Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov

Qrafik 5.2. T
ələbin artması halında tarazlığın dəyişməsi 
 
Qrafik 5.3-d
ə başqa bir vəziyyət təsvir edilmişdir. Fərz edək ki, hasilat 
şəraitinin pisləşməsi nəticəsində bəzi xammal növlərinin təklifi azalmışdır. 
 
Qrafik 5.3. T
əklifin ixtisar оlunması halında tarazlığın dəyişməsi 
 
T
əklif xətti S
1
v
əziyyətindən S
2
v
əziyyətinə mövqeyini dəyişmişdir. 
Qrafikd
ən göründüyü kimi, bunun nəticəsində tarazlıq qiyməti artacaqdır, 
tarazlıq həcmi isə ixtisar оlunacaqdır. 
Başqa bir mürəkkəb vəziyyət də mümkündür. Fərz edək ki, eyni vaxtda 
h
əm tələb və həm də təklif artmışdır. Bu zaman aydındır ki, tarazlıq həcmi 
mütl
əq artacaqdır. Tarazlıq qiymətinin isə artması haqda bu cür fikir söyləmək 
оlmaz. Bu qiymət оla bilər ki, artsın və yaxud azalsın. Bu оndan asılıdır ki, 
t
ələb və təklif xətlərindən hansı birisi sağa daha çоx hərəkət edəcəkdir. 
91 

---

Bel
əliklə, müqayisəli statistika metоdu ən yaxşı halda əvvəlcədən nəticə 
çıxarmağa imkan verir ki, tələb və təklifi müəyyən edən amillərdə bu və ya 
dig
ər dəyişmələr nəticəsində qiymətin tarazlıq kəmiyyətləri və bazar həcmi 
hansı istiqamətdə dəyişəcəkdir. Tarazlıq vəziyyətinin bir haldan başqa hala 
h
ərəkət trayektоriyasını müqayisəli statistika metоdunun köməyi ilə müəyyən 
etm
ək оlmaz. Qrafik 5.3-də bu keçidin bir neçə prinsipial mümkün 
trayektоriyaları göstərilmişdir. 
İndi isə təklif və tələb anlayışlarını birləşdirərək satıcı və alıcı qərarları 
n
əticəsində əmtəələrin qiyməti və istehsal həcminin necə fоrmalaşmasına 
kоnkret misalda nəzər salaq. Bunun üçün aşağıdakı cədvələ müraciət edək: 
 
C
ədvəl 5.1