Azərbaycan döVLƏT İQTİsad univers

Cari transfertfər. Cari transfertlər üzrə xarici ölkələrdən 
alınan humanitar mallarının, texniki və digər yardımların ümu-
mi dəyəri 42,1 mln. ABŞ dollarına bərabər olmuşdur. Yardım-
larının ümumi dəyərinin əsas hissəsini humanitar idxal malları 
təşkil edir. Belə ki, 2002-ci ilin 9 ayı ərzində ölkəyə gətirilıniş hu-
manitar idxal mallarının ümumi həcmi 28,2 mln. ABŞ dolları 
məbləğində olmuşdur. Bütövlükdə cari transtertlər üzrə əməliy-
yatlar 60,8 mln. ABŞ dollarlıq müsbət saldo ilə nəticələnmişdir. 
«Kapitalın və maliyyənin hərəkətli hesabı» üzrə vəziyyət 
göstərir ki, 2010-cu ilin 9 ayı ərzində ölkəyə xarici kapital 
axını keçən ilin müvafıq dövrü ilə müqayisədə 1,6 dəfə artaraq 
1,5 ABŞ dolları məbləğində olmuşdur. 
Xarici kapital axınının funksional strukturu 
2009-cu il,9 ay 
2010-cu il,9 ay 
2010-cu il 2009-cu 
ilə nisbətən %-lə 
mln. $-la xüsusi 
çəkisi 
%-lə 
mln.$-la 
xüsusi 
cəkisi %-
le 
Birbaşa 
investisiyalar
585,4 
62,4 
1286, 6 
85,6 
219,1 
neft sekloru 
516,7 
55,1 
1129, 1 
75,1 
218,5 
digər 
sektorlar 
68,7 
7,3 
157,5 
10,5 
229,3 
Kreditlər və 
digər investi-
siyalar 
3527,1 
37,6 
216,9 
14,4 
61,5 
Dövlət 
təminatlı 
kreditlər 
103,2 
11,0 
152,9 
10,2 
148,2 

---

58
digər 
kreditler və 
investisiyalar 
249,5 
26,6 
64,0 
4,2 
25,7 
CƏMI: 
938,1 
100,0 
1503,5 
100,0 
160,1 
Müsbət haldır ki, iqtisadi artımın stimullaşdırılması ba-
xımından ən effektiv formada - birbaşa investisiyalar arasında 
daxilolmalar ölkəyə cəlb olunmuş xarici kapitalın 85,6%-ni 
təşkil etmişdir. Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, birbaşa 
investisiyaların strukturunda neft sektorunun xüsusi çəkisi 
87,8
%
təşkil etmişdir ki, bu da iri neft layihələri çərçivəsində 
büdcə xərcləri ilə əlaqədar səhmdar kapital şəklində daxil ol-
muş sərmayələrlə bağlıdır. Hesabat dövrü ərzində xaricı səna-
yeli çox müəssisələr, banklar və fırmalar da öz vəsaitlərini iqti-
sadiyyatımızın müxtəlif sahələrinə yönəltməkdədirlər. Sərma-
yələrin ümumi həcmi keçən ilin müvafıq dövrü ilə müqayisədə 
2,3 dəfə artaraq 157,5 mln. ABŞ dollarına çatmışdır. 
Bunun isə əsas səbəbi Bakı-Tbilisi-Ceyhan layihəsi çər-
çivəsində işlərin fəallaşması ilə bağlıdır. 
Hesabat dövründə milli iqtisadiyyatımıza yönəldilmiş xa-
rici sərmayələrin ümumi həcminin 14,4 %-ni tədiyyə balansı-
nın metodologiyasına əsasən digər investisiyalar kateqoriyası-
na daxil olan birbaşa dövlət və dövlət təminatlı kreditlər, ticarət 
kreditləri, avans ödənişləri, depozitlər və s. valyuta əməliyyat-
ları şəklində daxil olmuş vəsaitlər təşkil edir. 2009-cu ilin 9 ayı 
ə
rzində bu göstərici 216,9 mln ABŞ dollarına bərabər olmuş-
dur. Bu vəsaitin 10,0 mln. ABŞ dolları Beynəlxalq Valyuta 
Fondundan, 30,3 mln. ABŞ dolları Dünya Bankından daxil ol-
muşdur, 112,6 mln ABŞ dollarlıq vəsait isə dövlət təminatı əsa-
sında beynəlxalq maliyyə və digər təşkilatlar tərəfindən ayrıl-
mış kreditlərin istifadə olunmuş hissəsidir. Bu da əsas etibarilə 
«Azərenerji» Səhmdar Cəmiyyəti, Transqafqaz dəmiryolunun 
bərpası, kənd təsərrüfatı, Abşeron Regional Su Səhmdar Cə-
miyyəti, Ələt-Qazıməmməd yolunun tikintisi, Suvarma-drenaj 

---

59
sisteminin bərpası ilə əlaqədar investisiya layihələrinin maliy-
yələşdirilməsinə yönəldilmişdir. 
Azərbaycanın ixrac potensialının durmadan artması və 
iqtisadiyyatımıza yönəldilmiş xarici sərmayələr ölkəyə idxal 
olunmuş əmtəə və xidmətlərin dəyərini tam maliyyələşdirmək-
lə yanaşı xarici valyuta ehtiyatlarının da artmasını təmin etmiş-
dir. Beləliklə, Dövlət Neft Fondunun aktivləri də nəzərə alın-
maqla hesabat dövrü ərzində ölkənin xarici dönərli valyutada 
strateji ehtiyatları malların və xidmətlərin 5,9 aylıq idxalını maliy-
yələşdirməyə imkan yarat-mışdır. Bu isə dünya təcrübəsində qəbul 
olunmuş beynəlxalq kifayətlilik meyarından 1,9 dəfə çoxdur.