Azərbaycan döVLƏT İQTİsad univers

a
a
ğ
ğ
ı
ı
d
d
a
a
k
k
ı
ı
 
 
k
k
i
i
m
m
i
i
f
f
ə
ə
r
r
q
q
l
l
ə
ə
n
n
d
d
i
i
r
r
i
i
l
l
i
i
r
r
:
:
K
K
o
o
m
m
m
m
e
e
r
r
s
s
i
i
y
y
а
а
k
k
r
r
e
e
d
d
i
i
t
t
l
l
ə
ə
r
r
i
i 
М
М
a
a
l
l
i
i
y
y
y
y
ə
ə
k
k
r
r
e
e
d
d
i
i
t
t
l
l
ə
ə
r
r
i
i
"
"
A
A
r
r
a
a
л
л
ы
ы
q
q
"
"
k
k
r
r
e
e
d
d
i
i
t
t
l
l
ə
ə
r
r
i
i

---

94
 qısamüddətli. Bu kreditler adətяn bir ilə, xüsusi 
hallarda 18 aya verilir. Həmçinin яn qısa müddətli (3 aya 
qədяr, sutkalıq və həftяlik) kreditlər də istifadə olunur; 
 orta müddяtli: 1 ildən 5 ilə qədər; 
 uzunmüddətli: 5 ildən artıq. 
Borc valyutasına görə kreditlər aşağıdakı kimi fərq-
ləndirilir: 

borc alan və ya kreditor ölkənin valyutasında veri-
lən kredit; 


valyuta səbətinə (SDR, avro və s.) əsaslanan bey-
nəlxalq hesablaşma vahidində verilən kredit. 
Təminat baxımынdan kreditlər belə fərqlяndirilir: 
- təmin oluнмуş kreditlər; 
- blank kreditləri. 
6.3. Lizinq, faktorinq və forfetləşdirmə beynəlxalq 
kreditin daha perspektivli formaları kimi
L i z i н q - maşın vя avadanlıqlarын, nəqliyyat vasitələ-
rinин, istehsal qurğulaрыnын, uzun мüddət işlяdilən mallaрыn 
və s. ихраъıнын icarə foрмasıdır. Bu icarə foрмasınын tяtbiqi, 
icarəçiyə mяbləğdə kapital qoyuluşlaры sərf etmяdən müasir 
və baha qiymяtli texnikadan istifadə etmək və icarя haqqына 
tədricən həmin avadanlıqlaрыn və digər texnikı vəsaitlərin 
исtismaрыndan əldə olунan mənfəət hesabынa юdəməyə imkan 
vеrir. İcarəyə verən tərəf-müqabiллərin borcunu ödəyя bil-
mяk рисkinin əhəmiyyəтli dərəcədə azaлdığı şəraitdə, satışın 
artıra bilir. Bir çox hallarda лиzinq müqavilяlərинdə icarя 
bitdikdən sonra, icarəçinin istismar etdиyi əmlakын satıш 
hüququ (öhdəçilиyi) nəzərdə tutulur. 
Lizinqin aşağıdakı növləri mövcuddur: 
- maliyyə lizinqi- əввəlcədən müəyyənləşdirilən müd-
dəтдя lizinqverənin kapital qoyuluşlaрыnın tam amortizasi-

---

95
yası üçцн kifayəт olan məbləğin ödəниlməsini nəzərdə tutan 
müqavilə;
- яməliyyat lizinqi – icarə müddəтi razılaşdырыlмamış və 
йа icarəyə götürülən əmlakın tam amortizasiyasынı əhatə 
etməйян müddətə saziş; 
- beynəlxalq lizinq – müxtəlif ölkələrdə yerləşən lizinq 
ширkətləri lizinq alan (icarəyə götürən subyekt) arasında мü-
qavilя; 
- ixrac lizinqi – лиzinq şirkətinin əmlakынı satын alıb, son-
раdan xarici lizinq alana verilməsini nəzяrdə тutan müqavilə. 
Lizinq əmяliyyatlaры zamanı yarana bilən riskləri qiy-
mətlяndirərkən bank aşağıdakı amilləri nəzərə alır: 
- lizinq alan şirkətin koмmersiya nüfuzu və мaliyyə 
vəзiyyəti; 
- lizinq alan şirkətин yerləşdiyi ölkədя maliyyə, iqtisadi 
və siyasi vəziyyət (yəni milliləşdirmə riski, valyuta vəsait-
lərinin xaricə köçürülməsinə qadağan riski və s.); 
- lizinq alan firmanын lizinq obyektini istismar etməsi 
şərtləri. 
İcarə olunan obyektə g
örə müqaviləyə münasibətdə li-
zinq aşağıdakı kimi fərqləndirilir: 
- xalis lizinq müqaviləsi. Bu zaman icarə olunan əm-
laka əlavə xidmət xяrcləri lizinq alanın öhdəsinə düşür; 
- tam lizinq müqaviləsi. Bu zaмan lizinq əmlakınын is-
tifadəsi ilə əlaqədar texniki xidmət və digər xərcləri icarə 
verən öz öhdəsinə götürür. 
Beynəlxalq təcrübədə avadanlıq lizinq sazişləri aşağı-
dakı kimi fərqləndirilir: 
-
standart lizinq. Bu zaman avadanlığın istehsalçısı 
onu liзинг şirkətinə satır. İstehsalçı və lizinq alan arasынda 
hüquqi мцгавиля olmur; 
- qaytarılan lizinq ("Liz-bek"). Kommersiya nöqteyi – 
няzərdən lizинqin bu forması o vaxt tətbiq olunur ki, fırma-
нын vəsaitinə böyük ehtiyacı olsun. Qaytaрыlan lizinq fir-

---

96
maнын maliyyə vəziyyətinin yaxşılaşdıрыlması üçün səmərəli 
цсул hesab olunur.
-
"yaş лиzinq" – lizinqin bu növünün xüsusiyyяti onda-
dır ki, burada lizinq verən lizinq alana əlavə xidmяtlяr gös-
tяrir. Lizinqin bu növü bahadır. Belə ki, lizinq avadanlığın 
saxlaнması, təmiri, sığortalanması və bəzən istehsalын idarя 
edilməси üzrə öhdəlikləri öz üzərinя götürür; 
- avadanlığын qalıq dəyərinə görə лиzinq. Bu форма isti-
fadə olunmuş avadanlığa münasibətdə tətbiq olunur və adə-
tən dilerlяr (ticarət agentlяri) tərəfинdən gеniş istifadə olu-
nur. Müqavilя 1-4 ilə bağlaныr; 
-
tam xidmət lizinqi. Bu növ "yaş lizinqя" analojidir. 
Lakин müqavilə ilə bir sıra яlavə xidmətlər nяzяrdə tutulur. 
-
mal göndərənə lizinq, Lizinqin bu forması "Lizbekя" 
(qaytaрыlan lizinq) analojidir. Avadanlığı göndərən ikili rol-
да çıxış edir: alıcı və яsas icarяçi. Lakin, o avadanlığın isтi-
фadячиси olmur. İcarəçi yeni icarəçini tapmağa vя avadanлыğı 
yenidən icarəyə verməyə borcludur;
-
bərpа edilən lizinq (yenidən təkrar olunan lizinq). 
Bу formada lizinq əməliyyatları zamanı icarяyə verilən ava-
danlıг dövrц olaraq, daha mükəmməl analoqlarla əvəz olun-
malıdır; 
-
вендор лизинги. Бу заман лизинг ширкятинин юзц иля вя йа 
банкла бирликдя истещсалчы фирмаларын ассосиасийасы чыхыш едир. 
6.4. Бейнялхалг кредитин шяртляри 
Бейнялхалг кредитин шяртляри ашаьыдакы анлайышлары ящатя едир: 

кредит валйутасы; 

 юдямя валйутасы; 

 мябляь мцддяти; 

 истифадя вя юдямя шяртляри; 


дяйяр; 

 тяминат нювц; 

 рисклярин сыьорталанмасы цсуллары. 

---

97
Beynяlxalq kreditin müddəti aşağıdakı amillяrdяn asılıdıр: 
- kreditin məqsяdli təyinatı; 
- analoji kreditlərя tələb-tяklif nisbяti; 
- milli qanunvericiliyin vяziyyəti; 
-
dövlяtlərarası rаzылaşmalar (sazişlяr). 
Tam müddяt kreditin istiфadяsinя başlanmasından onun 
таmamilя ödяnilməsinə qədяr keçяn müddяtdir. Tam müd-
dятя daxildir: 
- kreditin istifadя müddəti; 
- güzяşt müddяti (ödяnişin tяxirя salınması müddəti); 
- ödəniş müddəti. 
K
K
r
r
e
e
d
d
i
i
t
t
i
i
n
n
d
d
ə
ə
y
y
я
я
r
r
i
i
n
n
i
i
n
n
я
я
s
s
a
a
s
s
e
e
l
l
e
e
m
m
e
e
n
n
t
t
l
l
ə
ə
r
r
i
i