azərbaycan  incəsənətinin  birinci 

dekadası 

1938, 17 aprel - SSRĠ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərman ı ilə Üzey ir  

Hacıbəyova,  ġövkət  Məmmədovaya  və  Bülbül  Məmmədova  SSRĠ  Xalq  artisti 

fəxri adı verilmiĢdi 

 

1938, 7-14 iyun - AK(b)P XIV qurultayı 

 

1938, 24 iyun - Azərbaycan SSR AH Sovetinə seçkilər  

 

1938,  24-27  iyul  -  Na xçıvan  MSSR  A li  Sovetinin  b irınci  çağırıĢ 

sessiyası 

1938,  15  avqust  -    Azərbaycan  SSR  XKS-nin  və  Azə rbaycan  K(b)P  

MK-nın  Azərbaycan  SSR-də  sitrus    bitkilə ri  təsərrüfatlarının  inkiĢafı  ü zrə  

tədbirlər haqqında qərarı 

 

1938,  5  oktyabr  -    M.Əzizbəyov  adına  Azərbaycan  Dövlət  Dra m  

Teatrında S.Vu rğunun "Vaqif ‖ dramın ın ilk tamaĢası 

 

1938,  27  dekabr  -    SSRĠ  A li  Soveti  Rəyasət  Heyətinin  Sosia list  

Əməyi Qəhrəmanı fəxri adını təsis etmək  barədə fərmanı 

 

1939,  17  sentyabr  -  Qızıl  ordu  hissələrin in  Qərb i  Be lorusiyaya  daxil 

olması 

1939, 1 noyabr - Qərb i Ukraynanın Ukrayna SSR-ə birləĢdirilməsi 

 

1939,  2  noyabr  -  Qərb i  Be lorusiyanın  Be lorusiya  SSR-ə  yenidən 

birləĢdirilməsi 

 

1939, 30  noyabr, 1940,12 mart – Sovet-Finlandiya müharibəsi  

 

1939,  29  dek abr  -  Azərbaycan  SSR  yerli  zəh mətkeĢ  deputatları 

sovetlərinə seçkilər 

 

1939,  dek abr  -  Bakıda  Krasin  adına  elekt rik  stansiyasının  yenidən 

qurulması iĢlə rin in baĢa çatdırılması 

 

1940,  1  yanvar  -  Azə rbaycan  yazısının  rus  qrafikası  əsasında  yeni 

əlifbaya keçilməsi 

397 

 

 

1940, 24 yanvar - Azərbaycan Dövlət Rus Dra m Teatrında S.Vurğunun 

"Vaqif‖ dra mın ın ilk ta maĢası 

 

1940, 28 yanvar -  ÜĠK(b)P MK və SSRĠ  XKS-nin "Azərbaycan SSR- 

də  neftin  çıxarılması  və  e ma lın ın  artırılması  üçün  əsash  tədbirlə r  haqqında" 

qərarı 

1940, 12-16 mart  - A K(b)P XVI qurultayı 

 

1940,  aprel  -  Respublika  xalq  ö zfəa liyyət  sənəti  olimp iadasının  

keçirilməsi 

 

1940, 6 may - Sa mu r-Dəvəçi kanalının I növbəsinin açılıĢı 

 

1940, 15-23 may  - Moskvada Azərbaycan ədəbiyyatı ongünlüyü 

 

1940,  26 iyun  -  SSRĠ  Ali  Soveti  Rəyasət  Heyətinin  "Səkkiz  saatlıq  iĢ  

gününə,  yeddi  günlük  iĢ  həftəsinə  keçid,  idarə  və  müəssisələrdən  fəhlə  və 

qulluqçuların ö zbaĢına getmələrinin qadağan edilməsi haqqında" fərman ı 

 

1940, 2 avqust - Moldoviya SSR-in təĢkili 

 

1940,  3-6  avqust  -  SSRĠ  Ali  Sovetinin  Litva,  Latviya  və  Estoniya 

Respublikalarının SSRĠ-nin tərkibinə qəbul edilməsi haqqında qərarı 

 

1940,  2  ok tyabr  -  SSRĠ  Ali  Soveti  Rəyasət  heyətinin  "Dövlət  ə mə k 

ehtiyatları haqqında" fərman ı 

 

1940,  2  oktyabr  -  SSRĠ  XKS-nin  "ġəhər  və  kolxo z  gənclərin in  sənət 

məktəblərinə,  dəmiryol  məktəblərinə  və  fabrik-zavod  Ģagirdliyi  məktəblərinə 

çağırılması haqqında" qərarı 

 

1940,  oktyabr  -  Azərbaycan  neftçilərin in  SSRĠ  neft  sənayesi  iĢçilərinə  

müraciəti. Müraciət olunanlar neft çıxarılması və emalın ı daha da artırmaq üçün 

sosialist yarıĢına qoĢulmağa çağrılır 

 

1940,  23-25  ok tyabr  -  Azərbaycan  Rəssamlar  Ġttifaq ının  birinc i  təsis 

qurultayı 

 

398 

 

1940,  24  dekabr  -  ÜĠK(b )P  MK  və  SSRĠ  XKS-nin  "Ba kı  rayonunda 

neftin  çıxarılması  və  emalının  in kiĢaf  etdirilməsi  və  maddi  texn iki  bazasının  

möhkəmləndirilməsi haqqında" qərarı 

 

1940    -    M.F.A xundov  adına  Azərbaycan  Dövlət  Opera  və  Balet  

Teatrında bəstəkar Ə.Bədəlbəylin in "Qız qalası" -  ilk  milli A zərbaycan baletinin  

tamaĢası 

 

1941,  fevral  -  Sumqayıt  Ġstilik  Elekt rik  Mərkəzin in  (TES)  istisma ra  

verilməsi 

 

1941, 15-20 fevral  -  ÜĠK(b)P XVIII Ümu mitt ifaq konfransı 

 

1941,  15  mart  -  Üzeyir  Hacıbəyovun  "Koroğlu"    operası    və    Sə məd  

Vu rğunun "Vaqif‖  pyesi Dövlət mü kafatına layiq görülmüĢdü 

 

1941, 28 may - Azərbaycan neftçilərinin ölkənin neft sənayesi iĢçilərinə  

Ümu mittifaq sosialist yarıĢın ı inkiĢaf etdirməyə qoĢulmaq çağırıĢı ilə müraciəti 

 

1941,  18  iyun  -  Almaniya  ilə  Türkiyə  arasında  dostluq  və  hücum 

etməmək haqqında müqavilə bağlan ması 

 

1941,  22  iyun  -  Hitler  Alman iyasının  hücum  et mə mə k  haqqında 

müqaviləni  xaincəsinə  pozaraq  Sovet  Ġttifaq ı  ü zərinə  qəflətən  hücumu.  Sovet 

Ġttifaqı xalqların ın faĢist iĢğalçılarına qarĢı Böyük Vətən müharibəsinə baĢlaması